De Waterschans nr. 2-2006
en Dagblad De Zoom van die dag
blijkt wel dat er 's avonds een
concert plaatshad, verzorgd door
het fanfarekorps "Arbeid adelt"
onder leiding van C.G. Govaarts,
uitsluitend toegankelijk voor le
den van Thalia en van de fanfare.
Misschien werd dit concert ge
houden ter gelegenheid van de
verjaardag van koningin Wilhel-
mina op 31 augustus.
Op de menukaart staat FJ. Simons
als kok vermeld. Dit is Jacobus
Franciscus Simons, geboren op 16
augustus 1854 te 's-Hertogenbosch.
In het bevolkingsregister van Ber
gen op Zoom komt hij voor, met af
en toe omgewisselde voornamen,
melden als lid, maar moest wel de
ballotage door de leden afwach
ten. Ook alleenwonende dames
en vrouwelijke huisgenoten van
leden konden lid worden. Had
een vrouw echter mannelijke ge
zinsgenoten die geen lid waren,
dan was zij van lidmaatschap uit
gesloten.
De lees- en conversatiezaal was
vanaf negen uur 's ochtends open.
Wanneer er 's avonds om elf uur
niemand meer aanwezig was werd
de zaal gesloten. Leden die zich
na drie uur 's nachts nog in de
zaal ophielden waren de kastelein
1,- nachtgeld schuldig. De kran
ten en tijdschriften mochten door
niemand worden meegenomen,
ook niet door kastelein en be
dienden. Het bestuur bepaalde
wat ter lezing werd aangeboden.
De lokaliteiten konden gehuurd
worden door muziek- en toneel
gezelschappen, gymnastiekvereni
gingen, commissies, gemeente
lijke instellingen en dagelijkse be
sturen van visserijen, begrafenis
verenigingen, leesgezelschappen
en dergelijke.
Dat men in die tijd ook lekker
kon eten in Thalia bewijst de
menukaart van zaterdag 30 augus
tus 1903. Of dit het "menu van de
dag" was of een diner bij een spe
ciale gelegenheid is niet met ze
kerheid te zeggen. Uit advertenties
in de Bergen op Zoomsche Courant
als banketbakker en kastelein in
Thalia. In 1906 is hij vertrokken
naar Breda.
In de zalen van Thalia werden in
de loop der jaren vele uitvoerin
gen gegeven door de plaatselijke
muziekgezelschappen en toneel
verenigingen. Diverse revues wer
den opgevoerd. Voorbeelden hier
van zijn "Oe smakt oe da?" dooi
de toneelvereniging Onder Ons in
1928 en uitvoeringen van het Ber
gen op Zoomsch Revue Comité,
zoals "Ga nou gauw deur" in 1935
en "Ek 't oe nie gezeed" in 1936.
Maar het gebouw werd ook regel
matig gebruikt voor promotieten
toonstellingen. De VVV en de lo
kale industrie organiseerden in
december 1924 de Bergen op
Zoomsche Middenstand Industrie
Tentoonstelling (BAMIT) in de
grote zaal van Thalia. In juli 1925
was het gebouw te klein voor de
RIO-tentoonstelling (Reclame Is
Onmisbaar). In de tuin werd een
groot tentoonstellingsgebouw neer
gezet en ook in de aangrenzende
straten werden kraampjes opge
steld. In 127 stands presenteerden
de veelal Bergse middenstands-
en nijverheidsbedrijven zich aan
het publiek. Om de expositie
enigszins rendabel te maken wer
den er ook, tegen betaling, ver
makelijkheden aangeboden: elke
avond werd in de tuin een bal-
champêtre gehouden en diverse
muziekgezelschappen verzorgden
concerten.
Andere evenementen die in de
loop der jaren in Thalia werden ge
houden, waren bijvoorbeeld de na
tuurhistorische bloemen- en plan-
tententoonstelling Semper Vivum
De Waterschans nr. 2-2006
in 1934, de DIRAGO-tentoonstel-
ling (Door Intense Reclame Altijd
groter Omzet) in 1935, het bei
aardcongres en het congres van
het Nederlandse Rode Kruis tij
dens de Markiezaatsfeesten in
1938 en een grote automobielten
toonstelling in 1955.
