NOïH BENE!
De Slag bij de MilriSnhe Brug
Tetrarchie van 293 tot 305
oost
Stamboom
1 1 8
Na de overwinning van Constantijn] verdween alle angst
die de mens voorheen bedrukt had".
1 1 9
PJHrEtRRL
westelijke deel van het rijk in ei
gen handen te krijgen.
Constantijn trok met zijn leger
richting Rome, waar hij zijn troe
pen opstelde bij de Milvische
Brug, die ten noorden van de
stad de twee oevers van de Ti
ber met elkaar verbond, De
nacht voor de slag die Constan
tijn daar met Maxentius zou leve
ren, kreeg hij een visioen. De
christelijke schrijver Lactantius
schrijft in 318 dat Constantijn in
een droom van God de op
dracht kreeg om met het teken
van het kruis de slag te leveren.
De volgende dag zou Constan
tijn de letter X op de schilden
van zijn soldaten op zo'n manier
hebben verbogen, dat het kruis
waaraan Christus gestorven was
werd afgebeeld.
De Griekse kerkvader Eusebius
van Caesarea vertelt een iets
andere versie van het visioen.
Op de dag voor de slag ver
scheen rond het middaguur aan
de hemel een kruis, dat omge
ven werd door licht, Daarbij ver
schenen ook de Griekse woor
den EN TOYTGI NIKA (lees:
'en toetooi nika'), dat betekent:
'behaal in dit (teken) de over
winning'. Alle soldaten uit het le
ger waren getuigen van dit vi
sioen. In de nacht voor de slag
kreeg Constantijn een aanwij
zing over hoe hij het goddelijke
teken mee moest voeren in de
strijd: door middel van de letters
IHS, Deze letters zijn de beginlet
ters van de Latijnse weergave
van de woorden uit het visioen:
IN HOC SIGNO (VINCES), 'in
dit teken (zul jij overwinnen)'.
Wanneer deze drie letters om
gezet worden naar Griekse let
ters, ontstaat het begin van de
naam van Jezus: IHXOYE (lees:
'Jèsoes'), Bovendien kunnen de
letters gezien worden als Chris
tusmonogram, omdat zij de
naam IESUS HOMINUM
SALVATOR, 'Jezus de Verlos
ser van de mensen' vormen.
Met het monogram IHS op zijn
veldtekens heeft Constantijn vol
gens Eusebius de volgende dag
Maxentius aangevallen. Er wordt
ook wel beweerd dat juist het chi-
rho-monogram werd aange
bracht op de veldtekens; de
Griekse letters X (chi) en P (rho)
vormen het begin van de
naam XPIETOI (lees: 'Chris-
tos'), Christus,
Of Constantijn op zijn veldtekens
een kruis of de letters IHS of de
letters chi en rho had aange
bracht is helaas niet zeker. Hoe
het ook zij, door zijn geloof in
God behaalde Constantijn in
derdaad de overwinning. Het le
ger van Maxentius werd verplet
terend verslagen door dat van
Constantijn en Maxentius zelf
verdronk in de Tiber. Zijn hoofd
werd van zijn lichaam afgehakt
en naar Africa gestuurd, opdat
men ook daar wist dat Constan
tijn de enige augustus van het
westen was. De letters IHS had
den hem daarbij geholpen,.,
Over het visioen van Constantijn bij de Milvische Brug is ons alleen iets bekend dankzij de twee chris
telijke auteurs Lactantius en Eusebius. Deze bronnen zijn waarschijnlijk vrij subjectief: zoals je elders
kunt lezen is het visioen van Constantijn van groot belang voor de acceptatie van het christendom in
het Romeinse Rijk. De christelijke schrijvers uit de vierde eeuw hebben het visioen natuurlijk niet voor
niets opgenomen in hun werk, zij wilden daarmee mensen overtuigen van de overwinning van het
christendom op het heidense Romeinse geloof,
augustus
caesar
west
Maximianus
Constantius
Diocletianus
Galerius
Heb je vragen of opmerkingen?
Surf naar:
www.geschiedkundigekringboz.nl
Diocletianus Prisca
augustus 284-305
Galerius Valeria
Maximianus Eutropia
Constantius Helena
caesar 293-305
augustus 286-305
caesar 293-305
augustus 305-311
augustus 305-306
Valeria Maxentius Fausta Constantijn de Grote
augustus 306-312
augustus 306-337
IH
PRrPtR L
In de Rode of Sacramentskapel
van de Sint-Gertrudiskerk zie je
de letters IHS op allerlei voorwer
pen. Meestal zijn ze vergezeld
van het kruis waaraan Jezus is
gestorven: het 'signum' dat aan
Constantijn in zijn visioen ver
scheen en waarmee hij de over
winning behaalde, Het kruis is
dan vaak geplaatst op of door
de H. Op een vaandel bijvoor
beeld zijn de letters met een kruis
geborduurd op een hostie bo
ven een gouden kelk, de tekens
van de eucharistie (afbeelding
3). Ook op het altaar in de kapel
is er een kruisje afgebeeld bij de
letters IHS (afbeelding 4). Boven
dien zijn eronder drie spijkers te
zien, waarmee Jezus aan het
kruis genageld werd. Op een
boekenstandaard op het altaar
zijn de letters afgebeeld als
Christus-monogram in de bete
kenis van lesus Hominum Salva-
tor. Dit is te zien aan de eerste
letter, die niet als I maar als J is
weergegeven, (afbeelding 5).
Afb. 3. Detail van een vaandel in de
Rode of Sacramentskapel van de
Sint-Gertrudiskerk.
Afb. 4. Detail van de houten
versiering aan het altaar van de
Rode of Sacramentskapel van de
Sint- Gertrudiskerk.
Afb. 5. Detail van de
boekenstandaard in de Rode of
Sacramentskapel van de
Sint-Gertrudiskerk.
Foto 's: Ward Warmoeskerken, 2007.
"Constantijn ontving in zijn slaap een duidelijke aanwijzing om op de schilden van zijn soldaten het he
melse teken van God aan te brengen en dan slag te leveren. Hij deed zoals hem was opgedragen,
Beschermd door dit embleem nam het leger het zwaard op. De vijand rukte uit, de tegenstanders te
gemoet, zonder de keizer en trok de brug over. De linies raakten slaags over een even breed front en
aan beide zijden werd met de uiterste felheid gevochten. Maxentius vertrok naar het slagveld. De
brug werd achter hem afgebroken. Bij het zien daarvan nam het gevecht in hevigheid toe en de hand
van God beheerste de slag. In paniek vluchtte Maxentius ijlings naar de brug die afgebroken was. In
het gedrang van de massa vluchtelingen wordt hij in de Tiber geworpen."
Lactantius, De mortibus persecutorum 44; vertaling G. Aalders.
Eusebius van Caesarea.
