De GESCHIEDENIS VAN
De bevrijding 1 94 4-1 945
De Waterschans nr. 3-2006
De Waterschans nr. 3-2006
DEEL 2
DRS. G.A. Huijbregts
1 1 3
zal honoreren, slaat dit een zo
groot gat in de begroting dat het
lot van de vereniging bezegeld
lijkt.33
Epiloog
Kunnen we nu zeggen dat de R.K.
Orkestvereeniging en Kunstkring
"Der Vruegdebloeme' in de zestien
seizoenen van haar bestaan heeft
bereikt wat zij beoogde? Afgeme
ten aan de doelstellingen die zij
zichzelf gesteld heeft in artikel 4
van haar statuten is de vereniging
daar deels in geslaagd. Er werden
concerten gegeven, er werden
feestavonden georganiseerd en er
werden feestelijke bijeenkomsten
van katholieken opgeluisterd. Maar
wat is het effect geweest van al
deze activiteiten? Hebben zij bijge
dragen aan het bereiken van de ei
genlijke doelstelling van de vereni
ging, in casu het bevorderen van
de kunstzin? In 2006, 66 jaar nadat
de laatste klanken van De Vreug
debloem zijn verklonken, is dat
moeilijk te beoordelen. Op grond
van de artistieke ontwikkeling die
de vereniging heeft doorgemaakt,
zijn we geneigd te concluderen dat
zij, onder de bezielende leiding
van de directeuren Arie Gieles, Jac.
Rhoen en Oscar van Hemel, de ba
sis heeft gelegd voor de omgang
met en de appreciatie van het klas-
siek-symfonische repertoire. Dat
geldt vooral voor de leden van de
vereniging zelf Moeilijker is het
om te beoordelen of het Bergse
publiek dit ook heeft ondervon
den. Hoe dit ook zij, de symfoni
sche muziek is, na het 'oplossen in
de tijd" van De Vreugdebloem, niet
meer weggeweest uit de stad. Niet
lang na de Tweede Wereldoorlog,
in 1953, werd de draad weer opge
pakt door de Stichting Bergen op
Zooms Orkest 'Jacob Obrecht'.
Aanvankelijk onder leiding van de
toenmalige directeur van de Ge
meente Muziekschool, Hein Zo
merdijk, werden vanaf 1954 weer
concerten gegeven door dit ama
teur symfonieorkest.
De Vreugdebloem is er niet meer,
feestgebouw Thalia is er niet meer,
maar tot voor kort kon men op
woensdagavonden nog altijd leden
van Jacob Obrecht treffen in café
Thalia waar zij, net als destijds de
leden van De Vreugdebloem die er
iedere derde vrijdag van de maand
bijeen kwamen, even uitblazen na
een vermoeiende repetitie en waar
nodig wat rimpels en plooien in de
vereniging kunnen gladstrijken.
Noten:
7. Op weg naar Bergen op Zoom
Het vrijmaken van de Wester-
schelde was een operatie die om
bescherming vroeg van de rechter
flank. Dat betekende dat plaatsen
als Essen, Huijbergen, Bergen op
Zoom en Roosendaal in handen
van de geallieerden moesten ko
men. De eerste weken van het
Scheldeoffensief ging alle aan
dacht uit naar de Kreekrakdam.
Het lawaai van de strijd drong
door tot in de stad, maar de inwo
ners zagen alleen maar krijgsge
vangenen, vluchtelingen, de rode
gloed van brandende gebouwen en
verder veel Duitsers natuurlijk op
weg naar het front. Het commando
over de stad kwam een enkele dag
in handen van Friedrich August
von der Heydte, de luitenant-kolo
nel van het 6de Fallschirmregiment,
een overtuigd katholiek en wat ei
genwijze, liefst zelfstandig opere
rende bevelhebber. Hij had onder
andere in Italië gevochten en
voelde zich zeer vereerd met een
bezoek aan paus Pius XII. Zijn 6de
pararegiment was goed getraind en
had veel frontervaring. Het maakte
deel uit van de gevechtsgroep van
Kurt Chill. Als luitenant-generaal
stond Chili boven Von der Heydte.
De onderlinge verstandhouding
tussen de beide heren was niet zo
best. In West-Brabant was het
tweede Canadese legerkorps hun
belangrijkste tegenstander. Het
South Alberta Regiment (SAR) en
het Lincoln en Welland Regiment
(L&W) maakten er deel van uit.
Het SAR werd aangevoerd door
luitenant-kolonel Gordon Dor-
ward de Salaberry Wotherspoon.
Een dergelijke naam vraagt om
een verkorting en dus was hij meer
bekend als 'Swatty'. Van hem ge
tuigt de krijgskundige historicus
Donald Graves dat Canada zich
zelf heeft benadeeld door deze
man geen hoger commando toe te
vertrouwen. Luitenant-kolonel Wil
liam 'Bill' Cromb stond aan het
hoofd van het L&W-regiment.
