*nte Marie tijdenS de Begetting
eenS kijken!
Afb.2. Ansichtkaart van het Instituut
Sainte Marie in Huijbergen zoals dat er
na de herbouw na de Tweede Wereld
oorlog uitzag. Van Leer's fotodrukindus-
trie Amsterdam.
2 8
Ajb.3. Het broederhuis Sainte Marie van de Broeders van Huijbergen. In deze vleugel zijn nu appartementen gevestigd. Aan het ui
terlijk van het gebouw is echter weinig veranderd: ga maar eens kijken! Foto Segers, Bergen op Zoom.
2 9
PHrCtRRL
Ie ongeveer 100 jaren na de oprichting van de Congregatie
van de Broeders van Huijbergen was er een flink complex van
kloostergebouwen ontstaan. Met de oplevering van (weer) een
nieuw schoolgebouw bereikte het complex, ook wel Instituut
Sainte Marie genoemd, in 1940 zijn grootste omvang. Het kloos
ter omvatte toen onder andere een kloosterkerk, toneelzalen,
ziekenkamers, een bibliotheek en spreekkamers. Om nog maar
te zwijgen van de talloze klaslokalen en slaapzalen van de ver
schillende internaten en scholen die in de loop der tijd aan het
klooster waren toegevoegd, Dit enorme kloostercomplex zou
de Tweede Wereldoorlog niet doorstaan.
Kort na de bezetting door de
Duitsers in 1940 werden enkele
honderden Duitse soldaten in het
klooster van de Broeders van
Huijbergen ingekwartierd. De
broeders hadden weinig hinder
van hen, het kloostercomplex
was immers groot genoeg om el
kaar niet in de weg te hoeven lo
pen. De Duitse bezetter had het
klooster natuurlijk niet voor niets
uitgekozen; het was een aantrek
kelijke post, omdat het vlakbij het
vliegveld Woensdrecht lag. Ge
durende het eerste jaar van de
Tweede Wereldoorlog leefden
de broeders en de militairen in
zekere zin Vredig' samen in het
zelfde gebouw. In november
1941 kwam daar echter veran
dering in, toen door de Duitse
bevelhebbers werd besloten dat
de broeders het klooster binnen
een week moesten verlaten. De
bevelhebbers hadden bedacht
dat de broeders gemakkelijk
naar Bergen op Zoom konden
verhuizen, want daar stond toch
op iedere hoek van de straat
een klooster.
En zo geschiedde: na een week
waren de gebouwen ontruimd,
de leerlingen waren onderge
bracht op diverse scholen in
West Brabant en de broeders
kwamen onder andere terecht in
Bergen op Zoom, Zeven broeders
bleven achter in Huijbergen, on
der wie enkelen die verstand
hadden van de kloostergebou
wen en dus technisch onder
houd moesten verrichten. Ook
een broeder die Duits doceerde
moest achterblijven; hij functio
neerde als tolk voor de Duitse be
zetters.
Het Instituut Sainte Marie was niet
het enige klooster van de Broe
ders van Huijbergen dat door de
Duitsers in beslag genomen
werd. Ook andere kloosters
moesten worden ontruimd en
plaats maken voor de inkwartie
ring van Duitse soldaten. Voor de
vele 'dakloze' broeders bleef er
weinig anders over dan verhui
zen, inschikken en improviseren.
De zolders van het klooster en
van de Sint Franciscusschool in
de Hoogstraat in Bergen op
Zoom werden ingericht als slaap
zalen. De Sint Franciscusschool
was het enige katholieke school
gebouw in de stad dat nog niet
door de Duitsers was gevorderd.
Zij vonden het complex in de
Hoogstraat namelijk te sober; het
had moeilijke toegangen, het
had geen centrale verwarming
en er was geen badgelegen
heid.
De broeders konden dus zelf in
dit sobere gebouw in de Hoog
straat blijven wonen en dat de
den ze dan ook. Maar in de
nacht van maandag 4 op dins
dag 5 september 1944 gebeurde
er iets verschrikkelijks. Radio
Oranje verspreide het bericht
dat Breda door de geallieerden
bevrijd was. De Duitse troepen
rond Bergen op Zoom raakten in
paniek en vluchtten oostwaarts.
