BEKENDMAKING
De Waterschans nr. 2-2006
4. Dolle Dinsdag
Op 25 augustus gaf de Duitse
commandant van Parijs de stad
over aan de Franse generaal Le-
clerc en reeds de volgende dag
trok de uit Engeland terugge
keerde 'president van het vrije
Frankrijk' Charles de Gaulle zege
vierend over de Champs Elysées.
Het zat de geallieerden even mee.
Op 3 september verrasten de Brit
ten Antwerpen. De Duitsers zagen
zelfs geen kans om de havenin
stallaties te vernielen. Belgische
verzetsstrijders waren hen te vlug
af. Wel moest nog de Wester-
schelde richting Noordzee wor
den veroverd en de tegenpartij
zette alles op alles om dat zo
moeilijk mogelijk te maken. Ij
lings gingen de Duitsers Zeeuws-
Vlaanderen, Zuid-Beveland en
Walcheren extra versterken en
daar kregen ze een hele maand de
tijd voor, want Montgomery had
andere plannen.
Op de snelle val van Antwerpen
volgde een onverwachte reactie.
Radio Oranje, de spreekbuis van
de Nederlandse regering in Lon
den, maakte bekend dat Engelse
troepen weldra de Nederlandse
grens zouden bereiken. Dat be
richt had een dubbele uitwerking.
Nederland jubelde, heel voorzich
tig natuurlijk, terwijl de Duitsers
even in de war raakten. Zij waren
bang dat de geallieerden door
zouden stoten naar het Hollands
Diep om zo voor de Duitse troe
pen in West-Brabant en Zeeland
de terugweg af te sluiten. Haastig
begonnen ze in te pakken. Dat de
den ook veel vrienden van de
Duitsers zoals de NSB-ers. Op 5
september ontstond er een ware
chaos, in de vaderlandse geschie
denis bekend als 'Dolle Dinsdag'.
Om vlugger weg te kunnen vor
derden de Duitsers alle mogelijke
vervoermiddelen zoals auto's, fiet
sen, karren, paarden tot kinderwa
gens toe. In Bergen op Zoom ble
ken onder de bezetters ook enkele
aardige kerels te zijn Ze openden
de magazijnen en begonnen
voedsel uit te delen. Grote voorra
den lagen opgeslagen in de kazer
nes, de voormalige suikerfabriek
De Zeeland, sommige villa's en
het Provoosthuis. Wat begon als
een uitdeling ontaardde al gauw
in een ware plundering. Van alles
werd er weggesleept, ook meubi
lair en gereedschappen. Er was
een grote schaarste en alles had
waarde. Wie echter niet kwamen
opdagen, dat waren de bevrijders.
Zo kregen de Duitsers tijd om bij
te komen. Ze voerden nieuwe
troepen aan en herstelden de
orde in de stad. Het gemeentebe
stuur maakte op bevel van de be
zetters bekend dat de geroofde
goederen op donderdag 7 septem
ber weer ingeleverd moesten wor
den. Wie meewerkte, mocht vrij
uitgaan. Bij onvoldoende mede
werking zouden enkele burgers
worden terechtgesteld. Zo ver
kwam het gelukkig niet.
5. West-Brabant moet wachten
Wanneer worden wij echt bevrijd?
Dat was de grote vraag waarmee
de Nederlandse bevolking na de
kater van Dolle Dinsdag bleef zit
ten. Voor Brabant gold dat des te
meer, want Antwerpen was zo
dichtbij, maar goed dertig kilome
ter van Bergen op Zoom. En wat
hadden de geallieerden aan een
nagenoeg onbeschadigde haven,
als er geen schepen konden ko
men? Lag het niet in de lijn van
de verwachting dat na de inname
van Antwerpen meteen een offen
sief zou worden ingezet om ook
de Westerschelde vrij te maken?
Voor hun bevoorrading waren de
geallieerden immers nog altijd
voor een heel groot deel aangewe
zen op de door hen snel aange
legde havens bij het invasiestrand.
De Duitsers beseften dat ook. Van
Breskens en Vlissingen hadden ze
sterke bolwerken gemaakt met
veel bunkers en Walcheren was
één groot fort geworden. Montgo
mery gunde zijn manschappen na
3 september in Antwerpen even
rust en liet hen daarna vervangen.
Intussen konden de geslonken
voorraden worden aangevuld.
Maar dat was niet alles. 'Monty'
had een eigen plan. De Engelse
opperbevelhebber droomde van
een snelle doorstoot vanaf het Al-
bertkanaal in België naar de Ve-
luwe en van daaruit naar het
Duitse Ruhrgebied, het indus
triële hart van Duitsland. Wellicht
was de oorlog dan nog vóór de
jaarwisseling afgelopen. De eerste
fase van die operatie, 'Market
Garden'genoemd, zou bestaan uit
een offensief vanuit Neerpelt naar
Eindhoven, Grave, Nijmegen en
Arnhem. Parachutisten moesten
zich snel meester maken van de
bruggen over de Maas bij Grave,
over de Waal bij Nijmegen en over
de Rijn bij Arnhem. Op 17 sep
tember startte de operatie. Nijme
gen werd gehaald, maar Arnhem
bleek net 'één brug te ver'. Die
mislukking betekende voor Ne
derland boven de rivieren een
lange, koude hongerwinter. Voor
Bergen op Zoom betekende het
bijna twee maanden uitstel van de
bevrijding. Hitier wierp inmiddels
zijn nieuwe wapens in de strijd, de
Uit gebouwen van de Duitsche Weermacht zijn groote hoe
veelheden goederen (levensmiddelen, dekens, lakens enz.)
door burgers weggehaald.
