Ward Warmoeskerken
RE[LHmE
OP EE MUUR
Beste Joris,
17 maart 1928
Hoe u/as het op schoof Pan daagHopelijk is je toets Poor Wiskunde goed gegaan. Heeft
pater Be Vries de Engelse u/oorden nog oPerhoord7
Ik hen ePen de stad in om u/at boodschappen te doen. VanaPond eten ule kroten met
speklappen. Op de terugu/eg loop ik nog ePen langs Be Vlijt in de Kremerstraat. Ik hoorde
Pan Jaantje dat er een mooie mantel hangt Poor het komende
Poorjaar.
Kond de klok Pan Pijf ben ik uleer thuis. Vader is om de
hoek bezig een Pracht steenkolen uit te laden.
Tot straks,
Moeder
Wanneer je vandaag de dag door de stad loopt, zie je op vele
winkelpanden gevelreclames in felle kleuren met oplichtende
letters, 's Avonds hullen deze reclames de winkelstraten in een
gekleurde gloed. In vroegere tijden, toen de straatverlichting
nog op gas werkte en neonlicht nog niet bestond, werd er door
de plaatselijke winkeliers en bedrijven op een andere manier
reclame gemaakt. Uithangborden lieten het winkelend publiek
weten wat voor winkel er gevestigd was. Echte reclame maak
te men met grote muurschilderingen op blinde muren.
B°o dschappenijjStj£
een Pafcje pers// 0Qfc
M/ss Manche ste,reft 'm°ndeW't
«lappen ran H
Zuivelstraat
2 4
Afbeelding 1: De cavallerie passeert
de Rijkebuurtstraat rond 1900. Op de
hoek van de Bruinevisstraat een grote,
verdwenen reclameschildering, (uit:
Bergen op Zoom verleden tijd, p. 71
Afbeelding 3: Op de gevel van de
borstel- en bezemwinkel van 'J.
Verberkmoes en Zoonaan het
Zuivelplein was een grote schildering
van een heks op een bezem te zien.
Foto ca. 1920-1930, Collectie
Historisch Centrum Bergen op Zoom.
Afbeelding 2: Op de hoek van de
Kortemeestraat en de Kremerstraat
was rond 1920 Mantelmagazijn 'De
Vlijt' gevestigd. Op de gevel werd
reclame gemaakt voor deze grote
modezaak. Het paneel van
pleisterwerk is tot op de dag van
vandaag zichtbaar, (uit: Bergen op
Zoom verleden tijd, p.48)
25
-li I },D T H
Tijdens een denkbeeldige wandeling
door de binnenstad van rond 1920
komen we veel van deze oude ge
velschilderingen met reclame tegen,
Vele ervan zijn volledig verdwenen. In
de Rijkebuurtstraat bijvoorbeeld, te
gen de muur van het hoekpand bij
de Bruinevisstraat, was ooit een grote
muurschildering te zien, Daarop werd
reclame gemaakt voor "handel in
metselmaterialen, smee-, steenkolen
en anthraciet" (afbeelding 1), Van
het reclameopschrift is tegenwoordig
niets meer te zien,
In 't Vierkantje, op de hoek van de
Kortemeestraat en de Kremerstraat,
was het mantelmagazijn 'De Vlijt' te
vinden. Op de muur van het pand,
de 'Grote Sint Maarten', was een pa
neel van pleisterwerk aangebracht.
Daarop werd in grote letters reclame
gemaakt voor het mantelmagazijn,
dat - zoals op de schildering te lezen
was - eigendom was van G.Th. de
Jong-Marneth (afbeelding 2). In de
jaren veertig van de vorige eeuw ver
scheen er een andere reclame op
het paneel, namelijk voor de nieuwe
eigenaar van het pand: Jac. van
den Brekel, die "sinds 1840 de betere
kleding" verkoopt. Tot op heden is in
het pand de kledingzaak van Van
den Brekel gevestigd. De reclame
schildering is verdwenen, maar het
paneel van pleisterwerk is nog steeds
te zien. In de Fortuinstraat, op de
hoek van de Molstraat, is ook zo'n
paneel voor een reclameschildering
zichtbaar. Op het paneel prijkte tot
enkele jaren geleden een reclame
van het restaurant 'De Fortuyn'.
Van een reclameschildering op de
hoek van de Wouwsestraat en het
Zuivelplein is helemaal niets over; het
ICISEUttTiBliX
SIK-STMOLOI
ANTHRACIET
^RrPtHRL
Pierre Hazen' te vinden. Tot in de ja
ren tachtig van de vorige eeuw was
er een felrood gekleurde schildering
te zien op de muur naast de ingang
van de winkel. Daarop was te lezen
dat de slagerij gespecialiseerd was in
"worst en vleeschwaren" (afbeelding
4).
Even buiten het centrum, aan de
Antwerpsestraat, is nog steeds de
plaats zichtbaar van een vroegere
gevelreclame. Op de hoek van de
Zuid-Oostsingel stond de Liga-fabriek
van de familie Neutelings. In de gevel
aan de kant van de Zuid-Oostsingel is
een boog ingemetseld. Op het pa
neel eronder was een immense re
clameschildering aangebracht van
de Liga.
pand waarop de reclame geschil
derd was, is zelfs met de grond gelijk
gemaakt. In het pand was de winkel
van de firma 'J, Verberkmoes en
Zoon' gevestigd, een winkel voor
borstels, bezems en rieten matten.
Deze artikelen werden in een eigen
fabriek in de Hooghuisstraat vervaar
digd. Op de reclameschildering aan
de zijde van het Zuivelplein was zeer
toepasselijk een heks op een bezem
afgebeeld (afbeelding 3).
Even verderop, op de hoek van de
Wouwsestraat en de Rozemarijn
straat, was lange tijd 'Spekslagerij
Mooiere sporen van gevelreclames
zijn te vinden aan de Parallelweg en
in de Steenbergsestraat. Op een ge-