De Waterschans nr. 1-2006 De Waterschans nr. 1-2006 derhandelingen tussen Spanje en de Republiek in Roosendaal. De Spaanse onderhandelaar had zijn lastgevers laten weten dat de Ne derlanders tot vérgaande conces sies bereid waren. In het voorjaar van 1628 wachtte de landvoogdes op bericht uit Madrid over de ver- dragsvoorwaarden van Spaanse zijde. Een verovering van Bergen op Zoom zou een sterkere positie aan de onderhandelingstafel bete kenen, maar een ontdekking van de geheime missie deed uiteraard het wantrouwen toenemen en kon de gesprekken ondermijnen. Zo waren de contacten tussen Brus sel en Den Haag ook tijdens het beleg van 1622 afgebroken. Aan gezien de landvoogdes liever vrede dan voortzetting van de te genvallende strijd wenste, heeft zij wellicht het risico niet willen ne men. De missie werd afgeblazen rond de tijd dat zij de voorstellen voor een verdrag van Olivares ont ving.19 De Waterschansalias het Zuidfort, met daarboven de kleinere Noordschans [Ibidem], gertop ermee te maken. Het eerste halfjaar na het vertrek van Spinola was er geen plaatsvervanger aan gesteld als opperbevelhebber van het ejército de Flandes. Door de besluiteloze houding van Olivares duurde deze situatie zelfs voort tot halverwege 1630. Vanaf juni 1628 namen een Gelders edel man, graaf Hendrik van den Bergh, en diens Spaanse tegen pool Coloma gezamenlijk het op perbevel waar.17 Het is goed mogelijk dat Coloma geen steun kreeg voor de aanslag op Bergen op Zoom. Een over winning zou hem veel macht en aanzien hebben bezorgd, zodat Van den Bergh en andere officie ren een motief hadden om de missie te frustreren. Bovendien had Spanjes deelname aan de Mantuaanse erfopvolgingstrijd di recte gevolgen voor het leger in Vlaanderen. Het werd al snel dui delijk dat een zomeroffensief te gen de Republiek niet meer haal baar was, doordat veel soldaten naar Italië moesten vertrekken.18 De aanslag op Bergen op Zoom zou dan op zijn best een geïso leerd incident zijn geweest, waar mee geen verdere oorlogsresulta ten konden worden behaald. Ook kan de missie zijn afgeblazen door de ontwikkelingen bij de on- Fortenlinie versus Zandvliet Welke redenen de Spanjaarden ook gehad hebben om de missie te beëindigen, de aanslag was mis lukt en de infiltranten moesten het met de dood bekopen. Enkele maanden na hun onterende straf Triktrak spelende officieren in een wachtlokaal, door Pieter Jacobsz. Codde, 1628 [Mi chel P. van Maarseveen, Jos W.L. Hilkhuijsen en Jaques Dane (red.). Beelden van een strijd. Oorlog en kunst vóór de Vrede van Munster, 1621-1648 (Zwolle 1995) p. 337], 20 A" "sprrt- "■-!1tan. Prins - Hendrick-\An Nassav bezocht stadhouder Frederik Hendrik nogmaals Bergen op Zoom. Dit was de beroemde in spectietocht in september 1628 die zijn secretaris Constantijn Huygens heeft beschreven. De dan bijna voltooide forten Moer- mont, Pinssen en Roovere oogst ten veel bewondering. Trots verge leek Huygens deze vestingwerken met de bouwsels van de Spanjaar den bij Zandvliet, 'beter dorp, dan stadt van geener waerd'.20 Hoewel de grote Staatse overwinningen op de Spanjaarden (de zilvervloot. Wezel en 's-Hertogenbosch) nog moesten volgen, was het opti misme van Huygens op zijn plaats. Bergen op Zoom was on geschonden gebleven en zelfs ver sterkt, terwijl Spanje in een crisis was beland waaruit het land voor lopig niet meer zou geraken. Het initiatief was aan de Republiek. Noten: Tegeltableau met stadhouder Frederik Hendrik, ca. 1635-1645 [Ibidem, p. 243]. 1. In het Nationaal Archief zijn de verhoren en vonnissen van de infiltranten te vinden: Ar chief van de Hoge Krijgsraad en Zeekrijgs raden, archiefnr. 