1111 f 1 i I 1 11 I I
jijijt i J |,l J J r i
Ce BpDedePS r9n HuijtePgen
e
z oom
troedePS in Bergen op
De Waikrsc^a^M^-2005
WARD WARMOESKERKEN
Huijbergen, 14 februari 1947
Deze WARdTAAL is mede tot stand gekomen dankzij Danielle Raats en Jozine van den Bulck. Danielle
en Jozine zijn leerlingen van het Roncalli en schreven hun profielwerkstuk voor het vak geschiedenis
over de Broeders van Huijbergen.
2 6
wLs*
Heb je vragen of opmerkingen?
Stuur je reacties naar
WARdTAAL
P/a Potterstraat 38
4611 NK Bergen op Zoom
2 7
Beste Marijn
Sinds enkele u)eken krijgen u)ij Weer onderwijs Van de broeders. We zijn ondergebracht in een noodtokaal onder de
poort Van het poortgebouw. Het is hier in deze Winterse dagen Wet erg koud hoor. Be ijzige Wind komt door de Vete
kieren en gaten binnen en giert door het gebouw.
Vorige Week, toen het 's nachts zo hevig had gesneeuwd, moesten We 's morgens Vroeg Voordat broeder Eustachius de
les begon, met zinken emmers en bezems naar de zotder Van het poortgebouw. Door de Vete gaten in het dak Was
de sneeuw naar binnen gekomen. Er tag zoVeet sneeuw, dat We er bijna een pop Van konden maken...
Ik hoop maar dat het snel Voorjaar Wordt, Want onderwijs krijgen met drie truien aan en een dikke sjaal is ook niet
attes. Marijn, ik hoop dat het bij jou op het pensionaat beter toeven is dan hier. Atte goeds in deze barre tijden.
Joris
Enkele kilometers ten zuiden van Bergen op Zoom, aan de Bel
gische grens, ligt het dorp Huijbergen. Sinds jaar en dag zijn
geestelijken en broeders aan dit dorp verbonden geweest. De
paters Wilhelmieten zijn in zekere zin de stichters van het dorp.
De naam 'Huijbergen' is mogelijk
afgeleid van het Germaanse
woord 'hoi', dat 'waterig ge
bied' betekent. Later zou 'hoi'
zijn vervangen door 'huy' en
weer later door 'huij'. In 1263
komt de naam Huijbergen voor
het eerst voor als een gebied ten
zuidwesten van Breda, dat voor
namelijk bewoond werd door
schapenhouders. Rovers en plun
deraars hielden zich schuil in de
bossen en moerassen en maak
ten het de boeren niet gemakke
lijk.
De eerste vermelding van een
nederzetting die 'Huybergen'
heet, stamt uit het jaar 1263. In
dat jaar werd het gebied Huy
bergen door Hendrik IV, de heer
van Breda, in leen gegeven aan
Willem Heusche Bollaert. Hij
moest het grotendeels nog on
ontgonnen gebied cultiveren en
op die manier de rovers en plun
deraars verjagen. De opvolger
van Hendrik IV, zijn zuster Elisa
beth, schonk het gebied aan de
monnikenorde der Wilhelmieten
uit 's-Hertogenbosch. Deze mon
niken ontgonnen de woeste
gronden en stichtten in 1277 een
klooster in de nederzetting Huy
bergen. Door de komst van dit
klooster kon de nederzetting zich
ontwikkelen en groeide de ge
meenschap.
Bijna zes eeuwen lang verbleven
paters en broeders van de orde
der Wilhelmieten in Huijbergen.
Zij zorgden voor veel welvaart
voor de gemeenschap en speel
den een belangrijke rol op zowel
godsdienstig gebied, als op het
gebied van onderwijs. In de loop
van de 19e eeuw stierf de orde
echter langzaam uit: in 1847 was
er op de gehele wereld nog
maar één Wilhelmietenpater en
die woonde in Huijbergen, Hij
verliet in hetzelfde jaar het kloos
ter. De kloostergebouwen, bos
sen en landerijen kwamen toen
in het bezit van het bisdom
Breda. De toenmalige bisschop
mgr. Van Hooijdonk besloot in
1852 om er een weeshuis te vesti
gen. Twee jaar later, in 1854,
stichtte de bisschop een congre
gatie van broeders. Deze groep
kloosterlingen die volgens be
paalde regels en geloften moes
ten leven, werd de 'Congregatie
van de Broeders van Huijbergen'
genoemd, De congregatie be
gon in 1854 met drie broeders, Zij
verklaarden hun leven te willen
wijden aan de opvoeding van
kinderen, voornamelijk armen en
wezen. Behalve een weeshuis
WrCi RHL
werd er in het klooster van de
Broeders van Huijbergen ook een
pensionaat gevestigd, een kost
school. Het klooster droeg de
naam 'Sainte Marie', oftewel
'Heilige Maria'.
