'Wij zullen dezen
strijd winnen
PROCLAMATIE VAN H. M. DE KONINGIN,
UITGESPROKEN DOOR ZIJNE EXCELLENTIE
PROF. P. S. 6ERBRANDY OP 8 DECEMBER 1941
6
HET
NIEUWE
OORLOGS
TERREIN
De Waterschans nr. 1-2005
Breda worden aangezocht om in
deze regio de krachten te bunde
len. Doel van de OD was de op
bouw van een organisatie die de
orde en rust zou handhaven in de
verwarde periode die zou ontstaan
tussen de aftocht van de Duitsers
en de komst van de geallieerden.
Reserve-majoor Ir. A. Juten, tevens
hoofdredacteur van "De Avond
ster", wordt belast met de functie
van districtscommandant. Onder
het district Bergen op Zoom wordt
verstaan: ten noorden het Hol
lands Diep, ten oosten een lijn
van Moerdijk over Etten en Rucp-
hen, ten zuiden de Nederlands-
Belgische grens en ten westen de
provinciale grens met Zeeland. Ju
ten bouwde al snel een netwerk
van betrouwbare plaatselijke com
mandanten en ondercommandan
ten op. Voor Bergen op Zoom was
dat de heer G. Hofmans, admini
strateur van het bureau Openbare
Werken. De stad was verdeeld in
vier vakken en vier ondercomman
danten: Halsterseweg, Moerstraat-
sebaan, Antwerpseweg en Wouw-
seweg. Taken van de ondercom
mandanten waren:
- de stadsuitgang afsluiten voor alle
verkeer
- de aan deze uitgangen door de
Duitsers gebruikte belangrijke ge
bouwen bezetten
- een oven'al op de bevrijde stad
door mogelijke vijandige verzetsker-
nen tegen gaan.
Niet alleen de aanwezigheid van
veel officieren heeft het verzet in
Bergen op Zoom in de hand ge
werkt. Ook de nabijheid van de
Belgische grens heeft hierin een
grote rol gespeeld. Gaandeweg
1940-1941 ontstond de beroemde
vluchtweg "Zwitserse Weg A", ook
wel genoemd de "lijn-Putte" via
België en Frankrijk naar Zwitser
land. In Putte woonde het echt
paar Job en Betty van Niftrik-Ge-
vers, eigenaren van een plasticfa-
briek. De voorkant van hun huis
lag in Nederland, de achterkant
op Belgisch grondgebied. Het huis
werd een hoofdkwartier voor de
Inlichtingendienst. Zogeheten
"passeurs" werden hier opgevan
gen en voorzien van de benodigde
papieren, vluchtroutes werden ge
organiseerd en geheime berichten
van Radio Oranje werden door
Betty gedecodeerd en per koerier
doorgezonden. Vooral in de winter
LVLPJL
van 1941-1942 is de "Zwitserse
Weg A" veelvuldig gebruikt. Be
halve veel berichten zijn er via
deze lijn uiteindelijk 120 militai
ren, kadetten van de KMA en jo
den op weg naar Zwitserland ge
holpen. Helaas krijgen ook de
Duitsers lucht van de activiteiten
van dit moedige echtpaar. In au
gustus 1942 vluchten de Van Nift-
riks richting Zwitserland. De inval
lende Sicherheitsdienst vist enige
uren later gelukkig net achter het
net. Vanuit Zwitserland blijft de fa
milie van Niftrik tot aan de bevrij
ding nuttig werk voor de Inlichtin
gendienst verrichten.
Alle activiteiten die door de Orde
dienst tijdens de bezettingsjaren
werden opgezet, hadden als uitein
delijk en primair doel ordehandha
ving direct na de Duitse aftocht. Tal
van zeer uiteenlopende initiatieven
werden voor dit doel ontplooid. Te
denken valt daarbij aan:
Grensbewaking
Doel was de volledige afsluiting
van de grens met België om bij
voorbeeld deviezensmokkel te
voorkomen. Daartoe is vanaf 1941
regelmatig contact geweest met de
plaatselijk commandant Dorre
man. Onderbemanning bij de
commiezendienst en de opmars
van de geallieerden vanuit het zui
den, hebben een totale afsluiting
van de grens echter onmogelijk
gemaakt.
De Waterschans nr. 1-2005
Politiegroep
Een aparte politiegroep werd op
geleid voor het arresteren van
NSB-ers direct na de bevrijding.
Andere taken waren het onschade
lijk maken van de Orstkommanda-
tur en het bezetten van comman
doposten. De kern van deze groep
werd gevormd door de verzets
groep van Piet van Lammeren.
Ook verzetsheld Jan Dercks heeft
deze groep gedurende een langere
periode geleid. Tijdens de bezet
tingsjaren beperkten hun werk
zaamheden zich tot het observe
ren van NSB-ers en Duitse com
mandanten. Zo nu en dan werd
bovendien getracht aan wapens te
komen.
Ordonnansendienst
Bij hun terugtocht zouden de
Duitsers volgens verwachting alle
telefoonlijnen onklaar maken. De
enige mogelijkheid om de com
municatie gaande te houden was
de oprichting van een ordonnan
sendienst. Willy Aarnoudse werd
hoofd van deze dienst, als com
mandopost in de stad werd de Ge
vangenpoort aangewezen. In het
het buitengebied kwam er een
commandopost op de boerderij
van Suus Franken aan de Moer-
straatsebaan. De kern van deze
dienst oefende vanaf medio mei
1942 regelmatig. Leden brachten
aanwijzingen en bevelen van de
distictcommandant over naar de
plaatselijke en ondercommandan-
Afb.2. Pamjlet boven bezet gebied ge
dropt.
ten. Voor hun optreden na de
Duitse aftocht lag in mei 1942 al
een draaiboek klaar. Gaandeweg
de oorlog werd de ordonnansen-
dienst uitgebreid in de richting
van ondermeer Roosendaal en
Huijbergen/Ossendrecht. De
meeste leden van deze dienst zijn
na 21 juli 1943 ondergedoken of
gevangen genomen. Na de arresta
tie van Willy Aarnoudse op 10 fe
bruari 1944 is de dienst onder
steeds moeilijker wordende om
standigheden voortgezet door Jo-
han Boschman en Annie Kemper
man.
