ai
De Waterschans nr. 3-2007
Gebr. V A DOR T,
Puike Zeeuwidie Oesters,
108
De Waterschans nr. 3-200 7
109
Bergen op Zoom, Saven D 19.
Voor Oestera Tslegrcvm. a,dLras:
Gebr. VAN DORT, Ierseke.
©ctnte nieuwe Eerg-en cp Zcrmo:
A3V8 JO VIS
Afb. 12. Ook bij Gebr. van Dort moet men zich voor oesters voortaan melden
te Yerseke. Bron: HCM Bergen op Zoom, Bergen op Zoomsche Courant
d.d. 31 oktober 1906 nr. 34.
gelost kunnen worden, maar dit
kan alleen bij extreem hoge wa
terstand en gunstige wind. Om
verder in de Oosterschelde te los
sen zijn deze baggeraken niet ge
schikt.
Het probleem is blijkbaar nog
niet opgelost want op 7 septem
ber 1905 schrijft het Staatstoe
zicht op de Volksgezondheid
weer een brief aan de Burge
meester:
Dat ondanks de toezegging van
de Gemeente zoveel mogelijk op
het Noordland/Zuidland te los
sen, er nog dagelijks bagger op
dezelfde plaats als vroeger buiten
de haven in de nabijheid van de
oesterputten wordt gestort.
Om de druk op te voeren gaat nu
ook het Bestuur der Visscherijen
op de Schelde en Zeeuwsche
Stroomen zich met de zaak be
moeien. Toeval of niet, in een
brief ook gedateerd 7 september
1905, schrijven ze aan het college
van B en W:
Wij hebben de eer U mede te de
len, dat de tot dusver door Uw
Bestuur gevolgde handelswijze
om de bakken met bagger uit de
haven te ledigen buiten het haven
hoofd op een door de Staat ver
pacht perceel niet langer door ons
kan worden gedoogd.
Bij de gemeente ziet men nu ook
wel in, dat het storten van bag
gerspecie in de Oosterschelde
niet meer verantwoord is. Er
moet naar een andere plaats
worden omgezien. De plaats die
zich daarvoor het beste leent is
een strook grond gelegen achter
de Havendijk, in de buurt van de
oesterput van Kakebeeke.
De drie overgebleven oesterput
ten, De Meulemeester, Kakebee
ke en De Hartog Co. krijgen
nog even het voordeel van de
twijfel. Uit onderzoek in 1905 ge
daan blijkt dat de putten van De
Meulemeester problemen ople
veren. Vooral wordt er door de
onderzoeker op gewezen, dat er
een belangrijk verschil is in de
zuiverheid van deze put gedu
rende het tijdsverloop waarin de
suikerfabrieken in werking zijn.
Eind 1906 gaat het goed mis. Een
week na het in werking treden
van de suikerfabrieken, in okto
ber van dat jaar, komen berich
ten van ziektegevallen. Deze
zaak trekt in hoge mate de aan
dacht. Sedert dertig jaar is de
oestercultuur in Bergen op
Zoom gevestigd en nooit zijn er
uit deze oesterput (van De Meu
lemeester) ziekteverschijnselen
geconstateerd. Zelfs zijn in de
maand september, voor het be
gin van de suikercampagne, meer
dan 600.000 oesters uit deze put
verzonden en hiervan geen enke
le klacht vernomen. Nu kwamen
er plotseling van alle kanten en
onafhankelijk van elkaar ongun
stige berichten. Oorzaken:
1. besmetting van de haven van
Bergen op Zoom tengevolge
van onhygiënische toestanden
daar ter plaatse.
2. de zeer sterke verontreiniging
van de binnen- en buitenha
ven en de geulen door afval
water van de suikerfabrieken
(gelijk te stellen met die van
een stad van 120.000 inwo
ners).
3. het gebrek aan zoet binnenwa
ter, waardoor het onmogelijk
is de binnen- en buitenhaven
behoorlijk te spuien.
4. de in dat jaar hoge tempera
tuur tijdens de eerste dagen na
het begin van de campagne.
De ziektegevallen door de con
sumptie van Nederlandse oesters
hebben zich uitsluitend voorge
daan na gebruik van oesters af
komstig van de uit Bergen op
Zoom aanwezige putten. Onmid
dellijk is na het bekend worden
van deze feiten de verzending
van oesters afkomstig uit Bergen
op Zoom gestaakt. De vergifti
ging en ziekteverschijnselen die
zich hebben voorgedaan, hebben
de overheid genoopt de oesters
voortaan alleen onder certificaat
te verkopen. De hier gevestigde
ondernemers zijn naar Yerseke
verhuisd en zijn daar verder ge
gaan met hun activiteiten (af
beelding 12). De Meulemeester
begint op 10 november 1906
vanuit Yerseke weer met de ver
zending van oesters. Wat over
blijft zijn zendingen lege oester
schelpen. In 1910 worden 300
last (- een oude inhoudsmaat
Afb. 13. Briefhoofd Kreeftenpark Belderbos. Bron: privécollectie.
