d:
n"'
Rookworst anno 1850
Vijf pond rundvleesch, 5 pond mager var-
kensvleesch, 2 pond spek, twee en een half
lood grove witte peper, een half lood
kruidnagelen, 12 lood zout ruim gewogen.
Vleesch en spek zeer fijn te hakken en goed
door elkander te werken, in wijde darmen
vast te stoppen en een nacht te drogen han
gen. Dan neemt men 4 lood fijn zout en
salpeter, en wrijft ze daarmede in. Drie we
ken te laten rooken, zoodat ze niet te hard
worde.
Afb. 3: Een groep kinderen bij enkele
enorme sneeuwballen in de winter van
1939-1940, op de hoek van de Sta
tionsstraat en Wassenaarstraat. Foto:
Mevr. Veraart.
Roode kool anno 1850
Snijd ze heel fijn, doe er bij een bierglaasje wa
ter, evenveel azijn, een lepel stroop, een weinig
peper, en notemuskaat, en zout naar verkie
zing, en laat dit 4 uren langzaam stoven. Men
kan er ook zure appelen bij doen. maar neemt
dan minder azijn.
Bloedworst anno 1850
Men roert het warme varkensbloed
zoo lang, tot alle vellen en vezels er
uit zijn, en giet het door eene zeef.
De varkenstong en wat spek tot
dobbelsteentjes snijdende, ver
mengt men met het bloed, onder
bijvoeging van zout, peper, gruis
van nagelen en wat roggebloem,
stopt het in ossedarnten, hangt ze
in lauw water over, en neemt ze er
uit, zoodra ze koken, om het bar
sten te beletten.
7
Afb. 4: Twee jongedames zijn verwik
keld in een sneeuwballengevecht bij
de Jeugdherberg Klavervelden.
Foto: C. van Boesschoten, 1940-1950.
Collectie HCM.
T jS iWT
a
r
1 H i
w.
Alb. 5: Een kind op een slee op de besneeuwde Kijk
in de Pot (1940-1950). Collectie HCM.
Sneeuwballen anno
1850
Een half pond meel, een
kopje zoete melk eerst
gekookt, en dan het meel
daarin gestrooid, dan ge
roerd tot het gaar is,
zoodat het niet meer aan
het mes blijft hangen;
dan 12 eieren daarin ge
daan, de helft met, en de
helft zonder wit, voorts
geklopt tot het effen is
en in ongezouten boter
Zuurkool anno 1850
De kool wascht men eenmaal af,
en is zij daardoor te flauw gewor
den, dan voegt men er een scheutje
azijn bij, en kookt ze nu, van tijd
tot tijd omschuddende, tot ze bijna
droog is, en laat er nu nog eene
klont boter in smelten. Men kan ze
ook stoven met pekelspek of worst;
sommigen nemen ook rookspek.
Literatuur:
De recepten van de winterse
kost in deze WARdTAAL zijn
alle afkomstig uit:
Betje de Goedkoope Keukenmeid
(G.B. van Goor Zonen, Den Haag,
1850).
Verzameling van Beproefde Voor
schriften, om lekker te Koken en te
Braden, te Stoven en te
Bakken, In te leggen, enz., enz.
benevens eenige door de
ondervinding voor goed erkende
Huismiddelen.
Couwenhoven, R - Het Schaatsen-
rijdersboek: gedenkboek bij het
50-jarig jubileum van de Landelijke
Vereniging van Schoonrijders
(Haarlem, 1996).
Diekstra, R. - Schaatsend
Nederland door de eeuwen heen
(Kampen, 2000).
Vanwesenbeeck, C. - Bergen op
Zoom, Stad aan het water.
100 jaar toerisme en recreatie.
1894-1994 (Bergen op Zoom, 1994).
Heb je vragen of opmerkingen?
