De Waterschans nr. 4-2006
is
T ca 1600
l voor 1400
Afb. 3. Fortuinstraat 25.
grens voor onderzoek bij het jaar
1600. De resultaten van het on
derzoek zijn in bijgaande tabel
weergegeven.
In 1999 is bij de voorbereiding
van de restauratie van Fortuin
straat 14, nu restaurant La Pi-
dola, in dat huis dendrochrono-
logisch onderzoek verricht. Dat
resulteerde in een datering van
de kap van het voorhuis op 1400,
plus of min 5 jaren. Aannemelijk
is dus dat dit monumentale huis,
waarvan het muurwerk nog uit
de veertiende eeuw dateert, di
rect na de brand hersteld is. De
kap van het achterhuis kon he
laas niet gedateerd worden
omdat het hout een te grof groei
patroon vertoonde. De construc-
tiekarakteristieken maken ook
hier een datering in de vroege
vijftiende eeuw aannemelijk
(afb. 2).
In het recente onderzoek waren,
als mogelijk kort na 1397 te date
ren huizen, uitgekozen Grote
Markt 36 (restaurant Hemming-
way van hotel De Draak), For
tuinstraat 9, 10, 22 en 24, Lieve
vrouwestraat 33, 34 en 52 en
Potterstraat 22. Verrassend was
dat de balken in Fortuinstraat 10
en Lievevrouwestraat 34, van het
voorhuis van Lievevrouwestraat
import van grenen uit het Oost
zeegebied, in de eerste helft van
de zeventiende eeuw sterk terug
gelopen is. Dat legt een redelijke
Afb. 4. Fortuinstraat 8.
52 en van de verdiepingsbalklaag
van Potterstraat 22 niet geda
teerd konden worden vanwege
de grove jaarringen en het ont
breken van relaties met de refe
rentiecurven. Het lijkt er op dat
deze zeker vroege huizen na de
brand herbouwd zijn met in de
omgeving gegroeide eiken. Dat is
ook niet onaannemelijk, omdat
er toen natuurlijk een grote
vraag naar bouwhout moet zijn
geweest. Een ander opmerkelijk
resultaat was, dat op enkele niet
dateerbare balklagen, zoals van
Potterstraat 22 en mogelijk ook
van Grote Markt 36 er kappen
staan die rond het midden van de
vijftiende eeuw gedateerd zijn.
Dat zou er op kunnen duiden,
dat kort na de brand de huizen
herbouwd zijn met vrij lichte
kapconstructies, geschikt voor de
toen gebruikelijke riet- en stro
bedekkingen. Toen later, na een
stadsbrand in 1444, van stads
wege het aanbrengen van harde
dakbedekkingen gestimuleerd
werd. kan dat een aanleiding ge
weest zijn voor het maken van
nieuwe, sterkere bekappingen.
Zeker de toen gebruikelijke dak
bedekking van tichels is aanzien
lijk zwaarder. Kappen uit die pe
riode treffen we aan in
Potterstraat 22, Grote Markt 36,
Lievevrouwestraat 42 en For
tuinstraat 9. Van Lievevrouwe
straat 33 zijn alleen van de kap
monsters genomen die een date
ring omstreeks 1436 opleverden.
Gelet op de consistente samen
hang in dit huis mag aangeno
men worden dat het rond dat
jaar compleet gebouwd is.
De meest spectaculaire vondst
was de datering van een moer-
balk en twee andere balkstukken
in De Mane, Fortuinstraat 25 op
omstreeks 1215! Niet eerder
werd in onze stad houtwerk van
die leeftijd aangetroffen. Nu ma
ken deze balken deel uit van de
zolderbalklaag, waarbij de moer-
balken opgelegd zijn in muur
werk van omstreeks 1600. Om
streeks dat jaar is het huis met
een verdieping verhoogd, waar
bij de nog circa 5 m hoge veer-
tiende-eeuwse zijmuren opge
trokken werden (afb. 3). Het
achterste gedeelte van die zol
derbalklaag is dendrochronolo-
gisch gedateerd rond 1600. Aan-
132
De Waterschans nr. 4-2006
Tabel, overzicht van de resultaten, BAAC BV Overzicht van de monsters met dateringen en herkomst.