Het ging de sociëteit niet altijd
voor de wind. In 1931 diende het
bestuur bij de gemeente een ver
zoek in om het spelen van kinde
ren op de paden in de Thaliatuin
te verbieden in verband met be
schadigingen. De gemeente ging
hier echter niet op in, omdat dit
strijdig zou zijn met de bepalin
gen in de erfpachtovereenkomst.
Daarin stond de voorwaarde dat
de tuin toegankelijk zou blijven
voor het publiek. Omdat er bin
nen een paar weken weer enkele
ruiten sneuvelden en planten wer
den vertrapt en uitgetrokken, deed
het bestuur een herhaald drin
gend verzoek "om toch in hemels
naam maatregelen te nemen, dat
de tuin en het gebouw van Thalia
beschermd worden tegen de ver
nielzucht en baldadigheid der
Bergen op Zoomsche jeugd". On
danks bijval van enkele gemeente
raadsleden, een raadslid zei zelf
ook wel eens een baldadige jon
gen een klap om de oren gegeven
te hebben, bleef de tuin open
voor de jeugd, omdat er in de bin
nenstad weinig rustige speelgele-
genheden waren.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog
werd het gebouw in beslag geno
men door de Duitse Wehrmacht
en na de bevrijding was het enige
tijd in gebruik bij het Rayon Tex-
tielbureau en het Bureau Roe
rende Goederen.
Thalia was niet de enige sociëteit
in Bergen op Zoom. In 1907 had
de Groote Sociëteit een terrein
naast Thalia in erfpacht verkregen
en daarop een eigen gebouw ge
plaatst. In 1945 fuseerden beide
sociëteiten tot de Vereniging De
Grote Sociëteit Thalia.
In 1960 was het gebouw niet meer
geschikt voor (toneel-) uitvoerin
gen en de vereniging ging een
contract aan met de gebroeders
Benner om haar voorstellingen
voortaan in het Luxor-theater in
de Lievevrouwestraat te laten
plaatsvinden. Het einde van een
markant gebouw naderde. In 1963
werd er nog een vakantiebeurs in
Thalia gehouden. Daarna begon
de sloop van het inmiddels danig
afgetakelde gebouw. Op de open
plaats werd een openbaar plant
soen aangelegd, in de volksmond
De Stenen Tuin geheten, en er
kwam een semi-permanente vesti
ging van supermarkt Albert Heijn.
Deze zou tot 1981 blijven staan.
Het plannen maken voor de vrij
gekomen ruimte begon. Vele
ideeën werden naar voren ge
bracht tot in 1998 het huidige Pa
radeproject werd gestart, dat nu
zijn beslag krijgt.
Literatuur:
Bronnen:
h HPafNACrtl
ULE HE*J
Groote Sociëteit, Bergen op Zoom
Drukte tijdens de RIO-tentoonstelling in 1925.
liet in 1907 naast Thalia gevestigde gebouw van De Groote Sociëteit.
De afbraak van Thalia in 1963.
De tijdelijke vestiging van Albert Heijn naast de muziekkiosk in 1982 (foto II. Bos).
C. Vanwesenbceck, Bergen op Zoom, stad
aan het water: 100 jaar toerisme en recreatie
1894-1994. Bergen op Zoom. 1994.
Programma der feestelijkheden, te geven bij
de plechtige opening der localiteiten van de
Naamlooze Vennootschap genaamd "Tha
lia" op woensdag 25 juli 1883.
Huishoudelijk reglement van de Sociëteit
"Thalia" te Bergen op Zoom, 1905.
R.I.O. tentoonstelling juli 1925 Bergen op
Zoom: officieel programma.
Dagblad De Zoom. 7-5-1882 en 30-8-1903.
De Bergen op Zoomsche Courant, 30-8-
1903.
Historisch Centrum het Markiezenhof
(HCM), Archief Gemeentebestuur Bergen op
Zoom 1926-1971, dossiers 029-B01/1932,
039-E08/1945 en 280-Q/1960.
HCM, Notulen Gemeenteraad Bergen op
Zoom, 28-10-1932.
