De Waterschans nr. 3-2006
Vroegstbekende blazoen van de "Gesellen der edele conste van Rethoriken" te Bergen op Zoom. Aan weerszijden der bloemkelk,
rechts: Stadswapen van Bergen (zonder bergjes in de benedenpunt) en links: Geslachtswapen van Glymes. In: Korneel Slootmans,
Bergen op Zoom. Een stad als een huis. Bergen op Zoom 1966, 164.
fonieorkest wilde komen, zou zij
contact zoeken met de Harmonie
Kolping's Zonen (1871) om haar
medewerking te verkrijgen. Ook
zouden de onderlinge verhoudin
gen tussen beide verenigingen af
gebakend moeten worden.
Het initiatief van kapelaan Ooninckx
had nu vomi gekregen. Om het ka
tholieke karakter van de nieuwe
symfonie te benadrukken werd ten
slotte het voornemen uitgesproken
om jaarlijks het Caeciliafeest met
een teeravond (een feestavond voor
de leden en het bestuur) te vieren.7
De nieuwe orkestvereniging (sym
fonie) heeft dan nog geen naam.
Deze duikt op in een algemene le
denvergadering op 15 januari 1924.
De vereniging zal zich 'Vrueghden
Bloeme1 noemen. De naam, een
vondst van de heer H. Levelt, oud
archivaris van de gemeente, houdt
een verwijzing in naar een Rederij
kerskamer die in de vijftiende
eeuw in Bergen op Zoom bestond.
In een ongedateerd artikel van zijn
hand in 'De Zoom1 licht de archi
varis de geschiedenis van de Rede
rijkerskamer toe. Deze ziet het
licht op 23 februari 1479 "wanneer
Heer Jan II van Glymes ("Jan met
ten Lippen11) en Burgemeesters
Schepenen en Raad der Stad Ber-
ghen opten Zoom het bestaans
recht toekennen "aen der gesels
cape vander gulden gilde) der
Vreughdenbloeme ter eeren ende
weirdigheyt der glorioser maghet
Maria onser liever Vrouwen11".8
Men vond dit een passende naam
omdat de leden van de vereniging,
net als de Rederijkers, zich niet tot
het geven van muziekuitvoeringen
wilden beperken, maar ook aan to-
De Waterschans nr. 3-2006
neel, voordrachtskunst en cabaret
wilden doen.9
Tenslotte werd in deze vergadering
ook de datum bepaald van het eer
ste openbare optreden dat op 10
februari 1924 zou plaatsvinden in
'Thalia1. De symfonie wil zich dan
aan het Bergse publiek presenteren.
Een katholieke vereniging
Vanaf het prille begin blijkt en
blijft De Vreugdebloem een strijd
toneel. De strijd wordt op verschil
lende terreinen gevoerd. Er is een
strijd om het bestaan: de vereni
ging heeft bijna permanent dusda
nige financiële problemen dat
haar existentie bedreigd wordt. Er
is ook strijd over de middelen
waarmee en de wijze waarop de ar
tistieke ambities van de jonge sym
fonie moeten worden waarge
maakt. Maar, en dat is begrijpelijk
in de tijd waarin de verzuilde sa
menleving naar een hoogtepunt
groeit, veel energie wordt ook ge
stoken in het behoud van het be
oogde katholieke karakter van de
vereniging.10
Al in de eerste ledenvergadering,
waarin de verhouding tot de van
buiten de vereniging komende bla
zers moet worden geregeld, wor
den de lijnen hiervoor uitgezet.
Men had contact gezocht met de
Harmonie Kolping"s Zonen om
zich van medewerking van haar
blazers in de symfonie te verzeke
ren. De Harmonie, hoewel voort
gekomen uit de St. Joseph's Gezel-
lenvereeniging, wordt door De
Vreugdebloem echter niet als een
katholieke, maar veeleer een "neu
trale" vereniging beschouwd. Het is
dan ook onvermijdelijk dat bij de
behandeling van het concept-re
glement van de symfonie direct al
een discussie ontstaat over artikel
5 dat bepaalt dat alleen katholie
ken als lid kunnen worden toegela
ten." Evenmin wil het bestuur dat
leden van De Vreugdebloem lid
zijn van de neutrale vereniging
Kolping's Zonen.12 De ontstane
impasse wordt tenslotte doorbro
ken door de voorzitter die voorstelt
dat "andersdenkenden" zich als
hospitant-lid zouden moeten kun
nen aanmelden. Aan de vereniging
wordt een geestelijk adviseur (mo
derator) toegevoegd die in voorko
mende gevallen het bestuur zijn
mening zal geven en zal waken
over de katholieke signatuur van
de symfonie. Op 27 februari 1924
volgt dan de officiële benoeming
van de Zeer Eerwaarde Heer Ka
pelaan A. Ooninckx tot geestelijk
adviseur, bij welke gelegenheid
ook bisschoppelijke goedkeuring
van de statuten wordt verleend.13
Zeker in de begintijd is de rol van
de geestelijk adviseur niet onbe
langrijk. De adviseur waakt over
het katholieke karakter van de ver
eniging in grote en in kleine zaken.