Radio- en Codeafdeling
Aangezien de ordonnansendienst
alleen functioneel kon opereren in
de nabije omgeving van Bergen op
Zoom (zij moesten immers alles
lopend of in een enkel geval met
de fiets doen) werd er in de winter
van 1942/1943 vanuit het hoofd
kwartier bevel gegeven tot het op
richten van een radioverbinding
tussen Bergen op Zoom en Breda
en tussen Bergen op Zoom en
Goes. Dit zendtoestel werd ge
bouwd door Touw uit Princen-
hage. In delen werd alle appara
tuur per fiets naar Bergen op
Zoom vervoerd door Jan Sloff.
Vervoer per trein was te gevaarlijk
vanwege de vele Duitse controles.
Uiteindelijk werd het toestel ge
plaatst op het terrein van de firma
De Meulemeester aan de Moere-
grebstraat. Telegrafisten en co-
deurs werden opgeleid. Diverse
proefuitzendingen en een groot
scheepse gezamenlijke oefening
met de verbindingsdienst werden
op touw gezet om de radiodienst
startklaar te maken.
De illegale pers
Aan het begin van de oorlog kon
de reguliere dagbladpers nog een
rol spelen in de algemene strijd te
gen de Duitsers. Het dagblad "De
Avondster" liet tot december 1940
regelmatig van zich horen. Be
faamd zijn de artikelen van hoofd
redacteur A. Juten, waarin hij on
der andere ageerde tegen een WA-
optocht op 15 december 1940. De
drukkerij werd vervolgens op 17
december 1940 op last van de Si-
7
RIJKSGENOOTEN,
HET Koninkrijk der Nederlanden acht
zich in staat van oorlog met Japan.
Terwijl onderhandelingen, die
gaande waren tusschen de Regeer
ingen van de Vereenigde Staten van
Amerika en van Japan nog niet beëindigd waren,
terwijl President Roosevelt zich met het grootste
geduld de uiterste moeite heeft gegeven tot het
bewaren van den vrede in de Stille Zuidzeëen en
een van het Amerikaansch staatshoofd uitgegaan
beroeo op den Keizer van Japan, nog onbeant-
woor.dwas. hebben Japansche zee- en luchtstrijd
krachten. zonder voorafgaande oorlogsverklar
ing, onverhoedsche aanvallen uitgevoerd op
Amerikaansch en Britsch gebied.
Aan de Republiek der Vereenigde Staten van
Amerika en het Britsche D;A is daardoor de
oorlog opgedrongen.
Gij weel, hoe Duitschland op dezelfde wijze,
welke Japan nu in Azië volgt, tal van landen in
Europa, het een na hel ander, overviel.
Japan, vervuld van denzelfden geest van
agressie en van minachting voor het recht,
volgt ook hierin het spoor van zijn Duitschen
asgenoot.
Wij hebben geleerd
Noch de veiligheid van het grondgebied des
Rijks in het Oosten, noch de band. die ons
bindt aan onze Britsche bondgenooten, noch
de bijzondere betrekkingen, die bestaan tusschen
Nederland en de Vereenigde Staten, veroorloven
de Regeering van het Koninkrijk thans werkeloos
toe te zien.
Het Koninkrijk acht zich met Japan in staat
van oorlog, omdat de agressie, welke het er
op voorzien heeft, de landen, die den vrede
willen, een voor een buiten gevecht te stellen,
alleen in hecht bondgenootschap, kan, moet
en zal worden gekeerd.
Nu de met ons bevriende Amerikaansche en
Britsche volkeren worden aangevallen, stelt het
Koninkrijk der Nederlanden al zijn strijdkrach
ten en al zijn hulpbronnen ter beschikking van
de gemeenschappelijke oorlogvoering.
Een eeuwenlange lotsverbinding beheerschte
de ontwikkeling van ons Koninkrijk; in den
orkaan, die deze ontwikkeling bedreigt, richt
het zich op om in vastberaden eenheid zijn
plaats te handhaven in de wereld.
Nederland heeft niet geaarzeld, zich onmiddel
lijk met moed te weren, toen het in Europa
boosaardig werd overvallen; Indië zal niet
wankelen, nu zulk een overval het in Azië
bedreigt.
Indië was Nederland nabij in het uur der
beproeving; Nederland en onze West zullen
met indië zijn, nu het de agressie weerstaat.
ik reken op vloot, op leger en luchtmacht, op
alle ambtenaren en op alle burgerdiensten, wier
oorlogstaak begint. Ik en al mijn onderdanen
rekenen op den moed, de vastberadenheid en de
volharding van allen in Indië.
In vertrouwen op God, Dien al Mijn onder
danen in vrijheid willen dienen, en Die weet.
dat onze zaak rechtvaardig en ons geweten rein
is, aanvaarden wij met machtige bondgenooten
den strijd.
Wij zullen dezen strijd winnen
En ons Koninkrijk, beproefd maar gelouterd
en gestaald tegelijk, zal krachtiger en meer dan
ooit één onder onze vrije vlag in een van
agressie verloste wereld in onaantastbare fierheid
staan.
Geteekend: Wjlhelmina
Gecontrasigneerd door alle te
London aanwezige Ministers.