133
Adres
Lievevrouwestraal 7
Lievevrouwestraat 9
Lievevrouwestraat 33
Lievevrouwestraat 34
Lievevrouwestraat 42
Lievevrouwestraat 52
Fortuinstraat 3
Fortuinstraat 8
Fortuinstraat 9
Fortuinstraat 10
Fortuinstraat 14
Fortuinstraat 22
Fortuinstraat 23
Fortuinstraat 24
Luik/Maasvallei
Fortuinstraat 25
Maasvallei
Maas valle
Maas vallei
Grote Markt 36
Potterstraat 22
BAAC code
BZ060
BZ061
BZ053
BZ054
BZ055
BZ056
BZ057
BZ026
BZ027
BZ028
BZ033
BZ059
BZ062
BZ064
BZ065
BZ066
BZ025
BZ071
BZ072
BZ073
BZ038
BZ039
BZ040
BZ04
BZ029
BZ030
BZ031
BZ032
BZ036
BZ036
BZOOO04B
BZ042
BZ043
BZ044
BZ069
BZ070
BZ034
BZ035
BZ050
BZ051
BZ052
BZ067
BZ068
BZ045
BZ046
BZ047
BZ048
BZ049
BZ074
BZ075
BZ076
BZ077
BZ078
BZ079
Constructie-onderdeel
kap. 2e spant vanaf voorgevel,
blokkeel tpv zijgevel Potterstraat
kap, 2e spant vanaf voorgevel, korbeel linkerzijde
kap achterhuis, fliering
kap achterhuis, spoor
kap achterhuis, 2e spant vanaf de dwarsmuur bezien
kap, bovenste reeks spanten, 4e spant vanaf
voorgevel, dekbalk
kap, bovenste reeks spanten, 4e spant vanaf
voorgevel, rechter spantbeen
kap, onderste reeks spanten, 4e spant vanaf
voorgevel, korbeel linkerzijde
eerste verdieping, houtskelet, 2e gebint,
linker korbeel
eerste verdieping, houtskelet, le gebint, moerbalk
eerste verdieping, houtskelet, 2e gebint, moerbalk
kap, 2e spant toognagel
kap, le spant vanaf voorgevel, dekbalk
kap voorhuis, le spant, korbeel rechterzijde
kap voorhuis, le spant, korbeel linkerzijde
kap voorhuis, fliering
kap voorhuis, 2e spant, dekbalk
verdiepingsbalklaag. le moerbalk vanaf de voorgevel
achterhuis, moerbalk verdiepingsbalklaag
achterhuis, verdiepingsbalklaag, strijkbalk
tegen scheidingsmuur tussen voor- en achterhuis
achterhuis, verdiepingsbalklaag, strijkbalk
tegen achtergevel
kap, spoor
kap, spoor
kap, 4e spant, dekbalk
kap, le spant, linker spantbeen
zolderbalklaag, 6e moerbalk vanaf voorgevel
zolderbalklaag, 3e moerbalk vanaf voorgevel
zolderbalklaag, 5e moerbalk vanaf voorgevel
kap. 4e spant, korbeel rechterzijde
zolderbalklaag, 2e moerbalk
zolderbalklaag, 2e moerbalk
kapconstructie
kap, kozijn van doorgang tussen voor- en
achterhuis tpv scheidingsmuur
kap, le spant, korbeel rechterzijde
kap, le spant, spantbeen linkerzijde
kapconstructie, fliering rechterzijde
kapconstructie, fliering linkerzijde, tpv le balk vak
verdiepingsbalklaag voorhuis, 4e moerbalk
verdiepingsbalklaag voorhuis, 5e moerbalk
zolderbalklaag, 4e moerbalk vanaf voorgevel
zolderbalklaag, 2e moerbalk vanaf voorgevel
zolderbalklaag. 1 e moerbalk vanaf voorgevel
verdiepingsbalklaag, los fragment
verdiepingsbalklaag, los fragment
kap, 2e spant, spantbeen rechterzijde
kap, spoor
kap, spoor
winter 1452/53
kap, 2e spant, spantbeen linkerzijde
kap. fliering
verdiepingsbalklaag voorhuis, moerbalk linkerzijde
kap voorhuis, bovenste fliering tussen spant 2/3,
linkerzijde
kap voorhuis, bovenste reeks spanten, dekbalk spant 2
kap voorhuis, bovenste reeks spanten, dekbalk spant 3
kap voorhuis, onderste reeks spanten, dekbalk spant 4
kap voorhuis, onderste reeks spanten, spant 4,
spantbeen linkerzijde
Geschatte veldatum
ongedateerd
ongedateerd
niet ingemete
niet ingemeten
niet ingemeten
ongedateerd
ongedateerd
herfst 1436, winter
1436/37
niet ingemeten
niet ingemeten
niet ingemeten
ongedateerd
niet ingemeten
1458 5
ongedateerd
ongedateerd
ongedateerd
1448 5
niet ingemeten
1465 5
ongedateerd
ongedateerd
zomer 1487
ongedateerd
niet ingemeten
niet ingemeten
ongedateerd
ongedateerd
zomer 1459
niet ingemeten
niet ingemeten
1400 ±5
niet ingemeten
ongedateerd
herfst 1455,
winter 1455/56
1510 ±5
1501 5
herfst 1441,
winter 1441/42
1461 5
na 1600 5
1211 ±5
niet ingemeten
1210 ±5
Gebied van herkomst
ongedateerd
ongedateerd
herfst 1452,
Noordwest
herfst 1456,
winter 1456/57
1456 5
niet ingemeten
ongedateerd
herfst 1445,
winter 1445/46
herfst 1445,
winter 1445/46
1479 5
niet ingemeten
Oost-België
West Duitsland
Oost-België:
Ardennen
Oost-België
Ardennen-Eiffel
Oost-België:
Ardennen
Nederland, België, Duitsland
onduidelijk, verm.
lokaal
Noord-west
Europa Oost-België
Oost-België:
Ardennen
Oost-België:
Oost-België: Luik
Nederrijn
Oost-België:
Oost-België:
Oost-België:
Westfalen/West
Duitsland
Europa
West Duitsland
West Duitsland
Noordwest Europa
Noordwest Europa
Oost-België: Luik
Deze meting is afkomstig van een onderzoek dat in 1999 is uitgevoerd. De metingen die toen niet gedateerd konden worden, zijn nogmaals
geanalyseerd met één nieuwe datering als gevolg.