Aan de hand van het boek van
Graves volgen we het Canadese
offensief richting Bergen op Zoom.
Op 20 oktober zetten de Canade
zen vanuit Antwerpen de aanval in.
Twee dagen later bezette het SAR
de stad Essen en weer twee dagen
daarna bereikte Wotherspoon het
zwaar gehavende dorp Huijbergen.
De volgende dag verkende het C-
eskadron van het SAR onder lei
ding van Dave Currie de Huijberg-
sebaan, een slecht, modderig
bospad dat dwars over het vlieg
veld Woensdrecht naar Bergen op
Zoom liep. De verkenning viel niet
mee. Eigenlijk had Currie te weinig
manschappen, drie pelotons van
elk zo'n 35 man en drie of vier
tanks. Een van de pelotons werd
aangevoerd door luitenant Danny
McLeod. Hij ging voorop, speu
rend naar krijgsgevangenen. Daar
had zijn commandant om ge
vraagd in de hoop op gegevens van
en over de tegenpartij. Tussen de
bomen zag McLeod draden lopen,
waarschijnlijk bedoeld om van een
afstand zware mijnen tot ontploffing
te brengen. Iets verder kropen twee
Duitsers uit hun loopgraaf en gaven
zich over. Bovendien riepen zij hun
kameraden toe hetzelfde te doen.
Maar liefst 22 soldaten gaven aan
de oproep gehoor. Langzaam na
derde het peloton de kruising bij
de Heimolen. Daar vroeg Frank
Moan verlof zijn tank te mogen
verlaten om een gewonde Duitser
te gaan helpen. Hij mocht het niet,
maar deed het toch. Even later
klom hij weer naar binnen met een
buitgemaakt legerpistool, een echte
Luger, bij de Canadezen erg in trek
als souvenir. Een stukje verder
haalde Moan zeven Duitsers uit
een huis. Laat in de middag zagen
de Canadezen in de verte de eerste
huizen van de stad. maar daar
stuitte de colonne op te veel weer
stand. McLoad vroeg aan Wothers
poon in Huijbergen om verster
king. Op de commandopost schrok
men, want de verkenners waren
verder getrokken dan de bedoeling
was. 'Onmiddellijk terug', luidde
het bevel. Daarop liet McLeod zijn
vier Shermantanks keren, maar
kreeg toen prompt het bevel om te
blijven waar hij was. Wat was er na
melijk gebeurd? De Duitsers had
den zijn peloton ongehinderd
voorbij laten gaan om daarna hun
aanvallen te richten op het vol
gende peloton. Twee tanks gingen
daar verloren. Mcleod moest het
toen zonder hulp stellen. Hij zette
zijn vier tanks achter elkaar zodat
de voorste vooruit kon schieten,
nummer twee de linkerflank be
streek. nummer drie de rechterflank
en nummer vier de achterkant.
Toen het donker was geworden,
trok hij met drie tanks terug naar
Huijbergen. Op de tank van Moan
had zich tijdens de gevechten een
explosie voorgedaan, waarbij Moan
zelf het leven verloor. Er ging die
dag nog meer mis. De eenheid die
naar het dorp Wouwse Plantage
was getrokken, moest bij de steen
fabriek aan de rand van het dorp
wijken voor de gevreesde Duitse
pantservuisten.
1.Zie o.a.: Cees Vanwesenbeeck: Kijk op
Bergen op Zoom deel 4, 1985 waarin lal
van harmonieën, fanfares, koren, een
operettevereniging, een mandoline-or
kest en zelfs enkele strijkorkesten ('Wil-
helmina', dat zich symfonie-orkest
noemde, maar het feitelijk niet was en
Bergen op Zoomsch Strijkorkest') ge
noemd worden.
2. Zie: Honderd jaar gemeente muziekschool
te Bergen op Zoom, in: Mens en Melo
die, 1967.
3.Archief der R.K. Symfonie 'de Vruegh-
denbloeme' (hierna te noemen Archief
VB), pp. 1-2.
4. Zie: K. Slootmans: Bergen op Zoom, een
stad als een huis. Bergen op Zoom 1966.
p. 195. Slootmans wees erop dat het mi
litair garnizoen, speciaal de officieren,
het ontspanningsleven in de stad stimu
leerden.
5. Het voorlopig bestuur zou bestaan uit:
Luitenant Joh. Koevoets (voorzitter), Jacq.
Schuurbiers (secretaris), Com. Janbroers
(penningmeester), Chr. Slubenrauch (le
bibliothecaris). Ant. Dietvorst (2c biblio
thecaris), A.W. Asselbergs Azn. (commis
saris) en notaris C.H.J. Perée (commissa
ris).
6. Archief VB, p. 3.
7. St. Caecilia (22 november) geldt als de
patrones van de muziek.
8.Zie: 'De Zoom' van 29-1-1924 (verm.).
9. Deze naam wordt door de media en
door de vereniging zelf telkens anders
gespeld. In dit artikel hanteren we ge
makshalve de schrijfwijze 'De Vreugde
bloem'.
