Zand erover
2005
Boekbespreking
m
De Waterschans nr. 2 2005
DOOR
DRS. G.A. Huijbregts
Paul van Kalmthout:
Bergen op Zoom 2005
ISBN 90-73548-12-8
Voor wie tot voor kort met de trein
Bergen op Zoom vanuit Brabant
naderde, zag terwijl de trein al
vaart minderde de gebouwen van
de ijzergieterij en machinefabriek
Rogier Nerincx Richter links van
de spoorbaan. Het complex ver
pauperde na de sluiting ziender
ogen. Het deelde wat dat betreft
het lot van meer metaalbedrijven
in Bergen op Zoom.
De historie van het bedrijf is wel
op een heel originele wijze in dit
boek vastgelegd. Natuurlijk ontbre
ken de harde feiten niet. Opgericht
door de naamgevers in 1882 bleef
de fabriek in bedrijf tot 1999. Op 4
mei van dat jaar vielen de machi
nes stil wegens een faillissement.
Een periode van 117 jaar biedt vol
doende stof voor een traditioneel
historisch werk. De fabriek kende
moeilijke tijden. Denk maar aan
de Eerste Wereldoorlog (1914-
1918), de crisis van 1929-1939 en
de Tweede Wereldoorlog (1939-
1945). Er waren ook jaren van
bloei en welvaart, met name na
1945, de tijd van de wederopbouw.
Wie kennis wil nemen van de be
drijfsmatige historie van Rogier
Nerincx Richter heeft in dit boek
een degelijke handleiding Maar er
is meer. Wat dit werk zo oorspron
kelijk maakt, is de zeer persoon
lijke benadering van de auteur.
Paul van Kalmthout is de zoon
van de laatste directeur/eigenaar
van de fabriek Nes van Kalmthout,
beter bekend als de man van de
apotheek Van Kalmthout. De
zoon beschikte over veel inside-in
formation en hij heeft daar een
dankbaar gebruik van gemaakt. Bij
het selecteren van de gegevens aan
de hand van de vraag "wat wel op
nemen en wat niet?' is hij niet
kieskeurig geweest. Er is een ver
bitterde strijd geleverd tussen de
broers Charles en Ernest Rogier,
zonen van de stichter Christiaan
Rogier. Inzet van de strijd was de
macht in de fabriek. Charles trok
aan het langste eind. De families
Nerincx en Richter raakten hun
aandelen kwijt en daarmede hun
invloed op het bedrijf. In 1915
blijkt Charles Rogier directeur en
enig aandeelhouder. Bij zijn over
lijden in 1925 nam zijn zoon
Christ de leiding over. Na de oor
log beleefde de fabriek een tijd van
hoogconjunctuur en de direc
teur/eigenaar werd een schatrijk
man. Hij liet het geld rollen, ge
noot met volle teugen van zijn rei
zen, zijn feesten, zijn diners aan
huis en in gerenommerde restau
rants, maar evengoed van zijn
goede werken. Hij was een milde
gever en daardoor een gevierd
man en een hoog gewaardeerd
gast tot ver over de grenzen. Vooral
Zwitserland trok hem zeer. Hij was
goed ontwikkeld, sprak meerdere
talen en had kennis van en gevoel
voor kunst. Op de fabriek zag men
hem soms lange tijd niet, maar
dankzij onder meer de toegewijde
en bekwame mede-directeur
Snoek, kon blijkbaar het oog van
de meester worden gemist. Christ
was verder een begunstiger van
Thalia en nauw betrokken bij de
Bergse carnavalsfeesten. Ook de
parochiekerken mochten op zijn
steun rekenen evenals de bewo
ners van de 'Armenblok'. Bij dat al
les vergat hij zijn fabriek toch niet.
Ook daar kregen de jubilea en de
kroonjaren alle aandacht. Hij hield
van feesten en genoot van de po
pulariteit die hem ten deel viel.
Stakingen deden zich onder zijn
bewind niet voor.
Plotseling schrok de hele stad op.
Dat was op 3 augustus 1968. Zijn
huisknecht vond hem die dag 's
morgens zwaar gewond in de gang
liggen. Zes dagen later overleed hij
in Tilburg zonder nog bij kennis te
zijn geweest. De recherche zocht
de moordenaar in homokringen.
Al eerder was de vrijgezel met de
politie in aanraking geweest we
gens verboden sexuele contacten.
Ook in Zwitserland en Italië had
hij daarmee problemen gehad.
Het testament van Christ wees
diens neef Ernest van Kalmthout
aan als zijn voornaamste erfge
naam en opvolger. Ernest (Nes)
was een zoon van Martha Rogier,
een zus van Christ. Nes beheerde
een apotheek samen met Assel-
bergs, een bevoegde collega. Op
eens kreeg hij daar de fabriek RNR
bij. De vette jaren van het bedrijf
waren inmiddels voorbij, maar er
werkten toch altijd nog zo'n zeven
tig mensen. De malaise in de gie
terijen was algemeen. De vraag
naar gietijzer nam sterk af door de
opkomst van allerhande kunststof
fen. Het gunstige tij om nog van
productie te veranderen was in
middels verstreken. In de moeilijke
jaren die volgden was de auteur
persoonlijk bij de zaak betrokken
en maakte hij de definitieve on
dergang van de fabriek mee. Tege
lijkertijd raakte hij met zijn vader
in het generatieconflict dat zich na
de oorlog in zoveel gezinnen
voordeed. Degelijke katholieke ou
ders die moeite hebben met de
snelle veranderingen op het ter
rein van geloof en zeden, komen
in botsing met kinderen die meer
eigentijdse opvattingen huldigen.
De auteur schrijft niet met ran
cune, maar biedt de lezer een op
recht door de tijd inmiddels ge
milderd oordeel over zijn ouders.
Het is een van de mooiste gedeel
ten van dit boek. Duidelijk wordt
dan hoe veelzeggend de titel is.
Het boek van Paul van Kalmthout
is een mix van Bergse economi
sche geschiedenis, algemene men
taliteitsgeschiedenis en een auto
biografische roman. Dit unieke
boek is zonder meer een aanrader.
as
EN
J ftS
:,0rt Schans A
In deze aflevering
LEZINGENREEKS CULTUURHISTORIE
LANDELIJKE ARCHIEVENDAG EN WEEK VAN DE
GESCHIEDENIS
.GEMERCT DATTER VANDER COUDEMERCT
CHEEN MERCT EN IS GEWEEST
DE GESCHIEDENIS VAN BERGEN OP ZOOM XXV
BEGIJNEN UIT BERGEN OP ZOOM
JAN JASPERS EN DE SECRETARISKWESTIE IN
HALSTEREN VAN 1 9 2 3 TOT 19 2 8
e Waterschans
i- --
tpehifsic
