De Waterschans nr. 3-2005
over vermoedelijke onregelmatig
heden gepleegd door de secretaris.
De Leeuw komt dan gelijk met
meer dan tien voorbeelden van
mogelijke fraude van de secretaris
en stelt B. en W. als toezichthou
ders naar aanleiding daarvan een
aantal vragen. Voorts heeft secreta
ris Van Hoek vooral arbeiders be
nadeeld door teveel leges te vra
gen en te weinig uit te betalen. De
raad besluit op voorstel van De
Leeuw met één stem tegen een
raadscommissie ad hoc in te stel
len om te onderzoeken of de
klachten gegrond zijn. De raadsle
den De Leeuw en Akkermans ver
klaren zich meteen bereid om zit
ting in deze commissie te nemen.
Verder besluit de raad dan, dat
een deskundige de raadscommis
sie zal bijstaan en dat B. en W. die
deskundige zullen benoemen op
voorstel van de juist voorgestelde
raadscommissie. Het voorstel van
De Leeuw om de secretaris tijdens
het onderzoek te schorsen, krijgt
geen steun. Enige dagen later ver
klaren ook wethouder Jonkers en
raadslid de landbouwer M. Gelten
zich bereid om zitting in bedoelde
commissie te nemen. Tegen de
wethouder maakt de Commissie
bezwaar, omdat hij toezicht had
moeten houden op de secretaris.
Jonkers trekt zich dan ook terug.
Ook Gelten, aanvankelijk mede
stander van de secretaris, doet
dat.17
Dit laatste is jammer, want dat zal
later het verwijt opleveren, dat er
geen voorstanders van de secreta
ris in de Commissie zaten. In juli
stelt de raad de voorgestelde
Commissie van Onderzoek in. De
Leeuw is voorzitter en Akkermans
lid. Zij zullen nog aanvulling krij
gen van een deskundige. In augus
tus benoemen burgemeester en
wethouders dr. mr. A. Buriks. Hij is
deskundig in gemeenterecht, komt
uit Den Haag en is directeur van
het Instituut Buriks, dat onder an
dere opleidt voor staatsinrichting
M.O. Zijn assistent wordt de Hal-
stenaar M. A. Hellemons, leraar
aan het instituut Buriks.
Geleidelijke opsplitsing in twee
partijen
Vanaf het begin heeft Jan Jaspers
als vertegenwoordiger van de ge
dupeerden - bijna allemaal arbei
ders - De Leeuw en Akkermans in
de secretariskwestie gesteund. De
aanvankelijke meerderheid van
voorstanders van secretaris Van
Hoek in de gemeenteraad brokkelt
in de loop van 1926 steeds meer af
onder druk van de niet te ontken
nen feiten die bekend worden. Al
leen landbouwer Jan Verduit en
het in oktober nieuw aangetreden
raadslid schoenmaker C. Moer
beek blijven de secretaris onvoor
waardelijk trouw. Begin 1927 val
len ook de wethouders Jonkers en
Testers de secretaris af. Ook de
burgemeester kan zijn vertrouwe
ling niet meer openlijk steunen.
Buiten de raad kan de secretaris
onvoorwaardelijk blijven steunen
op zijn vriend Guillaume de
Leeuw.
Eind 1926 begin 1927 bestoken
voor- en tegenstanders van de se
cretaris elkaar met ingezonden
brieven in de pers met name in
De Zoom en de Avondster, veelal
anoniem. Vooral de broers De
Leeuw en de heer Hellemons we
ren zich duchtig. Ook de secretaris
zoekt de publiciteit in de Bergse
dagbladen onder andere met zijn
verweer in een open brief aan de
Halsterse raad op 20 januari 1927.
Daarin verklaart hij ook een eis tot
schadevergoeding bij de recht
bank van Breda in te dienen tegen
de heren De Leeuw en Hellemons
vanwege de inhoud van het
blaadje 'Halsteren Vooruit'. Merk
waardig genoeg blijft hij zich ver
weren na het tekenen van zijn
schuldbekentenis in de raadsver
gadering van zaterdag 29 januari.
Zijn motief is, dat hij gedwongen
was te tekenen. Zelfs zijn Bergse
advocaten, M. H. Hartog en A. Dri
ven, pleiten in het dagblad De
Avondster van 18 november 1926
in een open brief aan de raad te
gen een mondelinge verdediging
door de secretaris. Ze willen uitstel
van de beslissing over de secretaris
tot na zijn schriftelijk verweer. Zij
proberen de kwestie terug te bren
gen tot vetes tussen personen. Met
name P. de Leeuw met zijn
'schendblaadje' Halsteren Vooruit
zou een persoonlijke vijand van
de secretaris zijn.
De Rapporten
Begin november 1926 zijn de twee
voorlopige rapporten van de Com
missie van onderzoek klaar. Het
belangrijkste is hel deskundige
rapport van Buriks. Ook De Leeuw
en Akkermans komen met een
rapportje, waarvoor Buriks geen
verantwoording neemt.18 De twee
rapporten worden dan in B. en W.
en in een geheime zitting van de
gemeenteraad besproken. De ge
meenteraadsleden kunnen er wei
nig tegenin brengen. Ze zijn vooral
bezig met de te volgen procedure.
