te Bergen
Zoom
ir
De Waterschans nr. 2-2007
DEEL 2
De Waterschans nr. 2-2007
aan de wieg van de Geschiedenis-
Quiz, zette de website op en lever
de op tal van fronten hand- en
spandiensten.
Frans Witjes werd penningmeester
in de plaats van Ron van Tilborg.
Frans is controller bij de Stichting
Vertizontaal, dé welzijnsinstelling
in Breda. Marieke Liefting heeft
geschiedenis gestudeerd en is do
cent aan de Scholengemeenschap
't Rijks. Zij werd gekozen in de
plaats van Fons Evers. In de plaats
van Ton van den Boom kwam Pe
ter van den Ouden. Peter heeft
verschillende opleidingen gevolgd,
waaronder management en ethiek,
en is werkzaam als manager in de
gezondheidszorg. Met de verkie
zing van Willem Vermeulen kwam
het bestuur op volle sterkte. Hij is
theoloog en als predikant van de
Protestantse Kerken Nederland
verbonden aan de Ontmoetings-
kerk op het Bolwerk. Johanna Ja
cobs, die evenals Fons Evers om
statutaire reden aftrad, droeg de
voorzitterhamer over aan Ad van
den Bulck. Hij heeft onderwijskun
de gestudeerd en was laatstelijk
werkzaam als organisatie- en be-
leidsadviseur. Ad is met pensioen.
Irene van Kemenade, secretaris, en
Kiekie Peijs, bestuurslid, blijven
deel uitmaken van het bestuur. Ik
weet dat ik ook namens de mede
bestuursleden spreek wanneer ik
ook op deze plaats de ledenverga
dering dank zeg voor het in ons
gestelde vertrouwen.
Plannen verwezenlijkt
In haar afscheidswoord somde Jo
hanna Jacobs, die zes jaar voorzit
ter is geweest, de bestuursvoorne-
mens op die in die periode zijn
verwezenlijkt. Op het organisato
risch vlak zijn dat automatisering
van de ledenadministratie en in
voering van een lidmaatschaps
kaart. De dialectgroep De Berreg-
se Kamer vertrok van onder de
vleugels van de Kring en werd
zelfstandig. Onder de leden werd
een enquête gehouden. Hieruit
bleek dat De Waterschans het
hoogst wordt gewaardeerd met op
enige afstand de excursies en de
lezingen. De Waterschans veran
derde van uiterlijk en de redactie
slaagde erin in de artikelen een
grotere spreiding te verwezenlij
ken naar onderwerp en tijd. Ward
Warmoeskerken werd bereid ge
vonden in de Waterschans de serie
Het nieuwe be
stuur van de
Geschiedkundi
ge Kring.
Kiekie Peijs
was verhinderd.
Foto Yolande
Kortlever.
WARdTAAL te verzorgen. Een
serie voor jongeren die een groot
succes is en ook door volwassenen
intensief wordt gelezen. Een re
dactiestatuut regelt de relatie tus
sen het bestuur en de redactie. Op
het terrein van de PR kwam er een
nieuwe folder voor ledenwerving,
een nieuw logo en een website.
Het lezingenbeleid werd omge
gooid: samen met andere culturele
organisaties in de stad, de Stichting
Brabantse Regionale Geschiedbe
oefening en met het Historisch
Centrum het Markiezenhof is er
een lezingenreeks in januari/fe
bruari. Daarnaast treedt er voor
leden en belangstellenden een be
kende spreker op, zoals Geert
Mak in 2006 of een uitstekende
voordrachtskunstenaar, zoals dit
jaar Carool Popelier.
