De Waterschans nr. 1-2005
De Waterschans nr. 1-2005
algehele evacuatie van de stad
werd uitgevaardigd. Dat gebeurde
op de ochtend van donderdag de
26e. De Duitsers wilden de bewo
ners van Bergen op Zoom zelfs
binnen 24 uur evacueren naar
Dordrecht. Dit is door burge
meester Lijnkamp geweigerd van
wege de onmogelijkheid 50.000
personen onder wie 20.000
vluchtelingen in zo korte tijd te
evacueren. De familie Boekholt
bestond uit vader, moeder, Anna
(toen 24 jaar) en Henk (toen 17
jaar). Anna, in wier nalatenschap
dit schrijven gevonden is, is nooit
getrouwd geweest. Dat neemt niet
weg dat zij in 1944 een verloofde
kan hebben gehad. Piet, die hier
'a.s. zwager' wordt genoemd. En
wie zouden die twee buurmeisjes
zijn die ook in hun kelder ge
schuild hebben?? Vader wilde
niet via de Halsterseweg, waar ze
vlak bij op nr. 20 woonden, weg
gaan. En zo kwamen ze met hun
hebben en houwen en een pan
erwtensoep samen met andere fa
milies op Vrederust terecht. Na
op adem te zijn gekomen werd
een deel van de kelder (waar ge
legen? onder de kerk?) leegge
ruimd om als slaapplaats dienst
te doen. Ook Vrederust lag al be
hoorlijk onder vuur, maar blijk
baar vielen er die dag geen doden
of gewonden. De volgende dag,
donderdag de 26e dus, kwamen
er evacués van de Zandstraat bij.
De schrijver maakte zich verdien
stelijk door de bagage op de bok
kenwagen van zijn buren te
gooien en weg te brengen. De de
kens hadden ze nodig om te sla
pen. Op de terugweg ontsnapte
hij aan de dood toen er 6 m. bij
hem vandaan een granaat insloeg.
Die dag, de 26e, bleef hij verder
uit angst in de kelder. Volgens
hem werd er toen al zwaar ge
vochten aan de Zoom, maar dat
begon eigenlijk pas zaterdag de
28e. Wel waren er artilleriebe
schietingen op de Zoomovergan-
gen bij Villa Nova aan de Hal
sterseweg en wasserij de Zoom,
nu Inpaparket. Daarna - dat moet
de vrijdag de 27e zijn omdat hij
de 26e verder in de kelder is ge
bleven - voerde hij met een buur
jongen (wie zou dat zijn? hij
woonde vlak bij nr. 20 aan de
Noordzijde Zoom) het plan uit
om onder spervuur naar schuil
kelders van de 'moffen' te eaan.
1 Junie. 45
Beste jaap»
flit is'niet een Brief,maar een verslag van,wat wij Hebben mee
gemaakt» Het was een week voor de "bevrijdingjtoen de Duitsers
Bij ons aan de spoorlijn om de 20 meter de lijn lieten springen.
We dachten nu aal het wel gauw gedaan zijn» Er stond Bij ons op
het statiën nog een duitse trein. en deze werd aangevallen door
de Typhoons. We gingen dus di$ zelfde 'avond nog in de kelder»
We'sliepen-n,ei. met Yman in de kelder.Hoêder,vader,zuster,m'n a.s.
