De Waterschans nr. 3-2006
Défilé van het Bergse Rode Kruis voor Canadese en Bergse autoriteiten op 27 oktober 1945. Aan het hoofd van de kolonne
W Besling (HCM).
11. Naweeën van de bevrijding
Een groot deel van de stad mocht
dan wel bevrijd zijn, rustig was het
nog lang niet. Duitse granaten van
over de Zoom maakten slachtoffers
en richtten verwoestingen aan. De
voedseldistributie liet te wensen
over, ook al vulden de bevrijders
de voorraden aan. De stad bleef in
de gevarenzone, 's Nachts patrouil
leerden niet alleen geallieerden en
mannen van de Bergse O.D. Orde
Dienst) door de straten, maar ook
Duitsers. Veel inwoners sliepen
dan in kelders van oudere panden,
hier en daar hele groepen. Ge
sneuvelde Canadezen vonden een
tijdelijke rustplaats op Plein XIII,
toen nog een groot grasveld. Later
zijn ze overgebracht naar het Ca
nadese oorlogskerkhof aan de
Wouwseweg. Een zeer tragische
vergissing kostte zeven Canadezen
het leven. Zij stonden bij een tank
in de Steenbergsestraat voor het
vroegere belastingkantoor. In de
bezettingstijd was daarin het kan
toor van de Ortskommandant ge
vestigd. De Canadezen richtten er
een kantoor in waar de soldalen
op de oorlogslening van de Cana
dese regering konden inschrijven
en hun spaargeld storten. Plotse
ling ontplofte er een Canadese gra
naat temidden van een groepje
soldaten. Het projectiel was be
doeld voor de overzijde van de
Zoom, maar de afstand was te kort
berekend. Ook zij werden voorlo
pig op Plein XIII begraven. Over
leden burgers, onder wie oorlogs
slachtoffers, vonden een tijdelijke
rustplaats op het eilandje in het
Stadspark (nu het Anton van Duin
kerkenpark).
Op 30 oktober lukte het de 'cava
leristen' van het SAR en de infan
teristen van L&W ook Bergen-
Noord van vijanden te zuiveren.
Weer trokken de Duitsers lang
zaam terug. Op 4 november gaven
ze Steenbergen prijs en op 8 no
vember verlieten de laatsten van
hen Moerdijk. Daarmee was de
hele noordwesthoek van de pro
vincie weer vrij, maar nog niet vei
lig. Het aantal vliegende bommen,
gericht op Antwerpen en de
Schelde nam snel toe, in hoofd
zaak V-l's. Zij zochten hun doel
via West-Brabant. De geallieerden
brachten steeds meer afweerge
schut in stelling en schoten heel
wat bommen uit de lucht, maar
men wist nooit waar de uit de
koers geraakte projectielen zouden
neerkomen. Dat heeft ook Bergen
op Zoom in die laatste oorlogs
winter moeten ondervinden. Vier
vliegende bommen kwamen in de
stad terecht. De eerste V-l viel bij
het Groenewoud, maar kon daar
toen weinig schade aanrichten.
Wel zat er bij de inwoners meteen
de angst opnieuw goed in en niet
ten onrechte. Op zondag 25 febru
ari 1945 stortte een V-l neer op de
brandweerkazerne in de Van de
Rijtstraat en vernielde een heel
blok. Tien burgers overleefden de
ramp niet. Op de getroffen plek is
later het warenhuis van V en D ge
bouwd. De volgende klap kwam de
28ste februari, juist op de dag
waarop negen slachtoffers van 25
februari werden begraven. Een V-l
ontplofte toen in de Moerstraatse-
baan; geen slachtoffers ditmaal,
maar wel veel schade aan wonin
gen. Twee dagen later, 1 maart, was
het ernstiger. Om tien uur in de
voormiddag stortte een V-l neer in
de Burgemeester Van Hasseltstraat.
Niet minder dan 23 doden en on
geveer 300 gewonden telde men.
Paniek natuurlijk in de dichtbij ge-
1 1 8
De Waterschans nr. 3-2006
legen lagere school in de Klooster
straat, waar mevrouw Van Dieren-
donk voor de klas stond. Angstig
stoven de leerlingen de gang op,
sommigen licht gewond door
rondvliegend glas. Daarna werd
het wat rustiger in de stad en kon
de juffrouw op 1 april constateren:
"Sinds enkele dagen al geen V-l
gehoord. Je slaapt nu 's nachts zo
rustig."
12. Het Rode Kruis in actie
In de meidagen van '40 had de
Bergse afdeling van het Neder
landse Rode Kruis weinig van zich
doen spreken. Ze was toen slecht
voorbereid op het uitbreken van de
oorlog. Hoe heel anders was dat in
1944. Op 10 juli 1944 beschikte het
Bergse Rode Kruis met dokter
Blom van Assendelft als voorzitter
over 48 goed opgeleide helpsters
en een transportkcolonne van 27
man, onder leiding van comman
dant dokter Kole. Een bloedtrans
fusiedienst vormde toen sinds kort
een waardevolle aanvulling. Op
Dolle Dinsdag besloot het afde
lingsbestuur om een noodzieken
huis in te richten. Daarvoor had
het maar één dag nodig. De mare
chaussee stelde een bestelwagen
met chauffeur (wachtmeester Van
Rees) beschikbaar voor het vervoer
van gewonden.