Te zware belasting redactie
Johanna Jacobs memoreerde dat
de Geschiedkundige Kring zoveel
mogelijk inspeelt op de actualiteit:
in het Antoon van Duinkerken
jaar met artikelen in De Water
schans, idem bij de viering van
zestig jaar bevrijding. In het Ha-
venweekeinde bracht de Kring het
boek 'Krabbegat, 'Avestad, da's
m'n grööte drdöm' uit. Met de
reeks Studies uit Bergen op Zoom
werd gestopt omdat het regelma
tig uitgeven van weer een deel een
te zware belasting voor de redactie
was. Het bestuur koos voor de for
mule van een tweejaarlijks ge
schenk aan de leden. Zo ontvingen
de leden de Historische Atlas van
Bergen op Zoom van dr. Willem
van Ham en Over honderd jaar is
alles voorbij. Brieven uit de crisis
tijd 1928-1936 van Truus Stevens.
Het boek KrabbegatAvestad
werd door meerdere auteurs ge
schreven en in eigen beheer uitge
geven. Dit jaar ontvangen de le
den de vertaling van het dagboek
van Jacob Eggers Het beleg en de
inname van Bergen op Zoom en
het fort de Roovere in 1747 opgete
kend door Jacob Eggers en ver
taald door Wim van Riemsdijk (af
te halen bij de receptie van Het
Markiezenhof). De Kring verleen
de steun aan de uitgave van het
boek De Lievevrouwestraat ge
schreven door Jan en Ria Weijts.
Vrijwilligers
In 2005 werd de geschiedenisquiz
voor het eerst gehouden, het was
een groot succes. In 2007 vond deze
voor de derde keer plaats. De sa
menwerking met de heemkringen
in de omgeving, met de Stichting In
den Scherminckel (archeologie) en
de Vrienden van de West Brabant
se Waterlinie werd voorgezet dan
wel aangegaan. Johanna Jacobs
sprak er haar teleurstelling over uit
dat het niet is gelukt het ledenaan
tal op het streefgetal van 1600 te
brengen. Er is weliswaar een kleine
vooruitgang naar 1150 geboekt,
maar toch een tegenvaller.
Johanna Jacobs dankt haar mede
bestuursleden en vooral ook de
vele vrijwilligers in de werkgroe
pen, die de Geschiedkundige Kring
telt. Zonder hen zou de Kring niet
zijn wat ze nu is.
Vooruitblik
Ik heb van de gelegenheid ge
bruik gemaakt de vertrekkende
bestuursleden te huldigen en
vooral de scheidende voorzitter
in het zonnetje te zetten. Dit in de
wetenschap dat Johanna Jacobs
zes jaar lang ongelooflijk veel
tijd, energie in de Geschiedkundi
ge Kring heeft gestoken. Haar
vindingrijkheid was groot en ze
liet haar emotie blijken.
Het vernieuwde bestuur komt in
een gespreid bed, wat uiteraard
verplichtingen geeft. Alleen op de
winkel passen is er niet bij! Het
komende verenigingsjaar zal het
bestuur zich naast de lopende za
ken richten op het maken van een
beleidsplan voor de periode 2008-
2011 en de voorbereiding van het
veertigjarige jubileum in 2008. PR
en ledenwerving hebben dit jaar
al een hoge prioriteit.
Ad van den Bulck, voorzitter. O
4 6
Nadat Carolus Ludovicus de
Meulemeester als eerste in
1873 op de Waterschans
een oesterkwekerij is begonnen
(zie deel 1), proberen J.M. Swaan
en J.G. van Renterghem een jaar
later een soortgelijk bedrijf op te
starten.
De Firma Swaan en
Van Renterghem
Johannes Manuël Swaan wordt op
30 november 1825 te Dussen,
Noord-Brabant, geboren. Hij is
wijnhandelaar van beroep en later
(1857) werkzaam als kassier bij
het kassiersbedrijf van Laurens
Christianus de Geep. Op 25 april
1853 trouwt hij te 's-Gravenhage
met Jacoba Gerritdiena Adriana
van Dort. Het echtpaar gaat in
Bergen op Zoom aan de Grote
Markt nummer 25 (nu restaurant
Delphi) wonen.1 Dit pand en een
pakhuis aan de Penstraat heeft
Swaan al in 1852 voor een bedrag
van 3.500,- gekocht van Cornelis
Gumpertz.2 In 1866 koopt Johan
nes Manuël Swaan voor 11.000,-
het ernaast gelegen huis De Valk
van zijn werkgever Laurens Chris
tianus de Geep erbij.3 Zijn zaken
partner, Jan Gerard van Renterg
hem, wordt op 28 juli 1841 te Goes
geboren.4 Hij is op 29 april 1869 te
Bergen op Zoom getrouwd met
Jeannette Fredérique Spoelstra.5
In het bevolkingsregister van
1880-1900 kunnen we lezen dat de
familie Van Renterghem in de
Williamstraat wijk L op nummer
19 woont, nu Stationsstraat 4a en
4b.6 Als beroep staat dan vermeld
dat hij industrieel is.