zwager,2Buurmeisjes en^ik. Het was wel erg nauw, maar je moest je
eigen maar schikken.-W"e zouden die nacht nog niet in de kelder gaa
we sliepen in de achterkamer op de grond. Be meisjes zouden pas
komen als het te erg werd, Nukrijg je het hoor Jaap,we lagen'rustig
te slapen, en ineens in de de verte Boem Boem,fluiten en het inslaa
ik lag naast Piet(a.s.zwager) ik zei nou zeg die was raak,ik had he
■het nog niet gezegd of kadaver no2 was gevallen. Gerinkel van glase
en het was weer stil, m'n vader s'ci de kelder in,dus wij alles
hij ejtesar .gepakt,ik Ben- nog vergeten te zeggen dat we al eea
heleboel ia de kelder, hadden n.m, kleren,dekens zilver enz ,nu
dus wij de. kejder in, op de grond matrassen en dekens, 'maar de gra
naten floten maar door. Welagen weldra in de kelder, van slapen
.kwam natuurlijk niets. Het was de volgende morgen,toen ik eens naar
Buiten ging kijken,nu de huizen waren niet getroffen maar wel'alle
ruiten eruit,en de öe dakpanen, eraf Dus wij direct aan -het glas
'ruimen,Bij ons was toen niets kapot. Zo ging dat nóg twee nachten
door met die granaten, We lafeen dus s morgens in de kelder,het was
ongeveer half7 toen er plotseling op de deur gebensd word m'n vade
zei niet opendoen. Haar het ging aj harder,nu zei hij ik ga eens
kijken wat da# is,hij doet de deur open en daar staan de heren
van de 'HEMAW GOER Ut G DIVISIE heraus gghmnr:: schnell Bite
TtMlTkommt alles kaput. HU wij aan kt het pakken om 7 uur moesten
we eruit zijn WE namen natuurlijk mee wat we nodig haddendekens
Brood jsenovite.je Beste schoenen jassen enz. Er stond Bij ons ook
nog een pan erwten soep in de keuken me moeder zei die krijgende
moffen niet ,dus die namen we ook mee,lat er nog veel plezier van
gehad. We stonden om 7uur zowat met de hels Buurt Buiten. Ja waar
zouden we naar toe gaan,sommigen gingen de Halsterseweg op maar
verder-ze±-nooit- naar een verlceerfe «re*»ïmsdan maar naar V'-ïEDB'RTISl^
we gingen hier naar toe met 4huisgezinen, de. st^d mochten, v/e van
die Moffan niet meer in. We hadden onze fietsen medegenemen
eg0daar al de Bagage op-. OP V SDBMJST aangekomen m
moesten we eerst een tijdje wachten ,daar ze gingen vragen of er
misschien plaats was,na een kwattier daar gezeten te hebben komen
ze terug kom maar mee .Eerst gipgen we naar de kerk de hm een Beetli
op adem te komeh,we kregen hier koffie en een paar Boterhammen.
De pan erwten soep hebben we onder de kennissen verdeeld, We hadden
alles zo beetje bij elkaar gezet en we aaten met de kennissen bij e.
kaar eèn beetje te praten maar dat begon me al gauw te vervelen dat
gepraat. Ikging dus eens naar buiten kijken.hu kwam echter hetpro-
bleem waar moesten we slapen ik dacht mmaar toch niet in die keivE
We konden dan in de kelder sla-pen.maar dan mo est en'we eerst een
.gedeelte van dé kelder leegruimisn daar dit vol stond met tonen dus
wij aan het sjuowen de granaten) floten maar door. Ik was op het l.?.a'
zo bang dat als een ton uit de) kelder had,dat ik hem een trap ga:
dat hij"uit z'n eigen verder rolde. DE kelder was leeggeruimd maar
nu moesten er kribben komen,hieiryoor moest je een kwartier lopen
dus "ieder haaide fcritA Ik had m'n fcrib in ontvangst ge---
nomen en aanvaarde de terugtnoritIk was göed en wel op «eg coeii in
eens bons viei er een-granaat in de buurt,ik lopen dat snap je
311,de kelder aangekomen krib naar beneden en klaar was het voor pi,
tenminste.We gingen dus s avonds'de kelder in er sliepen op dam
nferbllik 700 mensen in de kelc'er. DE kelder had 3 uitgangen dus
dat"was safe.De eerste naoht sliep ik in een ligstoelvan de M.
Eelukkig dat we niet in kerk sliepen want s middags viel er een
prnaat op de kerk,en ei" lag eei, scherf op Pièt z'n pak.DE volgende
das; kwamen er honderd mensen vin de Zandstr. Deze hadden ook bagage:
bil Ik pakte een bokkenwagen van mensen bij ons pit de buurt en
p-ooide er alles-op uitsluiyend dekens. Ik had dit afgeleverd ver
der in VREDERUST en aanvaade' d<i terugtocht,ik had net het huis
verlaten toen er een granaat 2Ó0m van me af ontplofte ik mankeerde
niets. Maar het was a-og niex m<ïfe me gedaan ik ben nog geen 40 m
van de kelder af of daar hoor 'Je fluiten ik dacht die valt in ae bu
huurt en tegelijk lig ik plat )p mijn buik met m'n zondags .pak aan
half in de modder,en bons hij lalt ongelofelijk 6m van me vandaan
ik mankeerde nieis en een man,die.ér 50 m vanaf was krijgt een
scherf door z'n arm ,'hij loops er nu nog mee
3 2
IT u het eerste wat ik deed was optaan en zien dat. ik fe kelder in
kwam.Ik was die dag zo bang dat ik helemaal'niet meer Buiten Ben
geweest. Aan-de Zoom werd op dit 'ogenblik zwaar ."gevochten.
