Landelijke Archievendag en
Week van de Geschiedenis
Gemerct datter vander
COUDEMERCT GHEEN MERCT
EN IS GEWEEST
De Waterschans nr. 3-2005
98
Drs. Yolande Kortlever
99
De Waterschans nr. 3-2005
- PERSBERICHT -
Op 29 oktober 2005 wordt de
Landelijke Archievendag ge
organiseerd. Op dezelfde dag gaat
ook de Week van de Geschiedenis
van start. Deze duurt tot en met 6
november. Beide evenementen
hebben hetzelfde landelijke the
ma, te weten 'Buren'. Historisch
Centrum Het Markiezenhof (fusie
van RHC en museum) heeft er een
eigen draai aan gegeven door het
thema nader te specificeren: 'Eten
bij de buren". Tijdens de Lande
lijke Archievendag op 29 oktober
wordt er in het Regionaal Histo
risch Centrum (Blokstallen 2) een
expositie getoond over eten,
menukaarten en dergelijke door
de eeuwen heen. Daarnaast wordt
er aandacht besteed aan de eerste
migrantenrestaurants te Bergen op
Zoom. Denk bijvoorbeeld aan de
eerste Italiaanse ijssalon of het
eerste Chinese restaurant. Diverse
migrantenorganisaties in Bergen
op Zoom hebben hun medewer
king toegezegd aan dit project en
zullen informatie aanleveren over
hun traditionele gerechten en
kookgerei voor de tentoonstelling.
Stichting In den Scherminckel ver
leent ook haar medewerking aan
deze expositie met opgegraven
kookgerei.
Tijdens de rest van de Week van
de Geschiedenis, van 30 oktober
tot en met 6 november, kan men
de expositie bezoeken in Het Mar
kiezenhof en tevens kennis maken
met gerechten uit ons verleden. In
Brasserie De Eetkamer. De exposi
tie zal te bezichtigen zijn in het
Museumcafé alwaar er middel
eeuwse hapjes te proeven zijn. Tij
dens de weekenden en op woens
dagmiddag worden er kinderactivi
teiten georganiseerd, zoals een
'kookspeurtocht' en het inkleuren
of ontwerpen van menukaarten.
Het Markiezenhof werkt tijdens de
Week van de Geschiedenis nauw
samen met Brasserie De Eetka
mer, gevestigd in de voormalige
bakkerij van de markies pal naast
Het Markiezenhof. In samenwer
king met de kok van de Brasserie
zal er een menu worden samenge
steld van middeleeuwse gerechten.
Overdag en tijdens enkele avon
den is het mogelijk een arrange
ment te boeken van menu en
rondleiding door Het Markiezen
hof.
Gedurende de week zal er op don
derdagmiddag een kookworkshop
worden gehouden over middel
eeuws koken. Hiervoor zal men
zich van te voren moeten aanmel
den 29,50, excl. drankjes. Het
aantal plaatsen is beperkt). De
workshop wordt verzorgd door
mevr. Carolina Verhoeven en
wordt gehouden in de keuken van
Brasserie De Eetkamer. Zij neemt
zelf de ingrediënten mee voor een
tweegangen menu (hoofd- en na
gerecht). Op donderdagavond zal
zij een lezing verzorgen over mid
deleeuws eten in de Hofzaal van
Het Markiezenhof (aanvang 20.00
uur, 2,50). Ook het Bergsch Bier-
brouwersgilde heeft inmiddels zijn
medewerking toegezegd.
U kunt de programmakrant van de
Week van de Geschiedenis vanaf
18 oktober gratis ophalen bij het
Regionaal Historisch Centrum,
Het Markiezenhof, de Bibliotheek
en Toerisme Bergen op Zoom.
Hierin staat ook bij wie u zich
voor de activiteiten kunt opgeven.
