c
Gr EEns
Ward Warmoeskerken
Hé Marc,
Bergen op Zoom, 2 juni 2007
Attes goed} Hoe is het met de examens afgelopenBen je er een beetje doorheen gekomenIk
moet zeggen dat ik de laatste dagen Poor het Centraal Examen nog flink heb zitten stressen
hoor! Nederlands en geschiedenis gingen u/et, Duits ook. Maar Grieks en biologie: dat u/as echt
een ramp zeg... Vond jij dat ook zo moeilijkIk ben benieuu/d u/at ik daan/oor gescoord heb.
Als mijn schietgebedjes hebben geholpen, is het misschien nog net Voldoende, maar ik Verwacht
eigentijk niet meer dan een Vijf. Mijn moeder heeft Voor elk examen dat ik moest maken een
kaars opgestoken in de Mariakapel; zou het geu/erkt hebbenNou ja, afu/achten maar. Bij ons
komt de uitstag Van het examen pas op H juni. Nog twee Weken zenuwen dus. En bij jullie
Als ik gestaagd ben, Wordt dat in ieder geVat (tink feesten! Een badkuip Vol met bier, Wat
dacht je daarvan?! Je komt dan toch zeker ook Wet eVen langs, hè?
Tot dan!
Joris
Afb. 1: Interieur van de Mariakapel
in de Hofstraat. Foto: Ward War
moeskerken, 2007.
7 2
EdtEEnBErGbEstrRHt 6
Afb. 2. Toen de
Mariakapel geves
tigd was in de
Steenbergsestraat,
was op het dak van
het pand een klein
klokkentorentje
aangebracht. Boven
de ingang was een
gevelsteen met Ma
ria en Jezus inge
metseld (zie afbeel
ding 3). Foto:
Rijksdienst voor de
Monumentenzorg,
1959.
Afb. 3. De gevelsteen van
Niel Steenbergen bevindt
zich nu boven de ingang
van de kapel aan de
Hofstraat. Foto: Ward
Warmoeskerken, 2007.
Afb. 4. Kraagsteen in de Mariakapel
met het wapen van het geslacht Van
Glymes tegen een achtergrond van
eikenbladeren. Foto: Ward
Warmoeskerken, 2007.
73
M
ID11:
40 jrrr Mrrir in ee HoifsbtrRRt
Wie in de Hofstraat door het kleine
poortje in de tuinmuur van Hef Markie
zenhof gaat, betreedt een oase van
rust in het drukke, oude centrum van
de stad. Het trapje achter het poortje
leidt namelijk naar een klein kapelle
tje, gewijd aan de Maagd Maria. Op
15 augustus 2007 is het precies veertig
jaar geleden dat deze kapel werd in
gezegend.
De Mariakapel in de Hofstraat is eigen
dom van de gemeente Bergen op
Zoom, maar wordt beheerd door de
Stichting Lievevrouwegilde. Deze stich
ting zorgt ervoor dat jaarlijks op de
laatste zondag van juni de Maria Om
megang door de straten van Bergen
op Zoom trekt. Grondlegger van deze
processie, die op 15 augustus 1945
voor de eerste keer plaatsvond, was
dhr. Kees Quik. Zestig jaar geleden, op
20 april 1947, werd de Stichting Lieve
vrouwegilde officieel opgericht.
Vanaf 1950 huurde de stichting een
huisje dat tegen Het Markiezenhof
aangebouwd was, Steenbergsestraat
6, Het bestuur kreeg toestemming om
het pandje nabij de Mariahoek te ver
bouwen tot een Mariakapel, die op
15 augustus 1951 werd geopend, In
die tijd fungeerde Het Markiezenhof
nog als militaire kazerne.
Begin jaren '60 begonnen de grote
restauratiewerkzaamheden aan Het
Markiezenhof. Het Lievevrouwegilde
werd toen door de gemeente ver
zocht de kapei aan de Steenbergse
straat in te ruilen voor een andere
ruimte. In de oude kapei moest na
melijk de tweede in- en uitgang van
het museum geplaatst worden. Het
bestuur van het gilde ging akkoord
met dit verzoek.
Een nieuwe ruimte voor de Mariaka
pel werd gevonden in de oude ar
chiefkamer, die gelegen is in de
noordoosthoek van de grote binnen
plaats. In 1964/1965 werd begonnen
met de restauratie van dit vertrek. In
mei 1967 was de kapel gereed en kon
deze worden overgedragen aan de
Stichting Lievevrouwegilde. Het was
de eerste voltooide ruimte van Het
Markiezenhof tijdens de restauratie.
Op Maria Hemelvaart, 15 augustus
1967, werd de kapel ingewijd en in
gebruik genomen,
De huidige Mariakapel in Het Markie
zenhof is te bereiken via de deur rechts
onder de galerij (op de grote binnen
plaats) en via het poortje in de Hof
straat. Regelmatig wordt de devotie
kapel gebruikt voor huwelijks-, doop-
en jubileumvieringen, De kapel wordt
het meest bezocht voor een kort
(schiet)gebedje tot Maria. De vele
kaarsjes die er dagelijks branden, zijn
daar de stille getuigen van. De kapei
is dagelijks geopend van 8.30 tot
17.30 uur.