10. Artikel 4 van de statuten formuleert
deze doelstelling als volgt: "De vereeni-
ging tracht dit doel (de kunstzin bevor
deren; RA) te bereiken door de onder de
Katholieken aanwezige krachten te ver
zamelen, teneinde door het houden van
onderlinge bijeenkomsten en repetities
in staat te zijn:
1. Concerten te geven.
2. Feestavonden te organiseren.
3. Feestelijke bijeenkomsten van Katho
lieken op te luisteren Archief VB.
11. De definitieve lezing van artikel 5 zal
o.a. omvatten: "als werkende leden kun
nen worden aangenomen alle R.K. man
nen van onbesproken gedrag, die den
leeftijd van zestien jaar bereikt hebben."
Het artikel wordt later nog aangevuld
met de zinsnede: "Niet-Katholicke man
nen kunnen met goedvinden van den
geestelijk-adviseur als hospitant-lid wor
den aangenomen."; Archief VB.
12. Zie: Notulen van de algemene ledenver
gadering van 23-11-1925; (hierna te noe
men: NAV).
13. Archief VB. p. 17.
14. De nieuw-benoemde geestelijk advi
seur, kapelaan J. Mol, verklaart in het
bestuur: "hij heeft tot zijn vreugde ge
zien dat de Syntphonie zich gesteld
heeft op Roomsch Katholiek standpunt
hij heeft van het belangeloos mede
werken voor de missie gehoord en vindt
dit prijzenswaardig. Zoo geven wij onze
stoffelijke en geestelijke gaven voor de
verspreiding van het geloof'; NAV 26-2-
1926.
15. Zie: NAV 16-4-1934.
16. Toespraak van A Asselbergs sr.; NAV 31-
1-1931.
17. Zie; notulen van de bestuursvergadering
van 23-1-1934; (hierna te noemen:
NBV).
18. Zie: NBV 14-9-1934.
19. Zie: NBV 4-9-1937.
20. Aw. 4-9-1937.
21. Zie: NAV 24-12-1939.
22. De uitnodiging spreekt van een Soirée
Artistique te geven door de R.K. Jong-
Studentenclub Petrus Canisius' en de
R.K. Symfonie 'De VruegdebloenT', Ar-
chiefVB, p. 11.
23. Het eerste uitgevoerde programma ver
meldt o.a. F Lehar: Ungarische Marsch',
F Schubert: Rosamunde (Ouverture)', J.
Wierts: Cito, Moeder en De Tijd (recital
voor bariton en piano op teksten van
Guido Gezelle;
F Schubert: Erlkönig (recital voor bari
ton en piano op tekst van J. Goethe); G.
Nolst Trenité (Charivarius): Pak-idylle
(klucht in één bedrijf) en cabaret-
sketches; A Bruant: Serrez vos Rangs',
Barbe: Romance (voor solo-hobo) en O.
Fetras: Manöverklange (Walzer).
24. Deze opera, 'Het Gouden Kruis' (tekst:
H.S. von Mosenthal; muziek: I. Brail) is
een grote productie voor de nog jonge
vereniging: er wordt samengewerkt met
het Gemengd Koor van de Katholieke
Kring te Roosendaal; hoofdrollen zijn er
voor de solisten van de Nijmeegsche
Opera Vereeniging waaronder mevr. M.
Slotboom-Snoeck (sopraan), mej. Jo Rij-
menam (mezzo-sopraan), dhr Wijgers
(tenor) en dhr J. van Duinen (baroton).
25. Archief VB. Jaarverslag 1925-1926.
26. Archief VB, Jaarverslag 1925-1926.
27. Er zijn nauwelijks gegevens over concer
ten die gegeven werden in de periode
1929-1932.
28. Archief VB, Jaarverslag 1937-1938.
29. De laatste (gedocumenteerde) algemene
vergadering van De Vreugdebloem vindt
plaats op 20 september 1940.
30. in 1925 wordt voor het eerst gemeente
subsidie aangevraagd (fl. 200,-); de sub
sidie wordt niet zozeer aangevraagd om
de subsidie zelf dan wel als blijk van er
kenning door de gemeente; Archief VB,
p. 45.
Een in 1938 aan de gemeente gevraagde
subsidie wordt niet verleend; notulen,
jaarverslag 1938-1939.
31. Ultimo 1925 zien we voor het eerst dat
de kosten moeten worden teruggedron
gen; NBV 21-12-1925.
32. In 1934 dreigt een bestuurscrisis wan
neer de voorzitter de penningmeester in
gebreke stelt wegens diens gebrek aan
medewerking tijdens de voorbereiding
van enkele concerten; de penningmees
ter op zijn beurt verwijt de voorzitter te
veel op eigen houtje te hebben gedaan
zonder inzicht in de beperkte financiële
mogelijkheden van de vereniging; NBV
23-1-1934.
33. Zie: NAV 20-9-1940.
Bergen op Zoom XXVII