Dus als eens een groepje jongere
leden van de symfonie na een uit
stapje te laat thuis komt, wordt hij
daarop aangesproken en dient hij
corrigerend op te treden.
In de loop der jaren zal De Vreug
debloem zoveel als en waar zij maar
kan, bijdragen aan de ontwikkeling
van het katholieke culturele leven
in en rond Bergen op Zoom. Be
halve bij de voor haar belangrijke,
gehonoreerde, abonnementscon
certen in Thalia, treedt de Sympho-
nie op bij liefdadigheidsmanifesta
ties vooral ten bate van de Missie of
voor andere katholieke doelen.14 Zij
blijkt zelfs bereid mee te werken
aan een propaganda-avond van de
R.K. Staatspartij die op 26 mei 1934
zal plaatsvinden.15 Indachtig haar
statuten werkt zij zoveel mogelijk
samen met andere katholieke cultu
rele organisaties en probeert de lo
kale geestelijkheid steeds daarbij te
betrekken.
Katholiciteit keert steeds terug als
thema in bestuursvergaderingen.
Een senior bestuurslid wekt in een
toespraak de leden nog eens op "te
dienen tot het groote doel van de
vereniging: het bevorderen der
Roomsche zaak Aangezien
muziek een beschavende invloed
heeft kunnen wij ook in dat op
zicht een niet onbelangrijke plaats
innemen in het Bergsche leven, als
wij maar volhouden".16 Als in 1934
een ernstig conflict rijst tussen en
kele leden van de vereniging, wordt
een bemiddelingspoging gedaan
door een beroep te doen op de Ka
tholieke zaak: "Al zijn er fouten ge
weest, laat ons vergeven en herstel
len. Het gaat hier toch om het
Katholiek belang, dat de vereniging
wil dienen".17 Later in dat jaar
(1934), als de vereniging, financieel
gezien, op een dieptepunt is beland
zeggen sommige leden hun steun
toe met de expliciete verwijzing "dat
slechts de Katholieke zaak hen
noopt bij de vereniging te blijven11.18
In de latere jaren wordt hel princi
piële afwijzen van niet-katholieken
wat afgezwakt. Misschien ook van
wege de permanente financiële
zorgen van de vereniging. Anders
denkenden zouden niet alleen do
nateur, maar ook werkend (mee
spelend) hospitant-lid moeten
kunnen worden. De geestelijk advi
seur ziet in elk geval geen princi
piële bezwaren hiertegen. Toch
blijven er aarzelingen. Nog in
1932, als de symfonie een recital
zal geven waarvoor een zangeres
als soliste moet worden geënga
geerd, rijzen er bezwaren. Sommi
gen willen Mejuffrouw Hélène
Cals benaderen, maar deze zange
res is in dienst van de AV.R.O., een
neutrale radio-vereniging. Sommi
gen nemen daar aanstoot aan. De
geestelijk adviseur, kapelaan De
Weert, acht dit geen groot bezwaar
maar ziet wel liever dat eerst on
derzocht wordt of de K.R.O. "een
brilliante coloratuur-zangeres" kan
aanbevelen.
Hoewel sommigen blijven zeggen
geïnspireerd te worden door de
Katholieke zaak zien we toch met
het verloop der jaren deze motiva
tie bij veel leden verder wegvallen.
Misschien ook bij het publiek dat
in de late jaren dertig niet scheutig
meer is met zijn financiële steun
en verder ook weinig belangstel
ling aan de dag legt voor De
Vreugdebloem. In elk geval spreekt
directeur Oscar van Hemel zijn
verwondering uit over het feit "dat,
ofschoon Katholiek Bergen op
Zoom prijs schijnt te stellen op
een vereeniging als de onze, het
niettemin zoo weinig financiële
steun geeft, althans van die zijde,
waarvan dit verwacht mocht wor
den11.19 Het bestuur hecht eraan
zijn visie op deze, in zijn ogen ne
gatieve, ontwikkeling nog eens na
drukkelijk uit te spreken en daarbij
de "geestelijke autoriteiten" op
hun verantwoordelijkheid te wij
zen. Het doet dat in de volgende
bewoordingen: "Het moet ver
scheidene vooraanstaande Katho
lieken nog duidelijk gemaakt wor
den dat, tenzij zij ons steunen, een
Katholieke organisatie zou moeten
verdwijnen, wat direct tot gevolg
zou hebben een neutrale vereeni
ging. Het ware gewenscht in deze
de geestelijke autoriteiten op het
belang der Katholieke organisatie
te laten wijzen. Het klare inzicht
109
