De Waterschans nr. 3-2006
maar niet door Canadezen. Heel
wat oorlogscorrespondenten wil
den het van nabij meemaken. Voor
de derde keer reden SAR-tanks
langs de Bergsebaan richting Ber
gen op Zoom, ondersteund door
de infanteristen van het L&W-regi-
ment. Wotherspoon vestigde zijn
commandopost iets ten zuiden
van de Heimolen. Het bleef rustig
en omstreeks 13.45 uur bereikte de
voorhoede het waterpompstation
bij Borgvliet. Een zekere Ad de
Munck, afkomstig uit Amsterdam
en lid van de ondergrondse,
meldde zich bij de colonne met de
nie infanteristen van L&W richting
stad gidste. Bij het einde van de
Bergsebaan, later omgedoopt tot
Canadalaan, kwamen steeds meer
burgers juichend toegesneld. Een
maal in de stad aangekomen ver
spreidde zich de patrouille. Mac
Leod reed tot de watertoren bij Plein
XIII. liet daar de infanteristen achter
en bereikte om kwart over vier de
Grote Markt. Soldaten van L&W ver
kenden intussen Nieuw-Borgvliet.
Een andere colonne bereikte de
Grote Markt via de Stalenbrug, Ant
werpsestraatweg, Antwerpsestraat en
Bosstraat, terwijl de derde colonne
collega liep, ging plotseling de mi
trailleur in zijn tank af. Twee meis
jes, Coba Coppens en Gemma
Huygens, werden dodelijk getrof
fen en een jongen raakte gewond.
Volgens Grave zou een Neder
landse burger in de tank zijn
gekropen en aan de trekker van de
Browning hebben getrokken. Wim
Besling, de toenmalige colonnelei
der van het Bergse Rode Kruis,
ving de zeer ontdane MacLeod op
en zo werden de twee vrienden
voor het leven. Bij een weerzien
vele jaren later vertelde MacLeod
aan Besling, dat het ongeval was
Zo zag de Noordzijde Zoom eruit na de verdrijving van de Duitsers uit Bergen op Zoom. (HCM).
mededeling dat de Duitsers de
stad hadden verlaten. Wother
spoon en zijn collega Bill Cromb
van de 'Lines' overlegden 'hoe nu
verder?' Swatty zou toen de knoop
hebben doorgehakt met de woor
den: 'Hell, Bill, let 's take the dam
ned place!' Historisch of niet? Het
verhaal komt van de oorlogscorres
pondent Ralph Allen. Hij publi
ceerde het begin november 1944
in het blad Globe and Mail.
Het was 15.00 uur toen De Munck
de tankpatrouille met een compag-
naar het station reed en vandaar
langs de Stationsstraat, Wouw-
sestraat en Zuivelstraat de Markt
bereikte. De commandanten na
men hun intrek in De Draak, het
meest gerenommeerde hotel van
de stad. Om niet te gauw voor ho
gere heren te moeten wijken, zou
den ze die bericht hebben, dat het
in de stad nog erg onveilig was.
Een tragisch ongeval wierp een
schaduw op het gejubel van de
menigte. Nadat MacLeod uit zijn
tank was geklauterd en naar een
gebeurd doordat een soldaat na
hem uit de tank klauterde en daar
bij met de sleutelbos aan zijn riem
achter de trekker was blijven haken.
Waarom hadden de Duitsers een
groot deel van de stad prijsgege
ven? Uit niets was de voorafgaande
dagen gebleken dat de vijand een
dergelijke stap overwoog. De ver
klaring hiervoor is dat het Duitse
hoofdkwartier streefde naar een
geleidelijk terugtrekken om met zo
min mogelijk verliezen een inslui
ting te voorkomen. Ze kozen de
1 1 6
De Waterschans nr. 3-2006
Leon Roosenboom (rechts) mocht op 5 mei in hotel De Draak in Bergen op Zoom
een diploma van het SAR in ontvangst nemen als blijk van waardering voor de
medewerking en gastvrijheid door zijn overleden broer Sjaak ('hij vooral' getuigde
Leon) verleend aan de Canadese oudstrijders en voor het bijeenbrengen op 12 mei
1986 van Canadese en Duitse soldaten die elkaar in de nacht van 27-28 oktober
1944 zo fel hadden bestreden. (Fotocollectie Leon Roosenboom).
Zoom als hun volgende frontlijn.
De stad lag dus in de voorste linie,
reden voor de stadscommandant
Von der Heydte om op 26 oktober
burgemeester Lijnkamp in de
voormiddag bij zich te ontbieden.
Om 10.00 uur meldde de burgerva
der zich op de Grote Markt 27.