Na een moeizame start begon
de congregatie geleidelijk aan
te groeien en werd een zelfstan
dige stichting: 'Stichting Opvoe
ding en Onderwijs Sainte Marie'.
Het pensionaat breidde zich uit
en er werd een lagere school en
een mulo opgericht. In de loop
der jaren ontstond er een heel
complex van gebouwen die ver
bonden waren met de broeders:
broederhuizen, internaten, voet
balvelden, een timmerwinkel,
bakkerij, brouwerij en een sme
derij,
/f'. ,.0
Ulfq P.fjarte. Berqt:
-y r t
u,.
-"•BERGEN op zoom
Hooqstreai
Afb.l. De Hoogstraat in Bergen op Zoom in vervlogen tijden. In het hoge pand in de
bocht naar rechts was het Sint Franciscusgesticht van de Broeders van Huijbergen ge
vestigd. Dit pand was samengevoegd met enkele naastgelegen panden tot één groot
klooster. Uit: F. Dons, Bergen op Zoom, Zo was het, 1955.
Rond 1900 breidde de 'Congregatie van de Broeders van Huij
bergen' zich uit. Op dat moment werd er van alle kanten een
beroep op hen gedaan. Zij stonden inmiddels bekend om hun
onderwijs en opvoeding op 'Sainte Marie' en nu wilden ook
mensen buiten Huijbergen en zelfs buiten het bisdom Breda ge
bruik maken van hun kennis en kunde.
Vanuit Nederland, Indonesië,
Brazilië en Afrika kwamen er ver
zoeken aan de broeders om
scholen te stichten of over te ne
men. De congregatie heeft niet
op alle verzoeken in kunnen
gaan, maar had in de loop van
de 20e eeuw toch een veertigtal
eigen scholen in beheer, ver
spreid over de wereld. Op deze
lagere en hogere scholen waren
zowel broeders als niet-broeders
werkzaam.
Ook in Bergen op Zoom hebben
de Broeders van Huijbergen aan
het begin van de 20e eeuw een
aantal scholen opgericht. In 1901
openden ze aan de Hoogstraat
een klooster met een school voor
arme kinderen: de Sint Franciscus-
school, Er werden 40 leerlingen
verwacht, maar er kwamen er
veel meer. Ook de kleuterschool,
die in november van datzelfde
jaar startte, was meteen overbe
zet: twee broeders moesten sa
men 90 kleuters zoet houden!
Het klooster aan de Hoogstraat
was gevestigd in vier panden
naast elkaar: 'De Grote Wilde
man', 'De Kleine Keizerskroon',
'De Nieuwe Keizerskroon' en 'De
Groote Beer', De muren achter
de gevels van deze vier heren
huizen waren doorgebroken,
waardoor een wirwar van gan
getjes, dode hoeken en trappen
was ontstaan. In het klooster be
gonnen de broeders een kaar
senmakerij en een kleermakerij,
Ook leidden zij er een weeshuis.
Eerst was dit onderdeel van het
klooster, maar in 1908 werd dit
weeshuis verzelfstandigd en
kreeg de naam 'Sint Franciscus
gesticht'.
Het klooster in de Hoogstraat
werd niet zomaar vernoemd
naar Sint Franciscus. Deze Heilige
Franciscus van Assisi werd gebo
ren in 1182 en groeide op in een
rijke familie, Franciscus had ech
ter juist een afkeer van rijkdom
en verkoos een leven in ar
moede boven een leven in luxe.
Hij liep rond in verwaarloosde
kleding en trok zich niets aan van
wat mensen van hem dachten.
Voor zijn volgelingen, 'Francisca
nen', stelde hij leefregels op die
een leven in armoede en een
voud voorschreven. Volgens
deze regels leven ook de Broe
ders van Huijbergen, die dus ei
genlijk Franciscanen zijn. En juist
hierom kreeg het klooster in de
Hoogstraat de naam 'Sint Fran
ciscusgesticht'.
Een jaar later, in 1909, openden
de Broeders van Huijbergen een
nieuwe school in Bergen op
Zoom: de Sint Aloysiusschool in
de Boxhornstraat. In 1919 werd
door hen de Sint Jozefschool op
gericht in de nieuwe wijk 't Fort.
Langzamerhand kreeg iedere
parochie in Bergen op Zoom zijn
eigen school. De Broeders van
Huijbergen waren daar niet al
léén verantwoordelijk voor. Zo
hebben bijvoorbeeld ook de Zus
ters Franciscanessen uit Roosen
daal, Oudenbosch en Moerdijk
hun steentje bijgedragen aan
het onderwijs en de oprichting
van scholen in Bergen op Zoom,
Maar dat is weer een heel ander
verhaal. Misschien voor een
nieuwe editie van WARdTAAL...