Geraadpleegde literatuur:
Noten:
Afb. 14. De Waterschans met de oesterputten van de Nederlandsche Maat
schappij voor Kunstmatige Oesterteelt voorheen C.L. de Meulemeester Co.
in vol bedrijf. Foto: privécollectie.
Afb. 15. Oesterputten in verval. Foto uit 1971 op dezelfde plaats genomen
als afb. 14. HCM Bergen op Zoom, topografische atlas, foto SKOQ125.
voor schepen) schelpen van Yer
seke naar Bergen op Zoom ver
voerd die daar machinaal worden
gemalen. Dit maalsel wordt ge
bruikt voor hoenderparken, hon
denvoer, tandpasta en andere
doeleinden.20
Op de terreinen van de oesterbe-
drijven in de voormalige Stads-
polder hebben zich later de N.V.
Machine fabriek, Ijzergieterij en
Constructiewerkplaats Holland
voorheen Alex Nerincx (1915),
Van Dijck-Petit wegenbouw en
Gulf tankopslag gevestigd. Op de
Waterschans komen na het ver
dwijnen van De Meulemeester
toch nog enkele bedrijven die
zich met schaal- en schelpdieren
bezig hebben gehouden te we
ten: Belderbos afbeelding 13),
Van Dort en Verwijs. Heden ten
dage is er bijna niets meer te te
rug te vinden van bedrijvigheid
langs de Havendijk. Nu staat dit
gebied een heel andere toekomst
te wachten en gaat het deel uit
maken van het plan Bergse Ha
ven.
Om een goed beeld te krijgen
van de oestercultuur, is een be
zoekje aan het knusse Ooster-
scheldemuseum te Yerseke zeer
de moeite waard.
G+rcgrld b(j +11horrrrthrid rrrkr(fffbnar
in vutjes, potten en flacon».
Prijaoouranteo op norriig.
:ti©
T7X zzzzai 1 CTT3TTTT 7" 'X~
r rfuitfn-vT
K R F. F F T F NU \RK
F I.DERBOS" R F: R G t N
ZOOM (HOLLAND)
Jonge, J.A. de, Het Zeeuwse Goud, geschiedenis
van de oester- en mosselcultuur. Amsterdam
1990.
Ginkel. Rob van. Elk vist op zijn tij, een Zeeuw
se maritieme gemeenschap Yerseke 1870-1914.
Zutphen 1991.
Onderzoek naar de toestand van de oester- en
mosselkweek bewaarplaatsen in Zeeland, inge
steld door Mr. A.J.F. Fokker, op last van Zijne
Excellentie den Minister van Financiën en uit
gebracht aan het Bestuur der Visscherijen op
de Schelde en Zeeuwsche Stroomen. Tweede
deel. Bacteriologisch onderzoek en eindrap
port tweede stuk. Oesterputten Bergen op
Zoom 1906.
1. De Nederlandsche Leeuw, maandblad van
het Genealogisch-Heraldiek Genootschap
26e jaargang, 1908, nr. 4, pag. 109 en nr. 5,
pag. 151.
2. Historisch Centrum het Markiezenhof te
Bergen op Zoom (hierna HCM), geboorte
akte Bergen op Zoom, nr. 134, d.d. 17-07-
1869.
3. HCM, Nieuws- en advertentieblad van Ber
gen op Zoom25 juni 1869, nr. 1863.
4. HCM, Archief Gemeentebestuur Bergen
op Zoom 1814-1925, inv. nr. 1936.
5. HCM, De Zoom, Nieuws- en advertentie
blad van Bergen op Zoom en omstreken3
mei 1877, nr. 528.
6. ibidem6 mei 1877, nr. 529.
7. HCM, Bevolkingsregister Bergen op Zoom
1880-1900, deel 3, folio 15.
8. HCM, Notariële archieven Bergen op
Zoom, notaris H.A. van Gogh, akte 6771,
inv. nr. 1394.
9. ibidemnotaris L.C. v.d. Ven, akte 541, inv.
nr. 1336.
10. HCM, Bevolkingsregister Bergen op Zoom
1900-1920, deel 2-B, folio 16.
11. HCM, Archief Gemeentebestuur Bergen
op Zoom 1814-1925, inv. nr. 2538.
12. ibideminv. nr. 2876.
13. HCM, Archief van de Kamer van Koophan
del te Bergen op Zoom, 1853-1921, jaarver
slagen, inv. nr. 19.
14. HCM, De ZoomNieuws- en advertentie
blad van Bergen op Zoom en omstreken16
november 1900, nr. 3065.
15. HCM, Bergen op Zoomsche Courantd.d. 7-
10-1900, nr. 478.
16. HCM, Archief Gemeentebestuur Bergen
op Zoom 1814-1925, inv. nr. 2552.
17. ibidem, inv. nr. 3806.
18. HCM, De Zoom, Nieuws- en advertentie
blad van Bergen op Zoom en omstreken, 7-
10-1888, nr. 1718.
19. HCM, Archief Gemeentebestuur Bergen
op Zoom 1814-1925, inv. nr. 2418.
20. HCM, Archief van de Kamer van Koophan
del te Bergen op Zoom, 1853-1921, jaarver
slagen, inv. nr. 19.
