Historische Quiz
MARKTPLAATSEN EN
HANDELSHUIZEN TE BERGEN OP
ZOOM TIJDENS DE JAARMARKTEN
Nieuw
De Waterschans nr. 2-2005
Een nieuwjaar en een nieuwe activiteit!
BESTUURSLID
De Waterschans nr. 2-2005
Drs. Yolande Kortlever
51
Het bestuur is tevens betrokken bij de organisatie van de Heemdagen in augustus. Dit gebeurt in samenwerking
met de heemkundekringen uit Ossendrecht en Huijbergen.
12. Rondvraag
De heer Daeter meldt een omissie in het jaarverslag en verzoekt de naam van de heer J. Dekker aan de redactie
toe te voegen. De secretaris maakt hiervan een notitie. Ook stelt de heer Daeter nog een themanummer voor over
de Augustapolder. Het bestuur zal dit voorstel zeker in overweging nemen.
De heer R. van de Bergh is benieuwd naar het aantal bezoeken op de website. Webmaster Fons Evers meldt dat
website in toenemende mate wordt bezocht; gemiddels 36 visits per dag in april, de hoogste score van de afge
lopen 12 maanden. Ook de aanmelding van nieuwe leden via de website is groeiende.
De heer de Mooij vraagt of de lezingenreeks van de BRG ook volgend jaar doorgaat. Het bestuur meldt dat dit
zeker het geval zal zijn"en maakt duidelijk dat de Kring in deze cyclus slechts een bescheiden rol heeft. Ook
vraagt de heer de Mooij in hoeverre de Kring is betrokken bij het Bergs Dictee. De voorzitter geeft aan dat de
Bergse Kamer sinds vorig jaar op eigen benen staat.
13. Sluiting
Niets meer aan de orde zijnde wordt deze korte vergadering door de voorzitter gesloten.
I. van Kemenade, Secretaris
mei 2005
Met die variant op een nieuwe lente, organiseerde De Geschiedkundige
Kring voor het eerst in haar bestaan een geschiedenis quiz op donder
dagavond 14 april 2005 in de aula van de Regionale Scholengemeen
schap 't Rijks, Bergen op Zoom.
De lokale omroep BRTO zorgde voor een live radioverslag en de tv-afde-
ling gaf beeldimpressies in de reguliere uitzendingen. Er was van meet af
aan volop belangstelling voor de quiz waaraan het maximale aantal van
15 teams heeft deelgenomen uit gevarieerde geledingen van onze Bergse
samenleving. Er was heel veel sfeer en de scores wezen erop dat de teams
zich serieus hadden voorbereid. Er konden in totaal 150 punten gehaald
worden. Het winnende team van de gemeente Bergen op Zoom eindigde
met 131 punten en KwouQuiztoetammaalzat (Decorbouw Groot Arse
naal) eindigde op de laatste plaats met 100 punten. Dus ook een vol
doende op"de schaal van 1 t/m 10, Het succes van de Quiz is een dui
delijke aanwijzing dat er in 2006 wederom gequizt zal worden.
In De Waterschans van september of december 2005 komen we daarop
terug.
Uitslag met behaalde scores:
Gemeente Bergen op Zoom.
Anton(s)Piek Genootschap (Ver. Binnenstad);
Enthousiaste Lopers (Leden Geschiedkundige Kring 129
Parochie H.Maagd: 125
Zeezuiper Vooruit (Leden Geschiedkundige Kring).: 120
Berregse Kamer: 119
Lezers BN/De Stem:
60-Plus St. Vastenavend
Redacteuren BN/De Stem 116
WD/Gemeenteraad. 113
Markiezenhof/RHC vrijwilligers 113
Toeteroet/Dweilorkest 108
Ver. Bergse Reuzen. 104
RSG 't Rijks 102
KwouQUIZtoetammaalzat (Decorbouw Gr. Arsenaal) 100
131 punten
129
Kikie Peijs is geboren en getogen
in Bergen op Zoom. Na de mid
delbare school vertrok ze naar
Frankrijk om vervolgens via een
aantal omzwervingen in Rotter
dam neer te strijken.
