Afscheid
Rochus van den Bergh
Zeer de moeite waard
HET 'HEER'LIJKE LEVEN IN HET
MARKIEZENHOF
De Waterschans nr. 4-2006
De Waterschans nr. 4-2006
Ruud Meischke
we daar alle begrip voor en we
zijn Rochus zeer erkentelijk voor
alle jaren dat hij voor De Water
schans klaar stond. Niet alleen
als redactielid, maar ook als au
teur van diverse artikelen. In
1991 begon Rochus al met het
schrijven van artikelen voor De
Waterschans. In 1994 trad hij toe
tot de redactie van ons tijd
schrift. In totaal heeft Rochus 19
artikelen geschreven voor De Wa
terschans, waaronder 12 'Miscel
lanea archivistica' over opmerke
lijke archiefstukken. Daarnaast
heeft hij onder andere geschreven
over Joris van Spilbergen, de pro
blematiek en regelgeving over
mest en milieu in de Late Mid
deleeuwen en samen met Gijs
Huijbregts over het onverwachte
bezoek van koning Christiaan II
van Denemarken aan Bergen op
Zoom. We hopen dan ook zeer
dat Rochus door zal gaan met
het schrijven van artikelen. Ma
teriaal hiervoor heeft hij al ge
noeg verzameld. Rochus, reuze
bedankt voor alles en het ga je
goed!
Yolande Kortlever
Hoofdredacteur
Rochus van den Bergh bij zijn afscheid tijdens de redactievergadering van 16
november jl.
Wat
dertien jaar actief lid te zijn
eest van de redactie van De
Waterschans heeft Rochus van
den Bergh besloten zijn werk
zaamheden als redactielid te
beëindigen. Als redactie hebben
Op 20 september jl. verscheen
het boek De Lievevrouwe
straat, zes eeuwen stadsstraat ge
schreven door Jan Weyts. Dit
boek is gewijd aan de ontwikke
ling van de Lievevrouwestraat
door de eeuwen heen. De oudste
verkavelingen en de geschiede
nis van de huizen en hun bewo
ners worden besproken, evenals
de bouwactiviteiten als gevolg
van economische bloei, oorlo
gen, subsidies en ontploffingen.
De bouwhistorie in relatie tot
het gebruik en de eigendomssitu
aties worden per huis beschreven.
Een bijzondere plaats is inge
ruimd voor boedelinventarissen,
die een beeld geven van de be
woners, de indeling en het ge
bruik van de huizen. Het boek is
full colour rijk geïllustreerd en
van veel tekeningen van huizen
en details voorzien. De verkoop
prijs is 24,-. De Geschiedkun
dige Kring heeft voor haar leden
116 exemplaren ter beschikking
voor een gereduceerde prijs van
21,50. Op vertoon van uw lid
maatschapskaart kunt u het boek
aanschaffen bij de receptie van
Historisch Centrum het Markie
zenhof (di. t/m zo. 11.00-17.00
uur). Let wel: op is op! en wie het
eerst komt het eerst maalt!
Ook de moeite waard is een dvd
getiteld 'Sporen in het Land'. Ie
dereen kent de Hollandse Water
linie, maar weinig mensen weten
dat ook Brabant zijn waterlinie
heeft: de linie van Bergen op
Zoom naar Steenbergen, ook wel
de West-Brabantse Waterlinie ge
noemd. De linie heeft een in
drukwekkende geschiedenis. Al
leen, er is nu bijna niets meer van
te zien. Regisseur Frans Hoeben
en zijn producent SNG Film/-
Digna Sinke volgden de geschie
denis en de geplande ontwikke
lingen in een vierdelige serie die
inmiddels uitgezonden is door
Omroep Brabant. Deze serie is
ook op dvd uitgebracht. Naast de
vier films is allerlei achtergrond
materiaal verzameld dat in de
computer bekeken kan worden:
kaarten, oude geschriften en gra
vures, geordend in een tijdlijn en
op bijzondere wijze vormgegeven
door de jonge ontwerpers Bob
Joosten en Boy Carper. Compo
nist Frank van Gompel compo
neerde de muziek.
De dvd is verkrijgbaar voor
15,- bij SNG Film
tel. 020-6867837
e mail: sngfilm@xs4all.nl
Reconstructietekening van Het
Markiezenhof in vogelvlucht na de
uitbreidingen en toevoegingen uit het
tweede kwart van de zestiende eeuw.
In: Bergen op Zoom, gebouwd en
beschouwd.
Alphen aan den Rijn 1987, p. 56.
eet beeld van een gebouw
in een boek of artikel
wordt mede bepaald
door het vertrekpunt van de au
teur. Over de bouw van Het
Markiezenhof gaf Willem van
Ham een overzicht van de pos
ten uit het archief.* Daarbij
kende hij het complex ook goed
zodat het een samenvattend ver
haal werd. Ik maakte kennis met
het gebouw tijdens de restaura
tie en was blij dat die archiefstu
die enig houvast bood. In de
nummers 1 en 2 van 'De Water
schans' van dit jaar sloot Ad van
den Bulck daarbij aan met be
schouwingen over het leven in
het hoge milieu van de Markie
zen. Hoezeer ik zijn grootse stu
die ook bewonder, zijn voorstel
voor een andere kamerverdeling
van de Heer en Vrouw van Ber
gen overtuigde mij niet. Het gaat
te ver om aan de hand van an
dere, veelal verdwenen en on
voldoende gedocumenteerde pa
leizen regels op te stellen,
waaraan ook Het Markiezenhof
zou hebben voldaan.
De verschillen van inzicht be
treffen de vertrekken in de grote
woonvleugel tussen de kleine
binnenplaats en de tuin. Van den
Bulck vindt dat de hoge familie
zich uit standsoverwegingen
maar met de verdieping moest
behelpen, en ik gun hen daarbij
ook nog de ruimten op de be
gane grond.
In de ontwikkeling van het
woonhuis nemen de onderste,
gelijkstraatse ruimten vaak een
onduidelijke positie in. Zij kun
nen dienen als bergruimten, als
dienstvertrekken, maar ook als
de woonruimten van een mach
tige eigenaar. De verschillende
vormen zijn niet aan een be
paalde tijd of sociale laag gebon
den doch komen naast elkaar
voor. Daarbij speelde ook de
omvang van het beschikbare
bouwterrein soms een rol. Mis
schien kan men heel globaal zeg
gen dat in Italië en Frankrijk de
dienstruimten vaker onder de
woonruimte lagen en in Enge
land en onze gebieden meer er
naast.
Ook bij Het Markiezenhof was
dat laatste het geval. Dat com
plex bestaat uit afzonderlijke
woon- en bedrijfsvleugels. Trou
wens bij de meeste stadspaleizen
van de hoge Brabantse adel
1 2 7