In de loop der eeuwen is het 'oude'
Hof van de heren van Bergen op
Zoom uitgegroeid tot wat het nu is:
een groot hofcomplex midden in het
centrum van de stad. Voor de uitbrei
ding van het oorspronkelijke Hof werd
steeds nieuwe grond aangekocht en
aangrenzende huizen werden opge
nomen in het stadspaleis.
In de jaren na de grote uitbreiding
van Het Markiezenhof van begin zes
tiende eeuw, vonden geregeld nieu
we aanpassingen plaats aan het ge
bouw. Zo kreeg rond 1530 de kamer
van de Domeinraad, belast met het
bestuur van het Markiezaat van Ber
gen op Zoom, een aparte ingang aan
de Steenbergsestraat. Hiervoor werd
het huisje Steenbergsestraat 6 aange
kocht, in de domeinrekening van
1533-1534 vermeld als "de huysinge
geheten tmoortierken neffens thoff
van Bergen", De kleine buurman werd
nu onderdeel van het grote Markie
zenhof.
Ruim vier eeuwen later kreeg dit pand
je een nieuwe functie: tussen 1951 en
1967 was het in gebruik als Mariakapel
van de Stichting Lievevrouwegilde. Op
het dak van het gebouw verrees daar
om in 1950 een klein klokkentorentje.
Daarin hing een klein bronzen klokje
In 1963 besloot de gemeente Bergen
op Zoom om Het Markiezenhof te res
taureren en van militaire kazerne om
te vormen tot gemeentemuseum. Tij
dens de restauratie, die tot 1987 zou
duren, moest de Mariakapel van de
Stichting Lievevrouwegilde verhuizen.
De locatie aan de Steenbergsestraat
werd geruild voor een ruimte aan de
Hofstraat. In de tijd dat Het Markiezen
hof kazerne was, werd deze ruimte
gebruikt als eetzaal voor de onderoffi
cieren; in de tijd van de markiezen als
archiefkamer.
De ruimte van de nieuwe Mariakapel
dateert uit 1508-1510 en is gebouwd
onder leiding van bouwmeester An-
toon I Keldermans. Bij het begin van
de restauratie van Het Markiezenhof
werd wel gedacht dat het vertrek in
de tijd van de markiezen dienst deed
als hofkapel, Het gewelfde plafond
en de vondst van stukjes gebrand-
''"Tr-if f, m
met een Latijnse inscriptie: "Donum
Congregationis B(eatae) M(ariae)
V(irginis) Anno Sancto 1950". Dit wil
zeggen dat het klokje in het heilige
jaar 1950 geschonken is door het Lie
vevrouwegilde. Na de verplaatsing
van de kapel in 1967 werd het klok
kentorentje verwijderd. Het bronzen
klokje kreeg in 1984 een plaats tegen
de noordgevel van de Franse tuin van
Het Markiezenhof,
Boven de deur van de kapel in de
Sfeenbergsestraat was een gebeeld
houwde steen ingemetseld van de
kunstenaar Niel Steenbergen. Op de
steen is Maria met het kindje Jezus af
gebeeld, zittend op een grote lelie. In
de bovenste twee hoeken van de
steen werd het jaartal van de ope
ning van de kapel vermeld: 1951, In
de kapel stond een altaar, dat even
eens gemaakt was door dhr. Steen
bergen, Op de voorzijde van het al
taar maakte hij een reliëf met een
ankerkruis. Het processiebeeld van de
Maria Ommegang, dat in de kapel
stond, droeg een blauw fluwelen
mantel met geborduurde bloemen.
Met deze mantel wordt nog ieder jaar
het huidige processiebeeid aange
kleed tijdens de Maria Ommegang.
schilderde ramen zouden daarop wij
zen. Nader onderzoek heeft echter
uitgewezen dat het de archiefruimte
van het hof was en niet de hofkapel.
Deze was gebouwd tegen de huidige
tuinzalen in de Franse tuin,
De voormalige archiefruimte was on
derdeel van de kantoorvleugel van
de Raad en Rekenkamer. Het vertrek
ernaast was de secretariskamer. Bij de
bouw van de archiefruimte werd niet
gekozen voor een houten plafond,
maar voor een netgewelf. Dat moest
ervoor zorgen dat de archiefstukken
gespaard zouden blijven bij eventuele
brand in bovengelegen vertrekken,
die wellicht dienden als opslagplaats
voor meubelen, De ribben van hetzes
bij acht meter grote gewelf rusten op
tien kraagstenen. Deze zijn versierd
met schildjes tegen een achtergrond
van eikenbladeren, Vergelijkbare
schildjes zijn te vinden op de kraag-
stenen van de galerij op de grote bin
nenplaats. De schildjes in de kapel zijn
in de achttiende eeuw beschilderd
met de wapens van verschillende he
ren en markiezen van Bergen op Zoom,
De archiefstukken moesten niet alleen
goed beschermd worden tegen
brand, maar ook tegen diefstal. Daar
om werden de ramen op de grote