Hier heeft ze maatschappijge
schiedenis gestudeerd aan de
Erasmus Universiteit (afstudeer
richting Beleid en Bestuur). Ze is
in 1997 afgestudeerd met als scrip
tieonderwerp: 'Geen steun maar
loon! Een vergelijkend onderzoek
naar de werkverschaffing voor
Rotterdam, 1929-1954". Na haar
studie was ze werkzaam bij het
Ministerie van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid, Directie Coör
dinatie Emancipatiebeleid. Met
het oog op een betere werk-privé
balans, inmiddels twee zoons rij
ker, heeft zij Den Haag in 2003
verlaten en werkt nu als project
coördinator voor het UITpunt
Bergen op Zoom in de biblio
theek.
5Q
Tijdens de Late Middeleeuwen
ontwikkelden de Bergse jaarmark
ten zich tot ware trekpleisters voor
kooplieden van heinde en verre.
In tegenstelling tot veel andere
jaarmarktplaatsen vond de handel
niet op één plek in de stad plaats,
maar eigenlijk door het gehele
centrum heen. De jaarmarkten
werden tweemaal per jaar gehou
den en wel even na Pasen (Paas-
markt) en in november (Koude-
markt). Een precieze ontstaansda
tum kunnen we niet geven, maar
laten we de eerste helft van de
veertiende eeuw hiervoor maar
aanhouden. De laatste jaarmarkt
vond plaats in 1910.
De voornaamste plaatsen van han
del zijn de Grote Markt, met in
het zuidoosten de Lakenhal, en de
aangrenzende straten, de Huiden
markt (het tegenwoordige Sint-
Catharinaplein) en wat later de
Korenmarkt en de Nieuwmarkt.
Daarnaast werd er gebruik ge
maakt van stedelijke hallen en
particuliere woningen die de
kooplieden gehuurd of gekocht
hadden. Er werd zelfs op het kerk
hof ten zuiden van de Sint-Gertru-
diskerk gehandeld.'
Omdat de Lakenhal niet groot ge
noeg was om aan alle lakenkoop-
lieden plaats te bieden regelde het
stadsbestuur door middel van
voorschriften de toewijzing van
standplaatsen in de aangrenzende
straten, zoals de Hoogstraat. Na
1430 wees het stadsbestuur de kra
men toe volgens product en her
komst van de kooplieden. Koop
lieden uit dezelfde plaats van her
komst die hetzelfde product ver
handelden werden bij elkaar gezet
in een straat of op een van de plei
nen. Zo stonden de lakenkooplie-
den van Dordrecht, Leiden,
Gouda en Delft in de Hoogstraat,
om de hoek van de Lakenhal.
Wanneer er ergens plaatsgebrek
ontstond, dan werd er weer een
ordonnantie uitgevaardigd waar
mee de plaatsverdeling werd her
zien. Zo werd de Huidenmarkt te
gen het eind van de vijftiende
eeuw verplaatst naar de Koren
markt. Daar werd al wekelijks in
koren gehandeld. Bij de toewijzing
van standplaatsen kregen de Ber-
genaren voorrang. Antwerpse en
Bergse bontwerkers stonden zowel
tijdens de Antwerpse als de Bergse
jaarmarkten tot 1468 naast elkaar.
Beide steden stelden hun handels
lieden op één lijn met elkaar. Dit
stoelde op het oude gebruik van
wederkerigheid.2
Op 31 december 1474 besloten
heer en stadsbestuur om het be
heer over de marktkramen, het
heffen van het staan- en plaatsgeld
en de winsten daarvan over te dra
gen aan het bestuur van het Onze
Lieve Vrouwegilde.3 Zij gebruikten
de inkomsten om bescherming en
proviandering van marktkooplie
den te bekostigen. Zo werden de
marktkramen 's nachts bewaakt.
De rest van de opbrengst werd ge
bruikt ten behoeve van het onder
houd van de kapel van Onze Lieve
Vrouwe in de Sint-Gertrudiskerk
en voor de diensten die hierin
werden gehouden. De kooplieden
uit 's-Hertogenbosch waren in de
meerderheid qua bezetting van
marktkramen, ofschoon de koop
lieden uit Antwerpen meer voor
huizen huurden van particulieren.
De lakenmarkt in 's-Hertogenbosch (detail). Anoniem schilderij uit ca. 1500. Noordbrabants Museum, s'-Hertogenbosch.
