VERLOF.
H -xw
De Waterschans nr. 4-2005
-O
De Waterschans nr. 4-2005
rrf'-
VI
I
&L
,A A-:~-
V,
w**g/
\w
sche dranken schenken of tappen.
Er zijn echter bierhuishouders die
zich hier niet veel van aan trekken.
Op de Antwerpsestraatweg zit bij
voorbeeld zo'n persoon. Henricus
van Loon heet hij. Zijn bierhuis
'Cecilia' wordt gerund door zijn
echtgenote, terwijl hijzelf van be
roep verver is. Van dit bierhuis is
het bekend dat er toch sterke
drank verkocht werd, ondanks dat
ze hier geen vergunning voor had
den. Telkens als de politie kwam
controleren was er echter niets te
vinden. Wat was nu het geval: de
vrouw van deze Van Loon droeg
altijd van die grote wijde rokken.
Kwam nu de politie langs, dan
werd gauw de voorraad sterke
drank daaronder verstopt. Geen
mens die daar durfde te kijken na
tuurlijk. Tot 16 oktober 1906.
Blijkbaar is ze dan niet snel ge
noeg en wordt ze toch betrapt. Ze
moet een boete van 15,- betalen.7
Zou ze voor de tweede keer ge
pakt worden, dan werd het verlof
ingetrokken voor de duur van vijf
jaar, iets wat bij andere bierhuizen
inderdaad het geval is geweest.
Buiten de tachtig vergunningen
voor zwak alcoholische dranken
zijn er in 1905 ook nog altijd zo'n
honderd vergunningen voor sterke
drank in omloop, alle pogingen
ten spijt om dit aantal terug te
brengen. Dit gaat jarenlang zo
door. Soms probeert de gemeente
zelf om er iets tegen te doen. Zo
wordt er bijvoorbeeld in 1919
door de gemeente een maximum
gesteld aan het aantal te vergeven
tapvergunningen voor de nieuwe
wijken het Fort en de Jordaan. Dit
omdat "er voornamelijk wegens
de toename van de arbeidersbe
volking in deze wijken misbruik
van sterke drank is te verwach
ten".8 De grenzen van dit gebied
worden precies omschreven, na
melijk "DE SPOORWEG B.O.Z. -
WOENSDRECHT (vanaf wacht
post 13 tot aan de grens v/d ge
meente Woensdrecht), TOT DE
SPOORWEG TOT DE SCHELDE,
DE SCHELDE ZELF, HET TER
REIN "KIJK IN DE POT" EN
HET TERREIN "PLEIN 13",
MET INBEGRIP VAN DEN
ANTWERPSCHE STRAATWEG
V/D SLALENBRUG TOT AAN
DE GRENS V/D GEMEENTE
WOENSDRECHT DE PARAL
LELWEG".9 Hier mogen maxi
maal zeven vergunningen voor
sterke drank uitgegeven worden.
Dit maximum voor deze twee wij
ken duurt tot minstens 1931.
Een andere poging om het drank
gebruik tegen te gaan, is het in
stellen van een vergunningsys
teem om vrouwelijk personeel
(buiten de echtgenotes en inwo
nende dochters) in een café aan
te stellen. Men had namelijk een
grote vrees dat deze vrouwen "een
prikkel zijn tot meerder drankge
bruik, onzedelijke handelingen en
gesprekken die gebeuren in de te
genwoordigheid dier vrouwelijke
bedienden, die meestal nog jeug
dig zijn en totaal worden bedor
ven".10 Op deze manier wilde de
gemeente proberen om het de,
meestal mannelijke, klanten min
der aantrekkelijk te maken om
zo'n café te bezoeken. Voor dit
systeem werd speciaal toestem
ming gevraagd aan Hare Majesteit
de Koningin. In 1931 krijgt de ge
meente die toestemming en moet
voortaan elke herberg en elk café
dat vrouwelijk personeel in dienst
had, of wilde hebben een vergun
ning aanvragen. In dat eerste jaar
vragen er eenendertig herbergiers
of kasteleins een vergunning voor
vrouwelijk personeel aan, slechts
vier worden er afgewezen. Twee
omdat ze te jong zijn en twee om
dat men inderdaad sterk het ver
moeden heeft dat deze meisjes als
"lokvogel" gebruikt zouden wor
den."
Drankwet 1932
De mij laatst bekende wijziging in
de drankwet dateert uit 1932. In
dat jaar wordt ook de niet alcoho
lische drank bij wet geregeld. Voor
die tijd worden er wel sporadisch
verloven afgegeven voor niet alco
holische dranken, maar echt goed
wordt dit niet bijgehouden. Zo
komt het dan ook wel eens voor
dat bijvoorbeeld een winkel een
1 5 O
DRANKWET.