Daar deelde Von der Heydte hem
mee dat de bewoners van de stad
moesten evacueren naar Dor
drecht. Lijnkamp weigerde elke
medewerking. Een dergelijke uit
tocht met meer dan 30.000 bur
gers, onder wie veel vluchtelingen
uit Woensdrecht. vond hij absoluut
onverantwoord. De stadscomman
dant bleef aandringen, maar gaf
tenslotte toe. Met de woorden 'Ich
wünsche Ihnen viel Glück rnit Ih-
rer Stadt', liet hij de eerste burger
van Bergen op Zoom gaan. De vol
gende dag werd Lijnkamp uit zijn
huis, de villa 'Bergina' aan de Hal-
sterseweg, gezet om plaats te ma
ken voor de opvolger van Von der
Heydte. Die had intussen van Hit-
Ier een nieuwe, nog geheime op
dracht gekregen. Hij kreeg het be
vel over een parachutisteneenheid
voor het winteroffensief in de Ar
dennen, gericht op de herovering
van Antwerpen. Bij zijn afscheid
maakte de luitenant-kolonel be
kend dat de Führer hem een hoge
onderscheiding had toegekend,
namelijk het eikenloof bij het hem
reeds eerder uitgereikte IJzeren
Kruis. Dat had hij al in 1941 ont
vangen na de strijd op Kreta.
Voordat de Duitsers zich achter de
Zoom terugtrokken, bliezen ze alle
bruggen over de Zoom op evenals
het stationsemplacement en de to
rens van de Martelarenkerk, de
Lourdeskerk en de kerk van Sint
Antonius Abt in Nieuw Borgvliet.
Hetzelfde lot trof ook dc kerktorens
van Nispen, Wouw en Steenbergen.
10. De hete nacht van
27-28 oktober 1944
De 'Lines' kregen niet veel rust.
's Avonds reeds werd met mensen
van het verzet overlegd, hoe een
bruggenhoofd over de Zoom te
vestigen. Er is toen gekozen voor
een nachtelijke overval op enkele
bedrijfsgebouwen aan de Moer-
straatsebaan (thans heet dat ge
deelte Buitenvest), aan de noord
zijde van de Zoom. Dat was een
taak voor infanteristen, want de
bruggen over de Zoom waren im
mers opgeblazen, terwijl de diep
uitgegraven turfvaart met beton
blokken in een tankval was veran
derd. De panden waarom het ging,
waren de wasserij van Asselbergs
(thans parketzaak Inpa), het aan
grenzende woonhuis, de likeursto
kerij van de weduwe Becht en de
haardenfabriek van Beckers (thans
ijzergieterij Gemcast). In de gebou
wen zaten Duitsers. Een voor
hoede van circa dertig infanteris
ten stak op een wat afgelegen
plaats de Zoom over, maar kwam
al snel onder Duits vuur te liggen.
Er vielen slachtoffers. Ook leed de
groep verliezen door kogels van de
compagnie die hen ter ondersteu
ning volgde, maar door de duister
nis misleid de landgenoten voor
Duitsers hield. Daardoor bereikten
maar dertien Canadezen onder lei
ding van Lambert de haardenfa
briek van Beckers. Het lukte dit
groepje om in de fabriek te komen
en door luid te schreeuwen bij de
Duitsers de indruk te wekken dat
ze met velen waren. Het werd een
enerverende nacht zonder succes.
Er zou een tweede compagnie ko
men om Lambert en zijn mannen
te helpen. Een derde eenheid had
de wasserij moeten aanvallen. Het
liep allemaal anders. Mitrailleurs
beletten de tweede groep dichter
bij te komen. Ook een volgende
poging mislukte. Tegen de morgen
verliet Lambert met nog zeven me
destrijders de haardenlabriek om
zich weer bij zijn commandant in
De Draak te melden.
Vele jaren later, op 12 mei 1986,
troffen enkele tegenstanders van
die nacht, drie Canadezen en ne
gen Duitsers, elkaar in de Inpa-
zaak, de voormalige wasserij. Het
was een emotionele ontmoeting
op een plaats vol herinneringen.
De man die hen bijeenbracht was
Sjaak Roosenboom, de toenmalige
eigenaar van de genoemde parket
zaak. Als jongen van twaalf jaar
had hij de bevrijding van nabij
meegemaakt. Er werden uiteraard
veel herinneringen opgehaald en
heel wat vragen beantwoord. Geza
menlijk legden de bezoekers kran
sen op het Canadese oorlogskerk
hof en bij het monument in
Moerstraten. In de Zoom strooi
den de veteranen bloemen bij de
Lincoln and Welland Brug (Bui
tenvest) ter herdenking van de
Duitse gesneuvelden. Drie van hen
lagen enige tijd begraven in het
tuintje van het woonhuis naast de
Inpazaak. Namens de oud-para
chutisten voerde Günter Voimer,
lid van de Duitse Bondsdag, het
woord. 'Wir haben euch nie ge-
hasst' getuigde hij.
1 1 7
