Boekbespreking
vu BENT EEN NEGER.'':
De Waterschans nr. 4 2006
DE GESCHIEDENIS VYN
GASTARBEIDERS IN NEDERLAND
Bas ter Stege
Ineke Strouken (red.), Werken,
werken, werken! Migratie en lo
kale geschiedenis. Utrecht 2006.
ISBN: 90-71840-66-2, 17,50.
"Ik herinner me dat ik op een
zondagmiddag met een aantal
leerlingen een wegrestaurant bin
nenstapte toen de zoon van de ei
genaar naar mij toeliep en zei:
'Meneer u bent een neger!'. 'Ja',
zei ik, 'dat klopt'. 'O, maar ik zag
het gelèèk', glunderde hij. We la
gen dubbel van het lachen".
Beleving
Een typerende weergave uit het
boek 'Werken, werken, werken'.
Deze uitgave van het Nederlands
Centrum voor Volkscultuur poogt
een beschrijving te geven hoe gast
arbeiders, vooral in de periode na
de Tweede Wereldoorlog, hun ont
vangst in Nederland beleefden.
De publicatie bevat tal van verge
lijkbare ervaringen: ook Poolse
militairen, Italiaanse schoorsteen
vegers en Spaanse fabrieksarbei
ders komen aan bod. Daarnaast
gaan afzonderlijke bijdrages in op
het onderzoek naar lokale migra
tiegeschiedenis. Ook biedt het
boek handvatten voor de manier
waarop projecten over de geschie
denis van migratie kunnen wor
den opgezet.
Gastarbeid
Vanaf het begin van de 20ste eeuw
trokken migranten naar Midden-
en Noord-Europa. Veelal voor
werk. anderen sloegen op de
vlucht voor dictatuur of andere
regimes. Vele migranten bleven in
Nederland, hoewel het verblijf
vaak slechts tijdelijk bedoeld was.
Monique Raats schreef in de eer
ste editie van 'De Waterschans'
van 2006 over de Italiaanse ijsfa-
brikant PietroTalamini, die zich in
de jaren dertig in Bergen op
Zoom vestigde. Gedreven door de
werkloosheid in zijn geboorte
streek vertrok hij om zijn heil in
het noordelijk deel van Europa te
zoeken.
Verschil
Elke nieuwe groep migranten
werd in de Nederlandse samenle
ving in min of meerdere mate aan
gemerkt als 'anders'. De worste
ling om een nieuw bestaan op te
bouwen was niet eenvoudig. De
banden met de geboortestreek
waren in de regel zo goed als ver
dwenen. Goede en betaalbare
huisvesting was moeilijk te vinden
en bovendien kreeg men vaak de
'minste baantjes'. In een bijdrage
van onderzoeker Marlou Schro-
ver (Universiteit van Leiden)
blijkt dat kinderen en kleinkinde
ren van migranten die in Neder
land zijn geboren en opgegroeid
in de hedendaagse samenleving
nog steeds worden aangemerkt als
'afwijkend'; niet voor niets wordt
daarvoor de term 'allochtonen'
gebruikt. Het zijn volgens haar
juist subsidieregels en andere re
gelingen die de aanleiding zijn -en
vooralsnog blijven- om dit ver
schil te cultiveren.
Trots
Om meer te weten te komen over
het culturele erfgoed van migran
ten is nader onderzoek vereist,
stellen diverse auteurs. Hoe kun je
migranten bij dergelijke activitei
ten betrekken? Hoe zet je een lo
kale infrastructuur op? Docent A.
El Aissati (Universiteit van Til
burg) schrijft over het onderken
nen van de nuances van taalge
bruik door nieuwe Nederlanders.
Het interviewen van mensen over
hun verleden brengt immers aller
lei praktische en methodologische
beperkingen met zich mee. Bou-
dewijn Sittrop, onder andere por
tefeuillehouder bij het Landelijk
Overleg Minderheden (LOM),
schetst het belang van de kennis
over migranten en de noodzaak
Een Turkse man bedient een
felsmachine in de Deventer
blikfabriek Thomassen en Drijver.
het onderzoeksdoel duidelijk te
formuleren. Eén van de methodes
die hij aanbeveelt is jongeren en
ouderen samen aan de slag te la
ten gaan met het vaststellen van
datgene waar zij trots op zijn als
het gaat om cultureel erfgoed.
Trots als voedingsbodem voor in
spiratie.
Samen
'Werken, werken, werken' geeft
vanuit diverse perspectieven -
onderzoekstechnisch, historisch
maar ook taalkundig- waarde
volle aanknopingspunten om in
de toekomst kennis en ervaring
over migratiegeschiedenis in
beeld te brengen. En dat dat no
dig is, blijkt wel uit het voortdu
rende politieke debat over inte
gratie. Daarmee is ook een
diepere moraal van de publicatie
aan het licht gekomen: samenle
ven vergt samenwerking. In het
boek staan tal van goede, per
soonlijke voorbeelden. Zo ont
vluchtte Frantisek Bencik het
voormalige Tsjechoslowakije. Hij
heeft van de meet af aan gepro
beerd in Nederland te integreren.
Zijn overtuiging: 'Waar brood is, is
mijn vaderland'.
Meer informatie
Het Nederlands Centrum voor
Volkscultuur heeft 2007 bestem
peld als het jaar van de multicul
turele levensloop. Hoe leven men
sen samen en welke tradities
horen daar bij? En op welke
waarden zijn deze omgangsvor
men gebaseerd? De website
www.volkscultuur.nl biedt over
zichtelijk gedocumenteerde infor
matie, overigens vooral voor pro
fessionals.
