GAFEl
De Waterschans nr. 4-2005
nr
Overwegende
Besluiten:
De Waterschans nr. 4-2005
worden onder de naam 'Café de
Sport' en daarna 'de Zanzibar'. De
opmerking op de vergunninghou-
derlijsten is dan trouwens allang
verdwenen, (afbeelding 2)
Drankwet 1891
In 1891, tien jaar na het ontstaan
van de drankwet, besluit de rege
ring dat er enige aanpassingen in
nodig zijn. Eén hiervan is dat
voortaan de herbergier ook daad
werkelijk in het pand moet wonen
waar de vergunning voor afgege
ven is. Alleen om medische rede
nen kan hij hier vrijstelling van
krijgen. Dit gebeurt echter niet
vaak. Als blijkt dat een kastelein of
herbergier langer dan drie maan
den niet in het betreffende pand
woont, dan moet zijn vergunning
door de gemeente ingetrokken
worden. Een andere nieuwe bepa
ling in de drankwet is dat deze
opgesplitst wordt in verschillende
categorieën.
Zo krijg je de volgende vergunnin
gen:
- Tapvergunning: voor de verkoop
van sterke drank in kleine hoe
veelheid, ter plaatse te nuttigen,
(afbeelding 3 en 4)
- Slijtvergunning: ook voor de ver
koop van sterke drank, maar nu
tussen de twee en tien liter en el
ders te nuttigen.
- Volledige vergunning: een combi
natie van de twee bovengenoemde.
Bijvoorbeeld Van Egeraat op de
Zuidzijde Haven 35 had toen zo'n
vergunning. Ook Maurer op de
Dubbelstraat 88 (nu Krijnen), P.G.
Brouwers van 'Café de Vier Win
den' en de koster A.P. Dekkers in
de Rembrandtstraat (later bekend
geworden onder de naam 'den
Ronden') hadden er zo een. In to
taal zijn er een stuk of acht van
deze volledige vergunningen afge
geven.
Verder zijn er dan ook nog:
- Sociëteitvergunning.
Bijvoorbeeld de in Bergen op
Zoom bekende 'Sociëteit Thalia'
had zo'n vergunning. Deze was
geldig voor hun eigen sociëteitge
bouw dat op de Parade stond.
- Logementvergunning.
Logementen zijn dan vaak hotels
zoals bijvoorbeeld 'Hotel de
Draak' op de Grote Markt en 'Ho
tel de Gouden Leeuw' in de For
tuinstraat. Ook zitten er drie ho-
W T-?
tels in de Stationsstraat. Soms zijn
het ook kleinere lokalen die er
een soort pension op na houden.
Zo vraagt bijvoorbeeld een zekere
Jacobus de Kooning van 'Café de
Grote Slok' in het Hofstraatje in
1923 een logementvergunning aan.
Nu is dit pand niet bepaald groot.
Toch is volgens een onderzoek
door de politie het "pand ingericht
met: 1 tweepersoons slaapkamer,
3 eenpersoons slaapkamers en een
gemeenschappelijke zolder voor 8
148
personen. Tevens is er gelegen
heid voor koude en warme maal
tijden en er hebben tot nu toe ge
middeld telkens 10 a 12 personen
per dag gelogeerd. Vooral kleine
marskramers en werklieden".4
Dit pand is maar een paar jaar lo
gement geweest, want in mei 1926
wordt deze vergunning alweer in
getrokken door de gemeente. Dit
soort kleine logementen zijn er
dan meer in Bergen op Zoom,
maar niet iedereen krijgt zo'n lo
gementvergunning.
In de Rozemarijnstraat was bij
voorbeeld al vóór 1881 een dans
zaal gevestigd met de naam 'de
Koophandel'. Niet te verwarren
met 'Café de Koophandel' in de
Wouwsestraat. Als in 1905 een ze
kere Franciscus Bernaards hier
ook een logementvergunning voor
aanvraagt, volgt er eerst een on
derzoek door de politie. Uit haar
advies aan de gemeente komt het
volgende naar voren: "voorheen,
30 jaar geleden, was dit een pu
bliek huis waarin zich clandestien
prostituees op- bezighielden.
Het lijkt ons daarom niet gewenst
dat men middels een logement
vergunning deze zaken weer op
nieuw kan laten gebeuren".5 Het
advies aan de gemeente is dus ne
gatief en er wordt dan ook geen
vergunning afgegeven. De dans
zaal blijft echter gewoon bestaan,
met een tapvergunning zelfs.
