i
A
N
HEt BEGIN vflN 80 JHrEN HïrIJE
Ward Warmoeskerken
6 4
65
We schrijven 23 mei 1568, de slag bij Heiligerlee,
het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Deze
Oorlog was het gevolg van de Opstand in de Neder
landen tegen de regeringswijze van Philips II, de
zoon van keizer Karei V. Voor een goed overzicht
van het ontstaan van de Tachtigjarige Oorlog moe
ten we terug naar het jaar 1517.
M mwwvk
pfpf J Vfv-
10
Thomas,
Bergen op Zoom, 23 juni 1588
Na lange tijd eindelijk iets Van je te horen doet me goed. Zoals ik in je brief tas maak jij, net als ik en
utaarschijnlijk net als Veel andere mensen, moeilijke tijden door. De oorlog duurt maar Voort, er lijkt geen
einde aan te komen. Ik moet u/et toegeven dat er hier in de omgeving nog geen hevige stagen geleverd
zijn, maar de dreigingen Van de Spaanse Vijand Voelen u/e u/el degelijk.
De avonturen die jij beleeft, zijn trouu/ens niet mis, Thomas. Ik denk dat menig jongen Van onze leeftijd
niet graag in jouu> schoenen zou staan... Er zou een boek geschreven kunnen u/orden oVer alles u/at jij
meemaakt
Ik hoop dat de oorlog snel Voorbij is, u/ant in ons jonge leven hebben jij en ik nog niet Veel Vrede gekend.
Het ga je goed, Thomas.
Joris
TTommels slaan, trompetten schallen. Kanonskogels hameren op
I de muren, vuurroeren knallen. Overal is lawaai, rook en vuur.
Spaanse soldaten springen uit de loopgraven, van achter de rieten
en de aarden schansen. Door een wolk van buskruit rennen ze naar
de stad. Ze zetten stormladders tegen de stadsmuren en klimmen
omhoog. Over hun gehelmde hoofden regent het kogels, pijlen, ste
nen, kokende pek en hete pekel.
Met deze woorden begint Het verraad van Holland, een historische
jeugdroman geschreven door Siebe Huizinga. In dit boek wordt het
verhaal verteld van Thomas, Een verhaal dat zich afspeelt ten tijde
van de Tachtigjarige Oorlog, met name in de jaren 1587 en 1588,
Thomas kan goed tekenen, De jongen wordt knecht bij koopman
Bitter, voor wie hij schatkaarten natekent. Dat doet hij natuurlijk niet
zonder reden,Door Bitter wordt Thomas op een belangrijke missie
gestuurd. Tijdens die missie doemen er duistere figuren op, Inmiddels
verzamelen zich Spaanse troepen ten zuiden van de grote rivieren,
De onoverwinnelijke Armada van de Spanjaarden bereidt zich voor
op een grote zeeslag, Thomas is dan getuige van een samenzwering
die de vrijheid van Holland bedreigt, Hij moet vluchten voor zijn le
ven en komt uiteindelijk terecht in Bergen op Zoom, waar het tot een
huiveringwekkende ontknoping komt!
Siebe Huizinga, Het verraad van Holland (Uitgeverij De Fontein,
Baarn, 2006) ISBN 90 261 3176 3, 9,95,
AA-Acw
pRltPl H L
In dat jaar reageerde de Duitse
monnik Maarten Luther met af
schuw op de uitbundige levens
stijl en de idealen van paus Leo
X: zijn levensstijl was in scherp
contrast met het eenvoudige le
ven van Christus en dat beviel
Luther niet. Daarom stelde hij vijf
ennegentig stellingen op die
zich keerden tegen de losban
dige katholieken. Het perkament
met die stellingen sloeg hij op de
deur van de slotkerk in het Duitse
plaatsje Wittenberg. Door de
stellingen van Luther ontstond er
een discussie over het geloof en
de kerk. Gevolg was dat mensen
zich afkeerden van het katho
lieke geloof, omdat zij verlang
den naar een soberder levens
wijze in navolging van Christus.
De reformatie was begonnen,
het protestantisme ontstond.