Buriks wil namelijk zijn definitieve
rapport alleen behandelen in een
geheime zitting van de gemeente
raad, omdat hij dan vrijuit kan
spreken. Hij is namelijk niet on
schendbaar net als de gemeente
raadsleden en kan ter verantwoor
ding voor de rechter geroepen
worden. Alleen de vastgestelde fei
ten wil hij openbaar maken. Daar
wil hij dan best de volle verant
woording voor dragen. De secreta
ris blijft in functie tot acht oktober.
Dan blijken er namelijk belang
rijke bewijsstukken voor het on
derzoek verdwenen te zijn. Hij
krijgt eerst acht dagen ziekteverlof,
later verlengd met een maand.
Tenslotte wordt hij als secretaris
en ambtenaar van de burgerlijke
stand geschorst tot 31 januari
1927. Hij en zijn zoon mogen
vanaf acht oktober niet meer op
de secretarie komen. Zijn zoon
werkt namelijk als volontair op de
secretarie.
Het definitieve rapport kan Buriks
nog niet schrijven, omdat de se
cretaris zich op advies van zijn
twee advocaten niet wil verant
woorden. Pas in de vergadering
RAPPORT
mei diverse bijlagen befrefleiuri
de malversaties gepleegd in de
Gemeente - Administratie
van
HALSTEREN.
Het rapport van Buriks.
1 3 2
De Waterschans nr. 3-2005
van B. en W. op tien januari 1927
heeft de secretaris voor het eerst
persoonlijk contact met de vier le
den van de Commissie. Na ver
hoord en geïnformeerd te zijn
geeft de secretaris de Commissie
dan eindelijk twee verweerschrif
ten: één gedateerd op 14 en het
andere op 19 januari 1927. Nu
hoor en wederhoor toegepast is,
kan Buriks zijn definitieve rapport
gaan schrijven met daarin ook op
genomen zijn reactie op het eerste
verweer van de secretaris. Het
tweede verweer zal in de raadsver
gadering van 29 januari behan
deld worden, omdat het vanwege
de tijdsdruk niet meer in het rap
port opgenomen kan worden.19
De conclusie van het rapport is,
dat secretaris Van Hoek, ook als
ambtenaar van de burgerlijke
stand, zodanig functioneerde, dat
hij verder ongeschikt is voor beide
taken. Buriks komt tot een voor de
secretaris gunstige schatting van
de fraude van fl. 4000,-. Hij advi
seert de secretaris geen straf te ge
ven, maar hem ontslag te laten
vragen. Doet hij dat niet dan moet
de gemeenteraad hem dat geven.
Het ontslag moet volgens de wet
dan wel goed gemotiveerd worden.
Hij adviseert de schorsing te ver
lengen tot het ontslag. De feiten
zijn onderzocht vanaf 1919.
Daarna behandelt Buriks feit voor
feit hel verweer van de secretaris.
Zijn conclusie is, dat het verweer
absoluut nietszeggend is. De ver
klaringen van de secretaris zijn of
onbetrouwbaar of onvolledig. Ty
perend vindt Buriks, dat de secre
taris zijn verdediging niet behoor
lijk voorbereidde, ook al was hij
op de hoogte van de ten laste ge
legde feiten. Wat de burgemeester
betreft, keurt hij af dat die soms
een gemeentearbeider met ge
meentelijk materiaal in diensttijd
voor zich liet werken, net als de se
cretaris ook gedaan had. Volgens
Buriks is dat een veel voorkomend
euvel op het platteland.
Ook het rapport de Leeuw-Akker
mans veroordeelt de secretaris. Dit
rapport betrekt ook burgemeester
Mastboom erbij. Het behandelt
niet alleen de feiten, maar reageert
ook op praatjes, die in Halsteren
de ronde doen. De samenstellers
vinden, dat de burgemeester de
schijn zich te bevoordelen had
moet vermijden. Ook had hij zich
niet mogen opstellen als be-
Jan Jaspers rond 1935 in Amsterdam.
schermheer van de secretaris.20
Op zaterdag 29 januari 1927 ko
men de rapporten van Buriks en
het duo De Leeuw-Akkermans in
de gemeenteraad aan de orde. Het
rapport Buriks bevat 14 bezwa
rende feiten en 67 bijlagen,
meestal verklaringen van gedu
peerden en verslagen van verho
ren. Men heeft voor de behande
ling van de twee rapporten als
enige agendapunt een hele dag
uitgetrokken. Ook de secretaris is
aanwezig. Alleen het raadslid de
veehandelaar Ooms is afwezig.
Meteen na de opening gaat de
raad op voorstel van Buriks over
tot een geheime zitting, ondanks
bezwaar van de Commissie en de
secretaris. De besloten vergadering
duurt tot negen uur 's avonds. Bij
de daaropvolgende openbare ver
gadering zijn Buriks en de secreta
ris niet meer aanwezig.
In de geheime zitting behandelt
de raad de rapporten puntsgewijs.
Buriks zegt, dat vanaf het begin
van het onderzoek achter de
schermen machten aan het werk
waren, die de secretaris door dik
en dun verdedigden. Het doel hei
ligde hierbij de middelen. Vooral
op de arbeiders was druk uitgeoe
fend om niet te getuigen. Sommi
gen hadden dat dan ook niet ge
daan. Gelukkig werkten anderen
wel mee, ondanks hun econo
misch afhankelijke positie.
1 33