Op last van den Wehrmachtkommandant moeten alle goede
ren afkomstig uit die gebouwen en woningen worden terug
gebracht.
Indien hieraan niet wordt voldaan zullen
eenige burgers terechtgesteld worden.
De bekendmaking in Bergen op Zoom na Dolle Dinsdag.
De Waterschans nr. 2-2006
De bevelhebbers van het lsle Canadese leger met hun grote baas generaal
Montgomery. Links luitenant-generaal Guy Simonds en rechts generaal Henri
Crerar. Bij de verovering van Bergen op Zoom was Crerar enige tijd afwezig wegens
ziekte en was Simonds de eerste man van het lste Canadese leger. Normaal was
Simonds de commandant van het 2de Canadese legerkorps, waarvan ook de
regimenten SAR en L&W deel uitmaakten.
zogenaamde 'Vergeltungswaffen',
de V-l en de V-2. Zijn voor
naamste doelen waren Londen
en Antwerpen. Langs de kust wa
ren heel wat lanceerinstallaties
gebouwd. Door het oprukken
van de Canadezen werden de
bases in Frankrijk en België uit
geschakeld. Na de nederlaag bij
Arnhem ging de aandacht van
Montgomery weer uit naar Ant
werpen. Hij had ondervonden
hoe moeilijk het was om voorra
den aan te vullen via Norntan-
dië. De Duitsers hadden intus
sen niet stilgezeten. In West-Bra
bant versterkten de Duitsers hun
legermacht en er werd constant
gewerkt aan de verbetering en
uitbreiding van de verdedigings
werken, ook in en rond Bergen
op Zoom. De stad moest daar
voor werkkrachten leveren en
geregeld maakten de Duitsers
jacht op hen. Wie naar de kerk
of de bioscoop ging, liep het ri
sico bij de uitgang te worden op
gepakt. Wat de bezetters nodig
hadden aan materialen, vorder
den ze van het stadsbestuur en
van particulieren. De spanning
groeide en de voedselvoorraad
slonk.
6. De strijd om de Scheldemond
Montgomery had zijn Britse troe
pen in Antwerpen vervangen door
het 2de Canadese legerkorps. Op 2
oktober 1944 begon de 2dc divisie
van dit korps met de uitvoering
van haar opdracht, de toegang tot
Zuid-Beveland forceren door het
veroveren van de versterkte Kree-
krakdam, de smalle verbinding
tussen West-Brabant en Zuid-Be
veland. Dat was geen sinecure. De
Duitsers benutten de Brabantse
Wal als barrière en gebruikten de
omliggende polders als waterlinie.
De Canadezen hadden drie dagen
nodig om de Nederlandse grens
te bereiken, maar op 5 oktober
was het dan zover. Die dag be
vrijdden ze Putte en de volgende
dag Ossendrecht. Op 7 oktober
werd het Franssprekende Régi
ment de Maisonneuve ingehaald
door de bewoners van de Volks
abdij Onze Lieve Vrouw ter Dui
nen, in de oorlogstijd in gebruik
als ziekenhuis voor langdurig zie
ken uit Rotterdam. Langs bos- en
polderwegen trok het regiment
naar Woensdrecht, maar liep daar
vast op het krachtig verzet van de
Duitsers. Dat was ook het geval in
Hoogerheide. De polders van Os
sendrecht en Woensdrecht ston
den onder water en hun dijken
vormden moeilijk te nemen ob
stakels. Bovendien lag het terrein
vol mijnen. Daar kwam nog bij
dat het juist die dagen abnormaal
veel regende. Het was moeilijk
vechten en de ene aanval na de
andere werd afgeslagen. De Duit
sers voerden op het laatste mo
ment nog een regiment parachu
tisten aan onder commando van
luitenant-kolonel baron Friedrich
von der Heydte. Tien dagen ach
tereen golfde de strijd om de
Kreekrakdam heen en weer met
zware verliezen aan beide zijden.
Een tragisch dieptepunt voor de
Canadezen was de 13de oktober,
'Zwarte Vrijdag'. Het regiment van
de Black Watchers verloor op één
dag 149 man (50 doden, 72 ge
wonden en 27 krijgsgevangenen).
Evenals in Woensdrecht maakten
ook de bewoners van Hooger
heide en Huijbergen bange dagen
door en meerderen van hen over
leefden het geweld niet. Mensen
van Woensdrecht zochten een vei
lig heenkomen in Bergen op
Zoom of weken uit naar de reeds
bevrijde plaatsen in de omgeving.
Op 17 oktober was de Zeeuwse
Dam dan eindelijk stevig in han
den van de Canadezen, maar Vlis
singen was nog ver weg en er lag
nog een tweede dam in de weg, de
Sloedam tussen Zuid-Beveland en
Walcheren. Maar eerst wilde
Montgomery de linkeroever van
de Westerschelde in handen krij-
Kolonel Gordon Dorward de Salaberry
Wotherspoon ('Swatty), de commande
rende officier van het South Alberta
Regiment.
73
Met groofen aandrang verzoek ik van deze bekendmaking kennis te nemen
en aan den oproep gehoor te geven. Gelegenheid tot STRAFFELOOS
inleveren bestaat op DONDERDAG 7 September 1944 van 9-18 uur onder
de toren van de Groote Kerk (Markt).
Bergen op Zoom, 6 September 1944. De Burgemeester van Bergen op Zoom Dr. Mr. H. A F. LIJNKAMP
UWÉ I|~ ill iïT>riTB'i"lllli'iirinTI"