De ideeën van Luther verspreid
den zich snel over Europa. In
Frankrijk was het Calvijn die de
protestantse leer verkondigde.
Zijn leer werd in de Nederlanden
door veel mensen overgeno
men. Overal werden door deze
calvinisten hagepreken gehou
den en wat de katholieke keizer
Karei V er ook aan deed, niets
hielp. De reformatie was ook in
de Nederlanden onomkeerbaar.
In 1555 deed Karei V in Brussel af
stand van zijn regering, omdat hij
het regeren moe was. Zijn zoon,
Philips II, volgde hem op als heer
der Nederlanden, Ook werd hij
koning van Spanje. In die hoeda
nigheid vertrok hij al snel uit de
Nederlanden naar het zuiden
(1559). Het gezag in de Neder
landen werd toen waargeno
men door zijn halfzuster Marga-
retha van Parma. Als landvoog
des werd zij bijgestaan door ver
schillende stadhouders. Zo was
de markies van Bergen op Zoom,
Jan IV van Glymes, stadhouder
van het gewest Henegouwen en
prins Willem 1 van Oranje stad
houder van de gewesten Hol
land, Zeeland en Utrecht. Het
centrale gezag bleef bij Philips II
liggen, in Spanje.
In de jaren die volgden leidde
ontevredenheid onder de bevol
king tot de Opstand in de Ne
derlanden. Het overgrote deel
van de bevolking was namelijk
tegen de regeringsvorm van Phi
lips II. Behalve een gevolg van
politiek verzet was de Opstand
ook een gevolg van godsdien
stig verzet. De calvinisten ver
langden namelijk naar de vrij
heid, om het geloof te belijden
op hun eigen manier. Hierbij wer
den zij gesteund door de luthe
ranen. Philips II eiste echter dat
zijn wetten zo streng mogelijk
werden toegepast en nage
leefd. Hierdoor werd men steeds
opstandiger, 1566 was een hon
gerjaar, waardoor de onrust toe
nam. Dit resulteerde uiteindelijk
in de Beeldenstorm in alle ge
westen in augustus 1566. In Ber
gen op Zoom echter vond de
Beeldenstorm pas in 1580 plaats:
in 1566 was het gelukt om de
Gertrudiskerk gesloten te hou
den voor de vandalen.
De ontevredenheid onder de
bevolking nam toe door de
komst van de hertog van Alva,
die in 1567 met een leger uit
Spanje naar de Nederlanden
kwam om de beeldenstormers
te straffen. Daartoe stelde hij de
Raad van Beroerten in, een bij
zondere rechtbank. De rechters
van deze 'Bloedraad' waren ka
tholieke Nederlanders en Span
jaarden. Al snel werd Alva land
voogd in plaats van Margaretha
van Parma. In die hoedanigheid
voerde hij als nieuwe, directe
belasting onder andere de
'tiende penning' in. Dit hield in
dat een tiende deel van de op
brengst van alle verkochte goe
deren afgedragen moest wor
den. Naast de 'tiende penning'
bestond ook de 'twintigste' en
de 'honderdste penning'. Deze
vorm van belasting leidde na
tuurlijk tot verdere onvrede, met
name bij handelslieden. De
'tiende penning' is in de praktijk
overigens nooit geïnd.
Uit angst voor Alva was Prins Wil
lem I van Oranje inmiddels naar
Duitsland gevlucht. Daar ver
kocht hij zijn bezittingen en met
de opbrengst daarvan huurde
hij soldaten. Onder leiding van
zijn broer leverden die soldaten
op 23 mei 1568 een slag tegen
koningsgezinde troepen in Heili
gerlee, in het noorden van de
Nederlanden. Na de overwin
ning werden de soldaten echter
gedwongen om zich terug te
trekken, omdat Alva met zijn
troepen naderde. De slag bij
Heiligerlee wordt gezien als het
officiële begin van de Tachtigja
rige Oorlog, die in feite achten
zestig jaar duurde...
Heb je vragen of opmerkingen?
Surf naan
www.geschiedkundigekringboz.nl