Ook herberg 'de Vriendschap' (nu
'de Mortier') vraagt in 1919 zo'n
BIER-
vergunning aan. Maar omdat het
volgens de politie bekend was dat
er in dit pand "alleen uit Zeeland
uitgewezen smokkelaars en spion
nen logement houden"6, wordt
ook dit verzoek door de gemeente
afgewezen.
Een categorie die je in deze
drankwet nog niet tegen komt is
die van zwak alcoholische dran
ken, dat wil zeggen, gewoon bier.
Hier is in die dagen nog geen ver
gunning voor nodig. Mogelijk
daardoor zie je aan het einde van
de negentiende en begin twintig
ste eeuw veel zogenaamde bier
huizen ontstaan. Deze zijn name
lijk vrij eenvoudig te beginnen:
men richt dan vaak de voorkamer,
of zelfs een kamertje, in met wat
tafeltjes en stoelen, plaatst er een
buffet bij en opent de deuren.
Vaak heeft de man een gewone
baan en verdient de vrouw er dan
wat bij met het bierhuis. Veel van
deze bierhuizen halen niet eens
de vereiste vijfentwintig vierkante
meter. Dit duurt allemaal tot
1904. Dan besluit het rijk dat
voortaan ook deze groep aan be
paalde regels moet voldoen en
wijzigt het daarom de drankwet
nog een keer.
Drankwet 1905
Vanaf het jaar 1905 moet dan ook
voortaan iedereen die zwak alco
holische drank tapt of schenkt
een zogenaamd drankwetverlof
hebben. Dat er dan al behoorlijk
veel van die bierhuizen zijn, blijkt
wel uit het feit dat er in dat jaar
aan maar liefst tachtig personen
zo'n drankwetverlof wordt ver
leend. (afbeelding 5) 'De Ster' in
de Korenbeursstraat is bijvoor
beeld zo'n bierhuis dat in dat jaar
zijn eerste vergunning krijgt, even
als 'In Den Koophandel' op de
Antwerpsestraatweg 470 (nu 'de
Valk') (afbeelding 6) en 'De Vriend
schap' op de Dubbelstraat 66 (nu
'de Mortier"). 'De Bospoort' (nu
'de Saeck') in de Korte Bosstraat
en 'het Maastrichts Bierhuis' (nu
'de Markies') in de Steenbergse-
straat zijn ook zo begonnen. Van
sommige, zoals 'de Ster', is het be
kend dat ze al aanzienlijk langer
bestonden. Vaak is het echter
moeilijk te achterhalen hoelang
precies.
Zoals gezegd mogen deze bierhui
zen alleen maar zwak alcoholi-
149
BURGEMEESTER en "WETHOUDERS der Gemeente BERGEN OP ZOOM;
Gezien de kennisgeving van
wenschende, dat wederom zal geacht worden voor één jaar te zijn ingegaan de-j—p
verleende Vergunning bij het eindigen van het vergunningsjaar zijnde 1 Mei 1891
voor den verkoop van Sterken Drank in het klein, gedurende de geheele week, in
de localiteit zich bevindende in het huis gemerkt Wijk P*(oW.(c>2-s kadastraal
bekend, Bergen op Zoom Sectie welke localiteit
Dat geene omstandigheden de inwilliging daarvan beletten;
Gelet op de bepalingen der Wet van 28 Juni 1881 (Stbl. N". 97) gewijzigd bij de
Wet van 10 April 1885 (Stbl. N°. 78) tot regeling van den kleinhandel in Sterken
Drank en tot beteugeling van openbare dronkenschap;
de gevraagde Vergunning te rerleenen voor het dienstjaar 1891/92.
BERGEN OP ZOOM, den 18 Atril 1891.
1i a yof gc/oée*, e&O} rtA,
Mtk.Ju.sul Ar Ai óLó? a Ne*
A. it v v Burgemeester en Wethouders voornoemd
Cyjjjgt ulaALCc 4/fr-y)0u. berreóus», vC&zaa 9^
yomeeM&i ov
W«' -
'J'ïQ 'üh
De Voorzitter
(gel.) A. J. L. DE R00CK.
De Secretaris,
(get.) J. E. D. VERGROESEN.
Voor Afschrift:
De Gemeente-Secretaris,
Afb. 3. Vergunning voor sterke drank uit 1891. Uitgegeven aan C.J. van den Elsacker
voor café 'Stad Goes' aan de Wouwsestraat 32. Collectie Historisch Centrum het
Markiezenhof (H CM).
BQTTCUR'J
Afb. 4. Foto van café 'Stad Goes' omstreeks 1900. Collectie HCM.
*w„& ~|ii inifo^ii
l ,e~
