SENTENTIEN, pH- De Waterschans nr. 1-2006 ötr De Waterschans nr. 1-2006 Anthoine ïE&oSé/ öatowyocf^n^ kaa^feW#l:MicbcI ment: ttin frta&U x i*cqacs.d'Ajgrea»oatbM| ras Peter OcowiorFa^jdtt^ea g^dbeia^ ia6e 45tevf|t^ep beé iSktdep» dt Rice, gjfanter/Cöte Rjqudle Sombm, gtefaffitataa Prfbin in Hofpt* ^up(V?00tw tante taojtwnnhr i'Cfe^rtaa |attfupteitoo;grno«Knkgt»fatnte fHlanteltfrfcebOTateqfcapie ^)taöt tan 2&ft®n» optta 2Ieem,ef« ten Zupbt-fogte tataren. Churrclitext i» V Gr*vtp-H*gbe,$fJea t&ifttichjlc» hxJj dti lam 16 a 8, e#de w ierje» Ztam leextMftrf IN *$Gft AVEN-HA.GHE, ®7 <k Weduwe, eode Erfgenamen van wijlen HiDebrnct Itcobfè ru We*», Ordytarit D ruck ei*.t «ode Ho.Mo. Herren Sacca Gesend. Aase i 6* 8. MeePrivilegie. Voorblad van liet pamflet van het vonnis, gedrukt door de weduwe en erfgenamen van Van Wouw. 's-Gravenhage, 1628. stond het risico dat de mannen zouden overlopen naar de vij- and.12 Ontmaskering en onthoofding dat de aanslag was 'afgedaen'. Dit bericht kwam echter te laat. In de hoop op een fikse beloning had De Saulguer de geheime missie verraden aan het Staatse leger. De vijf overige infiltranten werden opgepakt en naar Den Haag ge bracht, waar zij in juni in handen kwamen van de Hoge Krijgsraad. De bekende schilder en diplo maat in Spaanse dienst Peter Paul Rubens schreef op 22 juni vanuit Antwerpen over het mislukken van de missie. Rubens berichtte zijn Franse correspondent dat en kele garnizoensoldaten hadden aangeboden het fort genaamd 'het hoofd van Bergen' over te leveren en de munitie in brand te steken. Vanuit Holland had hij gehoord dat er op 13 juni een redelijk aan tal Spaanse soldaten uit Zandvliet en Stabroek onder de vesting muur van Bergen op Zoom was gekomen. 'Van onze kant, heb ik geen zekerheid over deze onder werpen kunnen krijgen', besluit hij zijn berichtgeving hierover.13 Volgens Rubens zouden de naar Den Haag gebrachte samenzweer ders wel 'krijgen wat zij verdie nen'. In Den Haag deed de Hoge Krijgsraad intussen uitvoerig on derzoek naar het verraad. Hoewel alle bekentenissen volgens de ge drukte versie van het vonnis zon der pijniging zouden zijn verkre gen, had de advocaat-fiscaal tij dens de verhoren wel degelijk tor tuur toegepast. Uit de originele processtukken blijkt dat Michel Gilcau 'scherp' is onderzocht, wat inhield dat hij op de pijnbank was ondervraagd. Het op 20 juli 1628 gevelde von nis werd door de publiciteitsafde ling van de Staten-Generaal ge drukt.14 De straffen waren zelfs voor de tijd uitzonderlijk wreed: alle samenzweerders werden op gehangen en onthoofd, waarna hun hoofden op de stadspoorten van Bergen op Zoom of van de Waterschans werden gezet. Een dergelijke publieke vernedering was duidelijk bedoeld om nieuwe aanslagen te voorkomen. Vaker werden verraders echter opgehan gen en gevierendeeld. De ten toonstelling van de hoofden was een extra afschrikking, die in 1587 bijvoorbeeld ook de Leidse sa menzweerders tegen het stadsbe stuur ten deel was gevallen. In Bergen op Zoom moest de gruwe lijke publieke straf waarschijnlijk vooral de garnizoensoldaten waarschuwen op het rechte pad te blijven, maar ook de katholieke Bergenaren zullen de hint hebben begrepen. Door talloze geruchten over verraad hadden zij een slechte reputatie gekregen, al wer den zij bij nader onderzoek steeds van alle blaam gezuiverd.15 De echtgenote van L'Estoffé moest niet alleen toekijken hoe haar man en haar zoon werden geëxecuteerd. Ook werd zijzelf met een strop om de hals gege seld, uit Bergen op Zoom verjaagd en verbannen uit de Republiek. Anderen profiteerden juist van de mislukte aanslag. Binnen een week na het vonnis klopte aan- 1 8 brenger De Saulguer aan bij de Staten-Generaal. Hij vroeg een onkostenvergoeding voor zijn consumpties in een herberg en een blijk van waardering voor zijn diensten. De Generaliteit ver goedde de onkosten, maar wees de door Frederik Hendrik voorge stelde schenking van 1.000 gulden af. Intussen dienden ook drie Schotse edellieden zich aan als 'ontdekkers' van het verraad van Bergen op Zoom. De Staten-Ge neraal lieten de Raad van State besluiten over hun verzoek om een onkostenvergoeding en een salaris.16 Gezagscrisis en Roosendaals over leg De mislukte aanslag op Bergen op Zoom roept de vraag op waarom de legerleiding in Brussel de mis sie onverwacht heeft afgeblazen en de infiltranten aan hun lot overgelaten. Hoewel hierop zon der bewijzen geen eenduidig ant woord is te geven, heeft vermoe delijk de crisis in de Brusselse le- O'V De Waterschans in later tijden [Mosselveld en Van Ham. Tekeningen van Bergen op Zoom (Bergen op Zoom 1973) prent 89 en 92], 1 9 Di •ie maanden wachtten de zes sa menzweerders op een teken van de landvoogdes waarop de aan slag zou moeten plaatsvinden. Ko lonel Hornes zou dan met hulp troepen op slechts vijftig stappen van hen verwijderd zijn. Intussen was de Brusselse legerleiding ech ter op andere gedachten geko men. De echtgenote van L'Estoffé, Riquelle Sombret, werd door Hor nes ingeschakeld om haar man, zoon en de andere samenzweer ders in Bergen op Zoom te komen ophalen. Zij moest hun melden

Periodieken

De Waterschans | 2006 | | pagina 10