ESfc
BESLUITEN:
«x c>"
MJJ,
verlof voor zwak alcoholische
drank krijgt, teiwijl dat helemaal
niet nodig is. Het rijk besluit tot
aanpassing van de drankwet en
het oude drankwetverlof verandert
dan in een verlof A en een verlof B.
Het eerste is voor zwak alcohol
houdende drank en het tweede
voor niet alcoholische drank.
Vanaf 1932 komt het ook steeds
meer voor dat men een vergun
ning voor sterke drank gaat huren
van iemand die zo'n vergunning
wel heeft, of soms zelfs van hem
koopt. Op deze wijze kunnen kas
teleins die geen tapvergunning
krijgen en enkel maar een verlof A
hebben toch sterke drank schen
ken. Officieel mag dit niet, tenzij
men op papier vastlegt dat het be
drijf voor rekening van de vergun
ninghouder gedraaid wordt. Alle
inkopen moeten dan op zijn
naam zijn en alle eventuele win
sten of verliezen zijn dan ook
voor zijn rekening. Op deze ma
nier is degene die in hel pand het
café uitbaat dus feitelijk een 'zet-
kastelein'. Vaak is dit echter niet
geregeld en gebruikt men de tap
vergunning alleen maar om meer
klanten binnen te krijgen. Daarom
controleerde de politie hier regel
matig streng op. Werd men op
deze constructie betrapt dan werd
zonder pardon de tapvergunning
van de vergunninghouder inge
trokken. Na de Tweede Wereld
oorlog kwam deze praktijk toch
steeds vaker voor. Of het toen ge
woon mocht, of dat de controle
erop sterk verminderd was, is mij
niet duidelijk geworden.
Noten:
Dit artikel is tot stand gekomen
naar aanleiding van een onderzoek
dat ik sinds 1995 verricht naar de
geschiedenis van de horeca in
Bergen op Zoom. Een onderdeel
daarvan was het doorspitten van
het dossier 'Drankwet Vergunnin
gen' dat op het Historisch Cen
trum het Markiezenhof (afdeling
archief) te vinden is. Hoewel dit
dossier de periode 1881 tot en
met 1970 omvat heb ik besloten
om alleen de periode tot 1932 te
behandelen. Alle gegevens in dit
artikel zijn dan ook daarin terug
te vinden.
ij t.üNCHRÜQfVl
V' AMERICAIIN .saai
151
GEMrmc
CCRGChorZCDM
«CflML I A.5CCC
CS.
v )r-^-Ar==rV
4/b. 5. Panden waarvoor een vergunning voor sterke drank of een vergunning voor
zwak alcoholische dranken werd afgegeven na de drankwetwijziging van 1905.
Kaartje auteur.
.V'
BURGEMEESTER en WETHOUDERS iter Gemeente BERGEN OP ZOOM;
I K
Gewen een op tien w» «-»- n ingekomen verzoekschrin van
van beroep
om verlof voor den verkoop van u. t
tt do iA C
wonende ic
van het perceel, kadastraal bekend Gemeente -
plaatselijk gemerkt m gelegen inm aldaar:
Overwegende, dat geen wettelijke bezwaren bestaan tegen het verleenen van het verlof
Gelet op de DRANKWET;
J7 y -r
voornoemd het ftvrngdi verlof to vorleonen en wel v<
oor de volgende
LOCALITEIT
welke eenc oppervlakte he*. van Sr0
Gedaan te BERGEN OP ZOOM, den 190r
JJurgomeoater en WeUioudcrs voornoemd.
Voor Afschrift:
Jlo Qemeenlo Spr-reftirtv.
JJv tfccrefarió,
.mu m».i
f
afh. 6. Drankwetverlof uit 1905 van Jacobus Michael Nefs voor café 'In den
Koophandel' aan de Antwerpsestraatweg 470. Collectie mevr. v.d. Aarssen.
1. Citaat uit de drankwet van 1881. Hierin
worden onder andere de redenen aan
gegeven waarom deze drankwet er vol
gens het rijk diende te komen. Dit is er
een van.
2. De drankwet werd ingesteld per 1 mei
1881. Hierdoor liep het vergunningsjaar
van 1 mei 1881 tot en met 30 april het
jaar daarop. Vandaar dat het tweede
MÉT OUDE «SW*
Afb. 7. Lunchroom Americain' aan de
Zuivelstraat 2. Briefkaart uit de
collectie van de auteur.