Ja waren van plan..om eens naar 13.0.2. te gaan kijken. Een buurjon-
.-en zuo dan met me "meegaan. Zo gezegd zo gedaan ,we warfen goed" en
op weg toen ineens de moffen,raet een snelvuurkanon begonen te paffe
'je leent dat ge|uid misschien wel aan een stuk Bóm Boa Bom bon bom
enz.. But the OABADIAfT lieten zich ook niet onbetuigt en een salvo
terug. Ik'zei tegen ia'n-Buurjongen' maar ik ga niet vérder mee.
f/e zouden dan'tot de schuilkelders gaan dèe de moffen hadden gebouwd
sie stonden er zo1 te kijken'Boven op dié kelder toen de cafiadezen
terug' begonen te paffen. We horen fluiten en*ineens liggen.we plat
op ons buik tegen de kelder aan,hij valt en we horen geen klap,ik
zeg dat is een Blindganger en het was 2o meneer lag vlak achter ons.
Dus er goefi vanaf" gekomen,We stondeh op en bleven nog een ogenblik
kijken. We de toren de lucht in gaan,je wéét 'wei de toren die Bij
on s aan de overkant staat,ue.zagen het-ook nog Branden in de-stad
.we dachten dat dit in de, stad was èaar het-Bleek later aan de Zandst
"te" zTJn w'aar de ro-É ÊEETzl. ÊCEEEH eenvilla 2' .boerdefijt-jVs ei
2maal 4 huizen in Brand hadden gestoken Toen we op YRESEHUST wa
ren teruggekomen hoorden we de mensen in de stad -juichen dus
wij dachten' .O.Z.' is Bevrijd. De stad was 2j?october:. hevf ij fi de
UT? H.Z.Zoom - de 31 Oct. Dus hier hebben aer voor moeten vechten.
llijna£êi ik ga eens naar de Zoom kijken mijn moeder zei je -blijft
hier misschien zitten er nog duitse: sn .Haar mijn-vader ging tóch.
toen hij aan de zandstr aankwam zag hij de eerste tanks Het.zag
erverschrikkelijk uit bomen over de weg ena. Toen kwam hij bij de zc
zoom aan ,nu de Brug was er niet meer,je kent hem Jaap met die Bogen
Toen hij Bij ons huis aankwam, kon hij door de*voordeur niet naar
Binen .Dan maar door het raam de kamer lag vol-met glas hout kalle
steengruis enz. 'Jeet je wie er In de serre zaten te eten
THE GAEÏXDlilT, met het machinegeweer op de taf el. naar achteren
gericht.Op V. aangekomen kreeg ik de eerste Canadese cigaret
Sweet caporal nu die smakte. ïlu gaan me naar huis zei mijn vader ikj
zei dat is oké I-.'aar we hadden op dat ogenBlik zoveel bagage want
mijn zwager was nog terug geweest. Opeens zag mijn moeder de Bakkers
wagen van v.Dishoorn staan. Eu dus wij alle bagage erin dekens
.kleren lassen kortom van alles. Ik-liep achter de wagen te duwen
"toen' ik aan het begin" van*'tt"e'l?!SaHlIeer".a0iiKH^i' kwam" er - een can acté os
opme af,, Do you wanfr Ed&sckaa: cagaret" ik gauw mijn engelse ivoorder
bij elkaar gezocht, en* antwoode prompt of course yes please.
.Toon we bij onsXiuIs aankwamen passeerden ons 2 carriers die kleine
tankjes mét het'portret'van- KITTLE SS G-GERILC- achter op.
3$ was toen al een beetje misselijk van de cigarettén. ïlu zag ik voc
het eerst -de Zoom.maar wat zag ïfet er uit.Bomen over de weg'puinop
d'e trottoirs gaten in de weg <mb huis zag er uit alle tuiten efcr t
eruit panen eraf gaten in de muiit' oen voltreffer in de erker dat
was van voren. Er zten nog Canadlezen in ons huis dus mocht sa wij er
niet in.Mijn moedér was erg zsauVraohtig dat -snap je. De rest niet
ik dacht ik ben er levend door gekomen. Dus .zouden we naar de staö
gaan De stad had- betrekkelijk weini-i geleden hier en daar een gra|
naattreffer.We moesten de eerste avoha om 6 uur Binnen zijn om de
Canadezen gelegenheid ±ngm.mm. j te geven ongestoord met hun tanks j
door te rij den,want de moffen zit en nag geen tien km van ons af.
