KONINGIN EMMA
Redster van Oranje
Jaarlijkse
Excursie!!!
Rondleiders gezocht
VVT CONTOER BOVEN DE EETCAMERE"
De Waterschans nr. 1-2006
De Waterschans nr. 1-2006
6
DE INVLOED VAN HIËRARCHIE EN DISTANTIE OP DE INDELING
VAN DE WOONVLEUGELS VAN HET MARKIEZENHOF IN DE
EERSTE HELFT VAN DE ZESTIENDE EEUW
Toneelstuk van Ton Vorstenbosch
Gespeeld door Nel Kars op 3 mei a.s. in
Het Markiezenhof
Koningin Emma wordt veelal gezien als de redster van het Oranjehuis, dat
aan het einde van de I9e eeuw op een haar na was uitgestorven. Niet alleen
zette zij koningin Wilhelmina op de wereld, ook stelde zij de troonopvolging
veilig in de vrouwelijke lijn. Na de dood van koning Willem III gaf zij met
haar regentschap, tot Wilhelmina op haar 18e kon worden ingehuldigd, het
startschot voor een eeuw regerende Oranjevorstinnen.
Wat school er achter het Duitse meisje dat deze niet geringe taak op zich
nam? Waar haalde Emma het vermogen vandaan de schijn op te houden on
der alle omstandigheden? Hoe zat het met de glimlach die ze 'als een kle
dingstuk' kon aantrekken en weer afleggen?
Na Koningin Sophie. Anna Paulowna en Prinses Marianne brengt Nel Kars in
dit toneelstuk een genuanceerd beeld van de vrouw die haar roeping vond in
het handhaven van ons koningshuis met als uitgesproken karaktereigen
schappen lef en doorzettingsvermogen. Koningin Emma wordt gespeeld in 6
aktes, die elk een bepaalde periode uit het leven van Emma behandelen.
Op uitnodiging van De Geschiedkundige Kring van Stad en Land van Ber
gen op Zoom en Het Oranjecomité Bergen op Zoom komt Nel Kars naar
Bergen op Zoom. Wij nodigen u van harte uit om op 3 mei a.s. te komen kij
ken naar dit bijzondere solotoneelstuk van Nel Kars. Het stuk biedt een
unieke blik temg in de tijd en is met zeer veel oog voor detail geproduceerd.
Zo zijn bijvoorbeeld alle kostuums en decors nauwgezet nagemaakt van schil
derijen en foto's uit de desbetreffende periodes. Hierdoor, en door het le
vensechte spel van Nel Kars lijkt het of de desbetreffende Oranje weer even
terug is op aarde!
Kaartverkoop
Toegangskaarten zijn vanaf 1 april te koop bij de balie van Hel Markiezenhof,
dinsdag t/m zaterdag van 11.00 tot 17.00 uur. Leden van de Geschiedkundige
Kring betalen slechts 5,- voor de voorstelling en introducés betalen 7,50.
U bent op 3 mei vanaf 19.30 uur welkom in de Hofzaal van Het Markiezen
hof. De voorstelling begint om 20.00 uur.
Vooraankondiging
Ook dit jaar heeft de Activiteiten
commissie van de Kring (het zoge
naamde "Viermanschap") zich we
derom het hoofd gebroken om een
origineel idee te ontwikkelen voor
dit langzamerhand traditionele ge
beuren.
Wij kunnen (én willen) op dit mo
ment U slechts een enkele con
crete mededeling doen. Het moet
immers voor U nog een verrassing
blijven, zo vinden wij.
In de eerstvolgende Waterschans
zullen de details van deze excursie
volgen.
Enkele niet onbelangrijke zaken
willen wij U toch alvast meedelen:
- De datum is vastgelegd op 16
september 2006.
- De reisbestemming én het trans
portmiddel daarheen hebben iets
van doen met het hier ter stede
inmiddels bekende motto "Krab-
begat 'avestad"
- In verband met de komende zo
mervakanties zal een extra lange
inschrijfperiode worden gehan
teerd om zoveel mogelijk leden
in de gelegenheid te stellen tot
deelname.
- Wij rekenen dit jaar wederom op
een maximum deelname van 100
personen, maar een zo vroeg mo
gelijke opgave na aanvang van de
inschrijfiperiode (zie daarvoor de
eerstvolgende Waterschans) ga
randeert slechts een plaatsje.
Intussen gaat ons "Viermanschap"
enthousiast en onverdroten door
met haar voorbereidingen.
De Activiteitencommissie
De Stichting Bezichtiging Monumenten verzorgt in Bergen op Zoom de openstelling van en rondleidingen in de
volgende monumenten: Sint-Gertrudiskerk en Toren, Synagoge, Stadhuis, Gevangenpoort. Daarnaast voert zij di
verse stadswandelingen uit. Voor beide taken worden vrijwilligers gezocht om het bestaande team te versterken.