Surf naar:
www.geschiedkundigekringboz.nl
1 6 6
16 7
wHrPtRHL
e bloemen staan op de ramen. Alleen in de woonkamer
en in de keuken brandt er een kachel. In de rest van het
huis is het slechts een paar graden boven het vriespunt. Met
een dikke trui en een warme kruik stap je 's avonds in bed. De
ijzige wind komt door kieren het huis binnen. Als je 's morgens
wakker wordt moet je naar het toilet, buiten. Door de sneeuw
over de achterplaats. Dan is het hartje winter!
varkensbloed. Het bloed moest
je laten drogen op de handen
en vervolgens met terpentine er
af wassen.
Om van winterhanden af fe ko
men moest je een oplossing ma
ken van een half lood (een lood
is 50 gram) salmiak en een half
lood gewoon zout in een glas
water. Deze oplossing moest je
van tijd tot tijd op je winterhan
den smeren. Je kon er ook een
zalfje op smeren daf je maakfe
van goed gewassen aardbeien
en zoete olie. Deze zalf zou ook
pïflREl HflL
voor wintervoeten zeer heilzaam
zijn. Daarnaast was het ook
goed de winterhanden en -voe
ten te weken in een bad van
sparrentwijgen die minstens een
uur of vier hadden staan koken.
Een aftreksel van zes in stukjes
gesneden kastanjes op een liter
water zou ook goed helpen.
Vroeger leden de mensen dan
wel veel kou, maar het was altijd
een gezellige tijd: het huiselijk
geluk kon in de winterse dagen
niet op! En als het gesneeuwd
had dan gingen de kinderen
naar buiten om sneeuwpoppen
te maken op de stoep (afbeel
ding 3). Of ze hielden sneeuw
ballengevechten in het bos (af
beelding 4) of gingen sleetje rij
den op de Kiek (afbeelding 5).
En na een lange dag buiten in
de kou kwamen ze verkleumd
thuis, Met bevroren handen en
voeten als ijsklompjes. Daar wist
moeder dan wel raad mee.
Want moeder had allerlei huis-
tuin-en-keukenmiddeltjes tegen
de kwaaltjes die de winter met
zich meebracht, De dokter was
erg duur en werd daarom alleen
in noodgevallen te hulp geroe
pen. En waarom zou je naar een
dokter gaan als je zelf met krui
den en huismiddeltjes de win
terse kwaaltjes kon verhelpen?
Bij ernstige kou kreeg je soms last
van winterhanden, waarbij de
huid van je hand blauwrood
wordt en opzwelt. Soms gaat de
huid zelfs zweren. Om te voorko
men dat je 's winters last kreeg
van winterhanden, moest je ze in
het najaar wassen in vers, warm
ukenmiddeltjes tegen het najaar wassen in vers, warm sten te beletten. bedruipen mei
rprr,#iuat een kon!
Behalve winterhanden zijn er na
tuurlijk ook nog andere kwaaltjes
die in de winter veel voorkomen,
bijvoorbeeld verkoudheid. Om
van verkoudheid en hoest af te
komen moest je een vel papier
bedruipen met kaarsvet, onge-
y
tt -li *f .mi
it -I ti
li'
b g
veer een gulden dik. Als het
kaarsvet gestold was druppelde
je er 10 tot 12 druppels kruidna
gelolie op. Dit papier legde je op
je borst. Verder werden allerlei
soorten thee gedronken om de
hoest en de verkoudheid te
stoppen: thee van brandnetels
of vlierbloesem bijvoorbeeld.
Zwartebessensap of melk met
cognac (alleen voor volwasse
nen!) zou ook goed helpen.
Dan zijn er nog gesprongen lip
pen, Om dat tegen te gaan
moesten de lippen ingesmeerd
worden met een zalfje van sper
maceti (vet uit de schedel van
potvissen), goede slaolie en was.
Zijn de lippen al gebarsten, dan
is er een wonderlijk middel: door
het vliesje dat aan de binnen
kant van een ei zit over de bar
sten heen te plakken, zouden de
lippen snel en rustig kunnen ge
nezen.
Naast de hier genoemde mid
deltjes zijn er nog een heleboel
andere: iedere moeder had
haar eigen middeltjes om haar
kinderen van de winterse kwaal
tjes te genezen.