Verder kunt u informatie vinden
op www.weekvandegeschiedenis.nl
In mijn artikel over de marktplaat
sen tijdens de jaarmarkten in de
vorige Waterschans vertelde ik in
het kort iets over het beheer van
de marktkramen. Deze werden op
31 december 1474 door de heer en
stadsbestuur overgedragen aan het
bestuur van het Ónze Lieve Vrou
wegilde.1 Zij gebruikten de inkom
sten om beschenning en provian
dering van marktkooplieden te be
kostigen. Zo werden de marktkra
men 's nachts bewaakt. De rest
van de opbrengst werd gebruikt
ten behoeve van het onderhoud
van de kapel van Onze Lieve
Vrouw in de Gertrudiskerk en voor
de diensten die hierin werden ge
houden. Vóór 1474 werden de in
komsten van de marktkramen in
de stadsrekeningen geboekt als
één totaalbedrag. Vanaf 1481 ge
ven de rekeningen een opsom
ming van de namen van de koop
lieden, hun handelswaar en/of be
roep, hun herkomst en het bedrag
dat ze moesten betalen voor hun
kraam. De "Craamrekeningen"
werden aanvankelijk bijgehouden
in een aparte serie, maar vanaf
1518 werden de inkomsten opge
nomen in de rekeningen van het
Onze Lieve Vrouwegilde.2 De
kooplieden uit 's-Hertogenbosch
waren in de meerderheid qua be
zetting van marktkramen, of
schoon de kooplieden uit Antwer
pen meer voorhuizen huurden van
particulieren. Beide steden lever
den het grootste aantal kooplie
den voor de Bergse jaarmarkten.
Volgens Slootmans kwam 20% van
standhouders na 1488 uit Antwer
pen.2 Niet alle kramen werden
door het Onze Lieve Vrouwegilde
geëxploiteerd. De stad behield de
toewijzing en inning van de stand
plaatsen van wisselaars ('taflet-
liers'), de huurders van de drie
kramen voor het stadhuis, de huis
jes naast de Lakenhal en bij het
Spuihuis bij de haven.4
De achteruitgang van de
Bergse jaarmarkten
Tot 1530 duurde de bloei van de
Bergse jaarmarkten met gemid
deld zo'n 1400 standhouders.5 Het
bezoek aan de Bergse jaarmarkten
begon vanaf de jaren 1530 af te
nemen. Een combinatie van facto
ren veroorzaakte deze vermin
derde belangstelling. In 1530 en
1532 werden Zeeland en West-Bra
bant getroffen door ernstige over
stromingen. De haven van Bergen
op Zoom, die gedurende de vijf
tiende eeuw diverse malen was
verbeterd, vormde niet het pro
bleem en bleef goed bereikbaar
voor grote schepen (tot wel 1350
ton6) tot de sluiting van 1968. De
expansie van Antwerpen en de in
troductie van moderne handels
methoden maakten een perma
nente markt noodzakelijk in te
genstelling tot een jaarmarkt met
een beperkte looptijd. De pogin
gen van Antwerpen en Bergen op
Zoom om hun jaarmarkten te ver
lengen waren al tekenen van deze
ontwikkeling. Dit leverde veel pro
test op van Vlaamse steden onder
leiding van Brugge.
Na 1525 verslechterde de relatie
tussen koning Hendrik VIII van
Engeland en keizer Karei V. Heer
Jan III van Bergen ondernam toen
persoonlijk stappen om de han
delsbelangen van zijn stad te ver
dedigen aan het Engelse hof. Jan
III (1452-1532) was een groot pro
motor van de Bergse jaarmarkten,
net als zijn vader Jan II die hij in
1494 was opgevolgd. Hij corre
spondeerde jarenlang met kanse-
Vifftiende-eeuwse marktstallen in een overdekte markt: links schoenen, in het
midden gekleurde stoffen en rechts handelaars in gouden tafelgerei en zilverwerk.
Bihliothèque Municipale, Rouen.