1.01.45, inv. nr. 252, p. 658- 683 en p. 701-713. De vonnissen zijn afzon derlijk ook opgenomen in: Recueil, van de notabelste Besoignes ende Resolulien die in de Cryghsraede deser Landen voorgevallen, ende genomen zijn, zedert den 3 Martii 1597 van de griffier van de Krijgsraad Anthoni van Dalen ('s-Gravenhage 1724), en als pamflet gedrukt (Knuttel nr. 3795). 2. Jonathan I. Israel, The Dutch Republic and the Hispanic world, 1606-1661 (Oxford 1982) 96-109, 171. 3. J.H. Elliott. The Count-Duke of Olivares: the statesman in an age of decline (New Ha ven/Londen 1986) 346-352: René Vermeir, In staat van oorlog. Filips IV en de Zuidelijke Nederlanden, 1629-1648 (Maastricht 2001) 4, 18. 4. RC. Molhuysen en B.L. Meulenbroek (eds.). Briefwisseling van Hugo Grotius, 1626-1628, III Cs-Gravenhage 1961) 291; Elliott, Oliva res, 330, 346. 5. Resoluties Staten-Generaal d.d. 2 november 1627 en 8, 11 23 en 28 maart 1628; F.J.G. ten Raa en F. de Bas, Het Staatsche leger, 1568-1795, deel IV (Breda 1918) 20; Israel, Dutch and the Hispanic, 164, 171. 6. Gedenkschriften van jonkheer Alexander van der Capellen, I (Utrecht 1778) 453; Briefwis seling Grotius, III, 255. 7. Ten Raa en De Bas, Staatsche leger, IV, 21. Over de fortenlinie tussen Bergen en Steen bergen: W.A. van Ham, Merck toch hoe sterck. Bijdragen tot de geschiedenis van de vestingwerken van Bergen op Zoom (Bergen op Zoom 1982) 112-113. Over de forten langs de Eendracht: A.M. Bosters in De Wa terschans nr. 3 (2004) 140-143, en nr. 4 (2004) 176-180. 8. Van Ham, Merck toch hoe sterck. 107, 109. 9. Correspondance de la Cour d'Espagne sur les ajfaires des Pays-Bas au XVIIe siècle, dl. II, Précis de la correspondance de Phillipe IV avec Tinfantè Isabelle (1621-1633), Henri Lonchay, Joseph Cuvelier en Joseph Levè- vre (eds.) (Brussel 1927) 294; resoluties Sta ten-Generaal, 3 november 1626 en 13 sept. 1628. 10. L. van Meerbeeck, 'Un officier au service des Pays-Bas, Paul-Bernard de Fontaine, après des documents inédits 1595-1643)', in: Revue internationale d'histoire militaire VI (Wenen 1960) 302-320, aldaar 305 en 307. 11. RHC Bergen op Zoom, notariële akten, inv. nr.: 23/J. nots. Van Wesel, aktenr. 17, fol. 51- 52, procuratieakte 12 februari 1628. In het archief van de Hoge Krijgsraad wordt de ka pitein 'Savurnij' genoemd. 12. Resolutie Staten-Generaal 26 juli 1628. 13. Max Rooses (ed.), Correspondance de Ru bens, IV (Antwerpen 1904) 435-436. 14. Knuttel nr. 3795. Het vonnis van de officie ren die Venlo overgaven (1637) werd op eenzelfde manier gepubliceerd: Knuttel nr. 4499. 15. Van Dalen, Recueil, 312-314; Charles de Mooij, Geloof kan bergen verzetten: reforma tie en katholieke herleving te Bergen op Zoom, 1577-1795 (Hilversum 1998) 628-629. 16. Resoluties Staten-Generaal 26 juli, 12, 18 en 21 augustus, 8 september en 7 oktober 1628. 17. Fernando Javier Gonzalez de León, The road to Rocroi: the duke ofAIba, the count- duke of Olivares and the high command of the Spanish army of Flanders in the Eighty Years War, 1567-1659 (Ann Arbor 1992) 155-156; Vermeir, Staat van Oorlog, 32-33. 18. Elliott, Olivares352. 19. Ibidem, 350-351; Joseph Cuvelier, 'Les nég- ociations diplomatiques de Roosendael (1627-1630V, in: Mélanges of'erts a Henri Pi- renne (Brussel 1926) 73-80, aldaar 76-77; Is rael, Dutch and the Hispanic, 157. 20. Alberick van Rijckevorsel, 'De reis van de prins in 't jaar 1628', De Waterschans 1/2, jrg. (1981) 14-26, aldaar 21-22.

Periodieken

De Waterschans | 2006 | | pagina 11