De militairen die in Huijbergen
gelegerd waren, raakten echter
niet zo erg in paniek dat ze de
geplande verwoesting van
Sainte Marie achterwege lieten.
Ze staken het gehele klooster
complex van de Broeders van
Huijbergen in brand. De brand
weer uit Bergen op Zoom kon
weinig doen tegen de vernieti
gende kracht van de vuurzee.
Alsof dit nog niet genoeg was,
werd Huijbergen 17 dagen lang
door geallieerde troepen be
schoten. Bij de bevrijding van
Huijbergen eind oktober 1944
was van het klooster nog maar
weinig over. Het enige dat nog
overeind stond, was een flink ver
woest poortgebouw en het ge
bouw 'Alverno', dat in 1933 ge
bouwd was als noviciaat van de
congregatie. Zo werd in enkele
dagen honderd jaar zwoegen
vernietigd.
pffRnPl RRL
Ook vandaag de dag zijn er in Huijbergen nog genoeg gebou
wen die wijzen op het 'broederlijke' verleden van Huijbergen.
Na de Tweede Wereldoorlog was
er nog maar weinig over van het
enorme complex dat de Broe
ders van Huijbergen in honderd
jaar hadden opgebouwd. Kort
na de oorlog vond een provis
orisch herstel plaats. In 1945 wer
den het gebouw 'Alverno' en
het poortgebouw bewoonbaar
gemaakt, Ruïnes werden over
dekt en konden zodoende tijde
lijk als slaapzalen functioneren. In
1946 werd op de fundamenten
van de vroegere kapel een
noodgebouw geplaatst met en
kele slaapzalen voor de vele
leerlingen. Voor hen werden
twee lokalen bijgebouwd: één
onder de poort van het poortge
bouw en één in de voormalige
smederij. De lokalen waren niet
erg comfortabel. Doordat de da
ken waren gelegd met verschil
lende soorten pannen hadden
regen, wind en kou vrij spel. In de
winter moesten de jongens 's
morgens zelfs eerst met emmers
naar de zolders om daar sneeuw
te ruimen.
In 1949 begon de wederopbouw
van een 'nieuw' Sainte Marie, De
bouw werd bekostigd met subsi
die van de overheid en de hulp
van andere congregaties en
weldoeners. Twee jaar later was
de bouw klaar: eetzalen, recre
atiezalen, een moderne keuken,
een pensionaatsgebouw met
schoolklassen, een gloednieuwe
refter en slaapzalen. In de loop
van de jaren vijftig en zestig volg
den nog meer gebouwen, waar
onder een kapel en een aula.
Met deze nieuwbouw konden de
broeders weer aan de slag met
het werk waarmee ze zich tot op
de dag van vandaag bezighou
den: onderwijzen en opvoeden,
maar tegenwoordig in Indonesië
en Brazilië.
In de jaren tachtig werden kort
na elkaar de internaten voor
voortgezet onderwijs en basison
derwijs gesloten. Het klooster
complex werd al gauw veel te
groot en er werd besloten in de
Boomstraat een nieuw huis voor
de broeders te bouwen. De eer
ste broeders betrokken in okto
ber 1990 het 'derde' Sainte Ma
rie.
Twee jaar later werd het
'tweede' Sainte Marie verkocht,
De afgelopen jaren zijn in een
gedeelte van dit voormalige
klooster- en scholen complex spl
internieuwe appartementen en
woningen gevestigd, waarbij
men de originele bouw van het
klooster zoveel mogelijk in stand
gehouden heeft. En inderdaad,
wanneer je tegenwoordig in Huij
bergen door de nieuwbouwwijk
rond Sainte Marie loopt, herken
je al snel de kloostergebouwen
die na de Tweede Wereldoorlog
zijn gebouwd. Met name de ui
vormige torentjes springen in het
oog. De grond rond de nieuw
bouw hoorde ooit in zijn geheel
bij het klooster van de broeders,
maar is nu voor een gedeelte
heringericht als park, dat voor ie
dereen toegankelijk is, In dit bos
achtige park vind je her en der
