De Waterschans nr. 3-2007
J
Afb. 9. Tekening gemaakt door de Koninklijke Maatschappij De Schelde van de stoomraderkorboot Felix.
Bron: De Nederlandse RaderstoomvaartW.J.J. Boot, uitgeverij De Alk B.V. 1990.
Halsteren (Sectie E nr. 101, 102
en 103). Wanneer deze firma is
opgericht is nog onbekend. Cor-
nelis Hartog doet al wel mee aan
de verpachting in 1877 van oes
terpercelen in de Oosterschelde.
Deze firma komt met Bergen op
Zoom in conflict vanwege de ka
nalisatie van het riviertje De
Zoom. In een brief aan de ge
meente Bergen op Zoom van 10
februari 1885 verzoekt Firma
Hartog Co. toestemming tot
het maken van een nieuwe ste
nen duiker in de noordwestelijke
dijk voor het inlaten van zout
water en een nieuwe daarbij be
horende geul.16 Deze brief is gete
kend per order P.H. de Rijke, di
recteur van deze oesterkwekerij.
Wat is het probleem: door het
verbeteren van het riviertje De
Zoom stroomt er teveel zoet wa
ter langs de inlaat van de oester
put zodat bij eb en ongunstige
windrichting het zoete water in
de haven en bij de inlaatduiker
blijft staan. Na bijna twee jaar
bakkeleien en brieven aan de ge
meente en provincie over en
weer worden de werken uitge
voerd. Cornelis Hartog krijgt
eind 1886 van de gemeente Ber
gen op Zoom een vergoeding
tuur van mosselen, sedert eenigen
tijd ook die der oesters uitoefent;
dat hij met 't oog hierop na het
eindigen en vóór het begin van
het aanstaand badsaisoen gaarne
gebruik wenscht te maken van de
beide kommen der Bad en Zwem
inrichting;
dat die kommen gedurende de bo
ven aangegeven tijd geheel doel
loos zijn en dat hij die wenscht te
gebruiken tot het bewaren van af
te leveren oesters, waardoor die
kommen en taluds niets zullen lij
den;
dat hij zich gaarne wil verbinden
om, indien er schade aan de kom-
Afb. 8. De BZ 18, stoomraderkorboot Felix aan de kade bij de
Waterschans in de buitenhaven van Bergen op Zoom. Op deze foto is
duidelijk te zien dat in die tijd de oesterbedrijven langs de gehele
Havendijk eigen losplaatsen hadden. HCM Bergen op Zoom,
topografische atlas, foto SKOQ017.
van ƒ5.000,- in de kosten van een
door hem te maken inlaatduiker
met bijbehorende werken.
Wouters
De meest originele aanvraag om
een oesterkwekerij te beginnen
komt van Johannes Wouters. Jo
hannes Wouters, geboren te Phi
lippine 14 februari 1835, doet op
23 augustus 1888 het volgende
verzoek uitgaan:
Aan Heeren Burgemeester en Wet
houders van Bergen op Zoom,
Geeft met verschuldigden eerbied
te kennen Johannes Wouters te
Bergen op Zoom;
dat hij bij zijnen bestaanden cul-
106
De Waterschans nr. 3-200 7
les bij het einde van de huur in
goede staat moet worden opgele
verd. Door de Gemeenteraad
wordt het verzoek echter van de
hand gewezen omdat het onmo
gelijk is voor aanvang van het
badseizoen alle voor de badgas
ten gevaarlijke bestanddelen op
te ruimen. Dr. de Meulemeester,
lid van deze Raad, stemt blanco.
Waarschijnlijk wil hij niet in con
flict komen met zijn belang in
Firma De Meulemeester en Co.
Teloorgang van de oesterkweke
rijen te Bergen op Zoom
Te Bergen op Zoom ligt nabij de
haven een reeks binnendijkse oes
terputten, waarvan de aanlegkos-
ten een aanzienlijk kapitaal verte
genwoordigen. Uit topografisch,
zowel als bacteriologisch/che
misch onderzoek blijkt, dat de
ligging van de meeste van deze
oesterputten zeer ongunstig is.
De ondergang van de oesterkwe
kerijen in Bergen op Zoom is
dan ook te wijten aan de onhy
giënische toestanden in de stad
en in de haven. De ondiepe, door
slikken en zandplaten omringde
en bij laagwater geducht stinken
de haven, is niet geschikt om zui
ver water op te nemen. Daarom
is met name de oesterput van De
Hartog Co. dicht bij de haven
mond, zeer slecht gelegen. De bin
nenhaven van Bergen op Zoom
moet, om deze op diepte te hou
den, regelmatig worden uitgebag
gerd. Deze modder wordt in bak
ken weggebracht en uitgestort op
perceel 404 aan de zuidzijde van
de haven tegen de dijk bij de Wa
terschans (afbeelding 11).
In een brief van het Staatstoezicht
op de Volksgezondheid aan de
Burgemeester van Bergen op
Zoom van 8 juli 1905 doet de in
specteur zijn beklag:
Bij een bezoek, dat ik onlangs
aan Uwe gemeente bracht, bleek
mij, dat de bagger uit de haven in
de nabijheid van de oesterputten
van de Meulemeester wordt ge
loosd. Dit levert een ernstig ge
vaar op voor besmetting van deze
putten.19
De opzichter van Gemeentewer
ken reageert met een brief aan
het college van B W als volgt:
Er is geen andere plaats te vinden
waar men met de baggerspecie
kan komen. Er zou op het Noord-
land of beter nog op het Zuidland
men of taluds mocht onstaan, die
voor zijne rekening te laten her
stellen en bovendien bereid is ee-
ne billijke vergoeding voor het
gebruik te willen betalen;
dat hij zich overtuigd houdt, dat
Uw Collegie steeds genegen is al
les te doen, wat in haar vermogen
is, waar het geldt het bevorderen
der industrie.
Redenen waarom hij zich tot Uw
Collegie wendt met het beleefd
verzoek hem te willen vergunnen,
gedurende den tijd als boven is
aangegeven, de beide kommen
der Bad en Zweminrichting te ge
bruiken.11
Zijn verzoek wordt behandeld in
de vergadering van 5 oktober
1888.18 Het advies van de ge
meentelijke opzichter luidt posi
tief en hij adviseert tot verhuring
tegen 60,- voor een half jaar,
met de bepaling, dat op het te ge
bruiken gedeelte een houten
vloer moet worden gelegd en al-
Afb. 10. Overzichtskaart van de situatie der Oesterputten te Bergen op Zoom
1900. HCM Bergen op Zoom, topografische atlas, foto KG 108.
Afb. 11. Detail van een kaart van de visserijen in de Oosterschelde.
Bron: HCM Bergen op Zoom Notariële Archieven Bergen op Zoom, notaris
M. Bax, akte 539, inv. nr. 1328.
107
Orxlor ft tl rn to
ita i:.\ or /.oom
S/tH.r
A