Geruchten over bloedige gevech
ten om Woensdrecht deden Kole
besluiten om vier van zijn mannen
erheen te sturen. De vier vrijwilli
gers waren Harrie Kwaaytaal, Ber-
tus Duijvelaar, Cor Dries en Jac
ques van Baal. Ze beloofden nog
dezelfde dag terug te komen om
verslag uit te brengen. Alleen Van
Baal hield zich daaraan. Hij wist te
vertellen dat heel de streek tussen
de Zeeuwse dam en Bergen op
Zoom onder vuur lag en dat zijn
drie compagnons met hun fiets
waren doorgereden naar Woens
drecht. Daar troffen ze, zo vernam
men later, pastoor Stallaert in de
kelder van zijn pastorie met een
aantal dorpsgenoten aan. Voor het
huis plantte het drietal de Rode-
Kruisvlag en ging vervolgens op
zoek naar gewonden. Ze verbon
den die zo goed mogelijk en deel
den eten en drinken uit. Aan het
thuisfront lieten ze weten, geen
kans te zien om al terug te komen.
Ze vroegen tevens om helpers en
verbandmiddelen. De brandweer
stelde een flinke wagen beschikbaar.
zodat Kole tien colonnisten, weer
allemaal vrijwilligers, naar Woensd
recht kon sturen met EHBO-materi-
aal. Bob de Vos reed de wagen in
het nachtelijk duister langs Duitse
posten, bomkraters en andere hin
dernissen naar het zwaar getroffen
dorp. Tussen de beschietingen
door lukte het hem 53 dorpelingen
naar Bergen op Zoom over te
brengen. Ook een Bergse verpleeg
ster, Leun Acda, was actief in het
gevaarlijke dorp. Zij was de ver
loofde van Bertus Duijvelaar. Te
gen het verbod van Kole in was ze
toch naar het slagveld getrokken.
Op 16 oktober riep Huijbergen de
hulp in van het Rode Kruis. In de
kelders van het verwoeste Ste. Ma
rie lagen zieken, gewonden en een
vrouw die kraamhulp nodig had.
Enkele colonnisten laadden hulp
middelen op hun fiets en hingen
een Rode-Kruisplaatje aan het
stuur. Helaas was dat vanuit de
lucht moeilijk te zien, zodat ze on
derweg meerdere keren voor geal
lieerde vliegtuigen de sloot in
moesten duiken. Desondanks be
reikten ze ongedeerd het dorp. Dat
lukte ook een ambulancewagen
met een kraamverpleegster. In Ber
gen op Zoom richtte de Rode-
Kruisafdeling acht kelders en twee
scholen in als hulppost. Ook in het
ziekenhuis van de stad, het huidige
Algemeen Burger Gasthuis aan de
Van Dedemstraat, hielp men naar
vermogen. De Duitsers hadden
van het psychiatrisch ziekenhuis
'Vrederust' een marinehospitaal ge
maakt en verzorgden daar eveneens
gewonde burgers. Op vrijdag 20 ok
tober vielen de eerste granaten op
Nieuw Borgvliet en op de stadswij
ken Het Fort en De Jordaan, twee
vrij dichtbevolkte buurten. De co
lonnisten vervoerden de gewonden
en kregen daarbij hulp van de Duit
sers. De leden van de luchtbescher
mingsdienst kregen een Rode-
Kruisband om de arm en mochten
daarna ook gewonden transporte
ren. Twee meisjes, 18 en 19 jaar
jong, raakten ernstig gewond door
rondvliegende steenbrokken na het
opblazen van de Zoombrug aan de
Halsterseweg Met veel moeite
brachten leeftijdgenoten hen naar
'Vrederust', maar de daar geboden
hulp mocht niet meer baten.
Na de bevrijding kreeg het Rode
Kruis ook te maken met slacht
offers van mijnen en boobytraps.
Dan hier, dan daar trapte er weer ie-
Het echtpaar Bertus Duijvelaar en Leun
Acda in februari 1976. Bertus draagt de
volgende onderscheidingen: Kruis van
Verdienste, Oorlogskruis met gesp mei
1940, bronzen medailles voor 10, 20 en
30 jaar trouwe dienst Rode Kruis,
Zilveren medaille Oranje-Nassau,
Mobilisatiekruis en zilveren legpenning
van Verdienste. (Foto van Mevrouw
Duijvelaar-Acda).
mand op zo'n gemeen wapen.
Mannen van het Rode Kaïis haal
den dergelijke slachtoffers voorzich
tig uit het mijnenveld. Met name
Bertus Duijvelaar uit de Blauwe-
handstraat verwierf een zekere ver
maardheid in dit opzicht. Hij mocht
later dan ook menige onderschei
ding in ontvangst nemen.
Toen steeds meer mensen kwamen
informeren naar de verblijfplaats van
familieleden en kennissen, opende
het Rode Kruis op 11 oktober een
informatiebureau in de Engelse
straat.
Na 5 mei 1945 was het actief be
trokken bij acties als 'Zuid helpt
Noord'. H.A.RK. (Hulp Actie Rode
Kruis), 'HEEMVAART' (het opvan
gen van terugkerende dwangarbei
ders, gevangenen en andere gede
porteerden) en het uitbesteden van
kinderen die voor enige tijd naar
een vakantiekamp in Engeland
mochten om aan te sterken. Dit al
les had een positieve uitwerking op
het ledental dat groeide van 600
naar 1200.
Lectuur:
Zie hiervoor de lijst met publicaties na het
eerste deel van dit hoofdstuk in de vorige
Waterschans op bladzijde 74.
1 1 9