Gedacht wordt aan personen die over voldoende vrije tijd beschikken; denk hierbij aan minimaal 1 middag in de
week tijdens het seizoen dat loopt van Koninginnedag, 30 april, tot de laatste zaterdag in oktober.
Daarnaast is uiteraard interesse in geschiedenis in het algemeen en die van onze stad in het bijzonder van belang.
Vrijwilligers die zich hiervoor aanmelden, kunnen deelnemen aan het opleidingsplan dat in eerste instantie is ge
richt op het rondleiden in de monumenten en op termijn in het uitvoeren van de stadswandelingen.
Zij die zich niet direct geroepen voelen bezoekers rond te leiden, kunnen zich aanmelden als gastheer of gastvrouw
voor een van de monumenten.
Geïnteresseerden kunnen zich wenden tot de coördinator van de Stichting Bezichtiging Monumenten, Marion Gie-
ben, te bereiken van dinsdag tot en met vrijdag van 12.00-16.00 uur. Tel. 0164-23 4 3 77, e-mail: sbm-boz@planet.nl
EEN LITERATUURSTUDIE. DEEL I
Ad VAN DEN Bulck
Verrassend weinig bekend
In 1549 betaalt de rentmeester
van Jan IV van Glymes de tim
merman Frans Janssen voor het
maken van drie houten platforms
en een bijhorende balustrade met
gedraaide spijlen "daer de tafelen
op stonden doe men verwachte
de prince ende coninghinne"[ Het
betreft het bezoek aan Bergen op
Zoom van de latere koning Filips
II op 10 september 1549. Zijn
beide tantes, Maria, koningin-we
duwe van Hongarije en regentes
der Nederlanden, en Eleonora,
koningin-weduwe van Frankrijk,
vergezellen hem. Rekeningposten
als deze maken ons nieuwsgierig
naar hoe het Markiezenhof werd
bewoond. Bij hoog bezoek, maar
ook op doorsnee dagen. Daarover
is - voor zo een uniek gebouw -
tot op heden verrassend weinig
bekend. Vijftiende en zestiende-
eeuwse rentmeestersrekeningen
en resoluties noemen soms ver
trekken: mijns heeren camere, mijn-
der vrouwen camere, de eetcamere,
de stoefcamere, de slaepcamer, de
dochters salette. Bij hoge uitzon
dering vermeldt de rekening waar
de betreffende ruimte is gelegen:
"den camere boven de sale, de
vertreckcamere boven de bottel-
rije".2 Uitgaande van deze reke
ningen en van bouwsporen ge
vonden bij de restauratie waagt
Meischke zich in 1987 aan een
voorzichtige interpretatie.3 Het is
van belang zich te realiseren dat
hij spreekt over de oorspronke
lijke indeling, begin zestiende
eeuw. De huidige indeling van de
woonvleugels dateert grotendeels
uit het begin van de achttiende
eeuw, deels uit de kazernetijd
(1800-1950) en uit de restauratie
periode (1960-1987).
Literatuurstudie
Meischke veronderstelt dat de be
nedenvertrekken van de tuinvleu-
gel ter beschikking stonden van
de vrouw des huizes, achtereen
volgens: eetkamer (3a), slaapka
mer (3b), stoofkamer (3d). De
beide eerste met een verbinding
naar de kapel (3c). Een stoofka
mer is een kamer verwarmd door
een tegelkachel en wellicht in ge
bruik om er te baden. De uitge
bouwde hoekkamer (3e) naast de
stoofkamer kan als garderobe
dienst hebben gedaan. De reeks
kamers op de eerste verdieping
werden door de heer gebruikt:
ontvangstkamer of kantoor, slaap
kamer en als derde vertrek moge
lijk een wapenkamer. De hoekka
mer was misschien een garderobe.
Van de andere, de zuidelijke woon-
vleugel met de kamers 4a en 4b.
meent de auteur dat hier de gasten
werden ondergebracht en volwas
sen kinderen.4 Deze aannames zijn
een eigen leven gaan leiden.5
Dit artikel is een commentaar op
de veronderstellingen van Meischke.
Het Markiezenhof: reconstructie van de begane grond na de uitbreidingen van 1504
en 1506. Meischke baseert zich bij zijn veronderstellingen mede op deze plattegrond.
In dit artikel gaat het om de vertrekken 3a - 3e; 4a en 4b. De tweede verdieping heeft
een vergelijkbare indeling. (Uit: Bergen op Zoom Gebouwd en Beschouwd, Alphen
aan den Rijn 1987, pag. 26)
7
IA
B
I
Q
p -oo
1C