Op 7 maart 1874 dienen Johannes
Manuël Swaan en Jan Gerard van
Renterghem bij het gemeentebe
stuur van Bergen op Zoom een
verzoek in om grond in pacht te
verkrijgen om er een oesterkwekerij te beginnen. Het verzoek luidt als
volgt:
A an den Raad der Gemeente Bergen op Zoom, geeft met
Za verschuldigde eerbied te kennen, de firma Swaan en van
Renterghem gevestigd te Bergen op Zoom dat zij tot uitoefening
van haar bedrijf van oesterkwekers en handelaars, een terrein
behoeft voor hare tot dat doel nodige werkzaamheden. Dat een
daartoe geschikt terrein is gelegen even buiten de Waterpoort. Dat
bedoeld terrein een gedeelte uitmaakt van sectie G nr. 2472 der
Gemeente Bergen op Zoom. Dat het volgens bijgaande
grondtekening een grootte heeft, met inbegrip der sloten van
24.702,5 centiaren. Dat het gedeelte van het bedoelde terrein, op de
bijgevoegde grondtekening, lichtrood gekleurd en ter grootte van
10.979 centiaren, op dit ogenblik in pacht is bij de heer F.
Wittouck, te St. Pieters Leeuw bij Brussel. Dat de Gemeenteraad
zich het regt voorbehouden heeft bij het aangaan der verpachting
van den Stadspolder aan genoemde heer F. Wittouck, over een
oppervlakte van hoogstens 15.000 centiaren te beschikken tot
andere doeleinden, indien voor het einde van de pacht daardoor
het belang der Gemeente zou kunnen gebaat zijn dat verzoeker
vermeent, dat door de uitbreiding der oesterindustrie te Bergen op
Zoom, de belangen der Gemeente zullen bevorderd worden. Dat
zij mitsdien gelooft, dat een dergelijke geval, als bij het aangaan
van het pachtcontract met de heer F. Wittouck werd
voorbehouden; zich thans, hen dezen, voordoet en er reden voor
uwen Raad zou kunnen bestaan om bedoelde 10.979 centiaren
van den heer F. Wittouck terug te erlangen dat verzoeker
bovendien de oppervlakte van 10.979 centiaren voornoemd zou
noodig hebben om daar doelmatige vergraving de door haar
bedoelde inrichting daar te stellen. Dat zonder de toewijzing der
bedoelde 10.979 centiaren zij niet in staat zijn haar beoogd doel te
bereiken. Redenen waarom verzoeker aan Uwen Raad het verzoek
rigt, meer bedoeld en op de bijgaande grondtekening aangeduid
terrein, ter grootte van 24.702,5 centiaren in erfpacht van de
Gemeente te verkrijgen, voor den tijd van vijftig
achtereenvolgende jaren, met het regt van gebruik van het
bestaande duikertje, op de grondtekening aangegeven en dienende
tot afwatering van de Stadspolder en verder het regt om op
bedoeld terrein de voorkomende werkzaamheden, ter keuze van
de aanvrager, te verrigten eventueel gebouwen op te rigten, en in
den bodem een of meer oesterputten of waterreservoirs te mogen
aanleggen. Graag de 10.979 centiaren te pachten na het rooien van
de oogst (waarschijnlijk gaat het hier om suikerbieten bedoeld
voor de suikerfabriek van F. Wittouck) in het lopende jaar, door
de tegenwoordige pachter.1
4 7
u u R