Wist U dat?
Vakantieontdekkingen en
GEDACHTENASSOCIATIES
De Waterschans nr. 3-2006
De Waterschans nr. 3-2006
Ton Putter
1 2 O
Tijdens ons verblijf in Zwitserland
in verband met de geboorte van
ons tweede kleinkind was er, naast
serieuzere zaken, ook tijd voor pret
en plezier. Per slot van rekening
hadden wij in deze periode be
halve onze ondersteunende taak
als opa en oma ook nog wat echte
vakantieactiviteiten ingepland. Op
een zonnige dag maakten wij een
rondrit door de Zwitserse Alpen.
Zo belandden wij in het lieflijke
plaatsje Gruyères. Jawel, 'Gruyère'
van die lekkere, typische Zwitserse,
kaas. Nu, daar ben ik niet voor ge
vallen. Nee, er was heel iets anders
om van te genieten: een prachtig
kasteel, dat ik natuurlijk direct van
binnen en van buiten wilde bekij
ken. Van de tentoongestelde objec
ten in het kasteel was er een aantal
dat mijn bijzondere aandacht trok
en mij als historisch geïnteres
seerde Bergenaar aan de geschie
denis van onze eigen stad terug
deed denken. Van deze gedachten-
associaties wilde ik u als lezer mid
dels dit artikeltje deelgenoot ma
ken.
Zoals gezegd: Gruyères ligt aan de
groene voet van de Alpen. Het kas
teel van Gruyères, een van de
mooiste van Zwitserland, rijst hoog
op boven het gelijknamige middel
eeuwse stadje. De naam 'Gruyères'
is mogelijk afgeleid van het Franse
woord 'grue' (kraanvogel). Zoals zo
vaak het geval is bij belangrijke
oude adellijke geslachten, is ook
van het Huis van Gruyères de oor
sprong niet met zekerheid vast te
stellen. Van de elfde tot de zes
tiende eeuw zijn er negentien gra
ven bekend. Michel, de laatste
graaf van Gruyères, moest vanwege
financiële problemen zijn kasteel
in 1554 verlaten. Zijn schuldeisers,
de steden Fribourg en Bern, ver
deelden het graafschap onderling.
In het kasteel was vervolgens gedu-
rende lange tijd het stadsbestuur
van Fribourg gevestigd. In de ne
gentiende eeuw werd het kasteel
verkocht en raakte in particulier
bezit. De nieuwe eigenaars, de fa
milies Bovy en Balland, restaureer
den het complex samen met be
vriende kunstenaars. In 1938 kocht
het kanton Fribourg het kasteel
weer terug om er een museum in
te vestigen. Sinds 1993 wordt het
kasteel beheerd door een stichting
die zich bezig houdt met de in
standhouding en ontwikkeling van
de gebouwen en de collectie.
Ons bezoek bleek een wandeling
door acht eeuwen architectuur, ge
schiedenis en cultuur. Het huidige
kasteel dateert uit het eind van de
dertiende eeuw. De plattegrond
van het kasteel is min of meer vier
kant, zoals in heel Europa in die
tijd gebruikelijk. Ter plaatse spreekt
men echter van het 'Savooise vier
kant', een term waarmee een lo
cale variant van het type wordt
aangeduid. De periode aan het
einde van de vijftiende eeuw wordt
in deze streek beschouwd als een
roemrijk tijdperk. De Zwitsers kwa-
Ilet kasteel van Gruyères
Gruyères
Kaartje van de regio
men in verzet tegen de expansie
drift van Karei de Stoute. In 1476
nam graaf Louis de Gruyères
(1475-1492) aan de zijde van de
Zwitserse Bond deel aan de oor
log. De Bourgondische troepen
werden verslagen bij Murten en
Grandson en een jaar later verloor
de hertog zelf het leven bij de be
legering van Nancy (1477).
Net zoals ons Markiezenhof is ook
deze adellijke residentie aan het
eind van de middeleeuwen ingrij
pend verbouwd. Het woongedeelte
werd gemoderniseerd en het kas
teel verloor zijn militaire functie.
Sindsdien bestond het verder als
landgoed. Het hoofdgebouw is
herbouwd aan het eind van de vijf
tiende en het begin van de zes
tiende eeuw. Uit deze tijd dateren
de elementen aan het gebouw die
in Renaissancestijl zijn uitgevoerd.
In de loop van de zeventiende en
de achttiende eeuw werd het
woongedeelte van het kasteel in
Franse barokstijl heringericht door
de baljuwen van Fribourg. Het
meubilair in de betreffende vertrek-
De eerste mantel
ken is uitgevoerd in Louis Quinze-
stijl. Midden op het traptorentje is
het wapen van de oorspronkelijke
eigenaren aangebracht: de graven
van Gruyères-Seyssel. Als schild
houders fungeren twee wildeman
nen. Tevens werd er een voorplein
met daarachter een Franse tuin
aangelegd. Waar heb ik al dat soort
dingen toch meer gezien?
In het kasteel trof ik, zoals gezegd,
interessante objecten aan waarvan
het bestaan mij onbekend was.
Daarvoor moeten we opnieuw te
rugkeren naar Murten, waar op 22
juni 1476 de troepen van Karei de
de tijd is vergaan of anderszins ver
dwenen, is er ook een aantal stuk
ken overgebleven en tot op de dag
van vandaag in Zwitserse musea
bewaard. Door hun schoonheid,
zeer hoge technische kwaliteit en
buitengewoon verfijnde versiering
geven ze ons een goede indruk van
de pracht en praal die spreekwoor
delijk was voor het Bourgondische
hof.
In de 'Bourgondiëzaal' van het kas
teel trof ik in vitrines drie zwarte
mantels aan, koorkappen of koor
mantels ('cappae magnae'), die be
hoorden tot de buitgemaakte ob-
rel de Stoute vlak voor de veldslag
zo'n rouwmis voor zijn overleden
vader liet opdragen. De mantels
zijn alledrie rijk versierd met appli
caties van heraldische motieven in
goud- en zilverdraad en zijde.
Op de schouder van de eerste
koormantel ziet u het wapen van
Artesië: Frankrijk Oud (blauw, be
zaaid met gouden lelies), gebroken
met een barensteel van Castilië
van drie hangers (rood, elke han
ger beladen met drie gouden kas
telen). Hieronder is tweemaal het
wapen van Oud-Bourgondië aan
gebracht (geschuinbalkt van blauw
Stoute verslagen werden. Direct na
de veldslag namen de Zwitsers het
Bourgondische legerkamp in en
troffen daar een enorme hoeveel
heid kostbaarheden aan. Hoewel
het grootste gedeelte van deze
'Burgunderbeute' in de loop van
jecten van religieuze aard. Het
betreft rouwgewaden die waar
schijnlijk gedragen zijn door pries
ters bij een mis ter herinnering aan
het tienjarig overlijden van hertog
Philips de Goede van Bourgondië.
Uit bronnen is bekend dat de Ka-
en goud, met een rode schild-
zoorn). Artesië en Bourgondië be
hoorden uiteraard tot het rijk van
Karei de Stoute. De rest van de
mantel is versierd met een groot
aantal vlammen, die hun oor
sprong vinden in een vuurslag met
Lausanne
Genère
