De Waterschans nr. 3-2006
De tweede mantel
een vuursteen, midden op de rug
van de mantel afgebeeld. Het
vlammende vuurslag was een per
soonlijk embleem van Philips de
Goede dat is overgenomen door
zijn opvolgers, aanvankelijk Karei
de Stoute en daarna de Habs-
burgse vorsten. We treffen het ook
aan in de keten van de Orde van
het Gulden Vlies en in Bourgondi
sche troepenvaandels. Zo werd het
tot het embleem van het Bourgon
dische Huis bij uitstek.
Op de schouder van de tweede
mantel is opnieuw het wapen van
Artesië aangebracht. Daaronder aan
de linkerkant het zogenaamde wa
pen van Neder-Lotharingen (rood,
met een zilveren dwarsbalk) en
rechts opnieuw dat van Oud-Bour-
gondië. Neder-Lotharingen was in
de vroege Middeleeuwen het noor
delijke gedeelte van het Midden
rijk tussen Frankrijk en het Duitse
keizerrijk. Het omvatte grosso
modo het huidige Nederland, Bel
gië, Luxemburg en kleinere delen
van Noord- en Oost-Frankrijk en
Duitsland. De graven van Leuven
claimden de titel 'hertog van Ne
der-Lotharingen' en gingen zich
op grond daarvan 'hertog van Bra
bant' noemen. (Wim van Ham
heeft over dit onderwerp uitge
breid gepubliceerd.) Toen de
Bourgondische hertogen Brabant
eenmaal hadden verworven, kon
den zij deze titel eveneens gaan
claimen. Dat kwam goed uit, om
dat zij streefden naar een rijk dat
qua omvang ongeveer met dat van
het legendarische Neder-Lotharin
gen overeenkwam. Het gebruik van
dit rood-witte wapen moeten we
dus zien als een politiek statement.
Terug naar de mantel: onder de drie
wapenschilden treffen we opnieuw
het vlammende vuurslag aan.
Op de schouder van de derde
mantel is het persoonlijk wapen
van Philips de Goede en Karei de
Stoute afgebeeld, vader en zoon
gebruikten hetzelfde wapen. In één
schild zijn de wapens bijeenge
bracht van Nieuw-Bourgondië (eer
ste en vierde kwartier), Oud-Bour-
gondië en Brabant, respectievelijk
Limburg (tweede en derde kwar
tier) en Vlaanderen (hartschild).
Daaronder links, het wapen van
Zeeland (op een gouden veld, een
rode leeuw die opkomt uit blauw
witte golven) en rechts dat de
Franche-Comté (een gekroonde
gouden leeuw op een blauw veld
dat bezaaid is met gouden blok
jes). Ook Zeeland en de Franche-
Comté behoorden tot het Bour
gondische rijk. Het wapen van
Zeeland was trouwens een recente
creatie; het is pas onder Philips de
Goede ontstaan. Onder de wapens
zijn in dit geval drie vuurslagen
met vlammen aangebracht in
plaats van één. Mogelijk was deze
mantel belangrijker dan de andere
twee en mogelijk werd hij door de
hoofdcelebrant gedragen.
1 22
De Waterschans nr. 3-2006
De derde mantel
schildhouders, ze komen overal in
Europa voor, van Denemarken tot
Italië. Maar een Bergenaar denkt
vanzelfsprekend direct aan het wa
pen van zijn eigen stad! In dit ge
val leken er op het eerste gezicht
zelfs nog bergen aanwezig, niet in
het schild, maar daar achter. Bij
nader inzien bleken die 'bergen'
echter gezichtsbedrog, het effect
was het gevolg van stukken fresco
die van de muur waren gevallen.
Zo waren mijn gedachten na een
zwerftocht door de Europese ge
schiedenis van de vijftiende eeuw
weer teruggekeerd naar Bergen op
Zoom. Mijn bezoek aan het kasteel
van Gruyères heeft mij er met de
neus op gedrukt hoezeer eigenaar
digheden van onze eigen lokale
geschiedenis deel blijken uit te
maken van veel bredere historische
en cultuurhistorische ontwikkelin
gen!
(foto's Ton Putter)
Na de rondgang, bij het verlaten
van het kasteel, viel mijn oog ten
slotte op het wapen van het grafe
lijk geslacht De Gruyères-Seyssel,
dat in frescotechniek op het trap-
torentje was afgebeeld. We zien
een kraanvogel (grue) in een rood
schild met een gouden schild-
zoom. Het schild is gedekt door
een gravenkroon en wordt vastge
houden door twee wildemannen
met knuppels. Wildemannen als
Het wapen De Gruyères-Seyssel