,.e hal hebben toen bij kennissen in de stad .geslapen. De volgende j
dag zijn we terug naar ons huis gegaan en gaan puinruimen. Wat .zag
het eruit ,4 Duitse voltreffers in de tuin "I to mijn kamer. Hu toen;
,het egn beetje opgeruimd viel hit veel mee-,Ik heb toen no§ de Ca
nadezen geholpenAari Vöoi,,:-coto E^'èpo.el'fl". Jaap ik heb* je Brief 2Juni
ontvangen. Je sohreef me dat zè bij jullie 10 kip vanaf dordt zaten.
ITu Bij ons zaten, ze nog geen 5® van B.O.Z. ,af en daar hebben ze 6
weken gezeten dat ging maar op. c*n neer Dê dorpjes Bij B.O. n!n. I
n.m. Hogerheide woensdrecht huij.Bergen waren 4keer in Canadese handl
en 3 keerto duitse handen hier is zo göed als niets meer van over.
Jaap.dit is het einde van de beWijcltogs da&gn. en nu krojg je een
verslag' van de angst die we uit hebben ga gestaan met de*71.
'Weet je È.oeveel er in het laatst' overkwamen 150 per dag en een keeri
400' s nachts van de 100 schoten de amerikanener 99 naar beneden
HET 'VERSLAG- KOMT 0B HEB yolCS'DS STUK TAP IC'.
Deze lagen aan de Noordzijde
Zoom, de zogeheten Pantzer-
sperre. Daar ontsnapte hij weer
aan de dood omdat er achter hen
een blindganger insloeg. Toen za
gen ze de toren van de Martela-
renkerk aan het Bolwerk de lucht
in gaan 'je weet wel de toren die
bij ons aan de overkant staat'.
Over dit citaat twee opmerkingen,
'je weet wel' geeft aan dat Jaap
Bergen op Zoom goed kende en
'aan de overkant' van de Noord
zijde Zoom is dus ongeveer op
dezelfde hoogte als nr. 20. De to
ren werd de 27e om 11.30 uur op
geblazen, de dag waarop de stad
bevrijd werd. Toen ze op Vrede
rust terug waren, hoorden ze dan
ook de mensen juichen. Hij heeft
zich blijkbaar eerst een dag mis
rekend, want met de pen heeft hij
'28 October' in '27' veranderd.
Over de dagen na de 27e tot de
verovering van de Zoom geeft hij
geen bijzonderheden. Ook hier
maakt hij een vergissing. De
Zoom is maandag de 30e ingeno
men, dinsdag de 31e zaten de
Duitsers op hun terugtocht al in
Halsteren. Zijn vader ging pools
hoogte nemen bij hun huis. Bij
de Zandstraat zag hij 'de eerste
tanks'. Dat moet op de 30e ge
weest zijn, want in de vroege uren
van die dag gingen de eerste
tanks over de baileybrug die bij
wasserij de Zoom gelegd was. Hij
passeerde de opgeblazen brug in
het verlengde van de Van Over-
stratenlaan en kwam daarna bij
zijn hevig gehavende huis. In dat
gedeelte van de behuizing lag
nr.20 en het kan niet anders,
mede in het licht van de aanwij
zingen hiervoor, of dat is het huis
waar het in dit verslag over gaat.
Van de brug zegt de schrijver
weer 'je kent hem Jaap'. In de
serre, achter dus, zaten Canadese
soldaten te eten met hun machi
negeweer op tafel richting noord.
'Op V. Vrederust) aangekomen'
zal gezien het vervolg (hij krijgt
'zijn eerste canadese cigaret') wel
betekenen: Toen de Canadezen
op V. aangekomen waren. Of gaat
het toch over zijn vader? Die was
in ieder geval weer terug, want ze
hebben hun spullen op 'de bak
kerswagen van v.Dixhoorn', in die
tijd een driewieler, geladen en
zijn op huis aan gegaan. De eva
cués op Vrederust hadden al op
de 30e toestemming gekregen om
