Afb. 8. Diverse voorwerpen uit de oudste schervenkuil. Op de voorgrond een oliekruik, daarachter een kan met
slibversiering. Datering ca. 1300.
om 's avonds het haardvuur af te
dekken zodat er geen vonken
weg zouden springen.
In de kuil bevonden zich ook
kleine kannen van rood aarde
werk, die versierd waren met ge
le stippen. De pottenbakker had
hiervoor een bakje met witbak-
kende klei en drukte met zijn
vinger of met een sponsje ronde
vlekken rondom de schouder en
rand van de kan. Onder het lood-
glazuur kleurden de stippen geel.
Deze slordige, snelle manier van
decoreren is afgekeken van aar
dewerk uit Vlaanderen, dat in de
dertiende eeuw zorgvuldig werd
voorzien van geboetseerde ver
siersels zoals bloemen, bladran
ken en gezichten. De Bergse pot
tenbakkers hebben blijkbaar
nooit de moeite genomen om
hetzelfde niveau te bereiken en
na circa 1325 zouden dergelijke
kannen zelfs helemaal niet meer
voorkomen. Een uitzondering
betreft de schotels, die soms ver
sierd zijn met gele strepen. Ze
zijn zo primitief aangebracht, dat
het wel eens het werk van kinde
ren kan zijn. Deze schotels ko
men ook in de hogere afvallagen
van het Ribbensterrein voor (af
beelding 10).
Besluit
De opgraving op het Ribbens
terrein is heel anders verlopen
dan eerst gedacht werd. De
angst om veel sporen verloren te
zien gaan tijdens het saneren,
bleek ongegrond. Noch van de
middeleeuwse panden, noch van
het Harinckhof is iets terugge
vonden. De zel-as en de pot
scherven zijn onverwachte vond
sten en fraaie voorbeelden van
intensieve en belangrijke am
bachten die in het havengebied
in de veertiende eeuw werden
uitgeoefend. Technisch was het
mogelijk geweest om de comple
te schervenstort van het
Ribbensterrein te verzamelen en
machinaal te zeven, maar waar
schijnlijk had dit geen nieuwe
informatie opgeleverd. Het
schoonmaken en uitpuzzelen
van 250 kuub scherven is onbe
gonnen werk. De pottenbakkers
creëerden grote schervenbergen
bij hun bedrijven, laadden die op
karren en stortten ze vervolgens
uit over een groot oppervlak. Al
les raakte daarbij vermengd. Het
is bovendien goed mogelijk dat
de schervenstort zich nog verder
uitstrekt onder de Dubbelstraat,
de Rijtuigweg en het Groot Ar
senaal.
Uit de opgraving blijkt dat al op
het einde van de dertiende eeuw
begonnen werd om aardewerk te
dumpen aan de voet van de zan-
drug ten noorden van de haven.
Het is niet zeker dat de potma-
kers aan de Weele hiervoor ver
antwoordelijk waren. Het kan
ook afkomstig zijn van een be
drijf aan de Dubbelstraat of het
stadscentrum.
In de eerste helft van de veer
tiende eeuw ging men grootscha
liger te werk en werd een hele
94
De Waterschans nr. 3-200 7
Afb. 10. Fragment van een schotel met slibversiering. Datering 1300-1350.
landtong opgeworpen met zel-as
en potscherven. Dat lijkt goed
georganiseerd en in een relatief
korte tijd te zijn gebeurd en om
streeks het midden van die eeuw
voltooid te zijn geweest. Het ligt
voor de hand dat deze potscher
ven wel van de Weele aange
voerd werden. De scherven dien
den waarschijnlijk voor een
stabielere ondergrond langs de
Dubbelstraat, waarop gebouwd
kon worden. Ook in de binnen
stad, vooral in de lage terreinen,
zijn er dikke ophogingslagen ge
vonden die uit dezelfde tijd date
ren. Vermoedelijk hangt dit weer
samen met het bouwen van de
eerste stenen omwalling. Men
schrok er toen blijkbaar niet
voor terug om letterlijk bergen
grond te verzetten.
Mogelijk zullen er bij toekomsti
ge opgravingen op het Nedalco-
terrein nog meer sporen van de
Bergse zoutzieders en potmakers
tevoorschijn komen.
Afb. 9. De complete vuurstolp.
Noten:
95
1. W.A. van Ham, "De voorsteden. Verken
ningen in middeleeuws Bergen op Zoom
7", in: De Waterschans XVI-4 (1986), 65-
75 en Y.E. Kortlever, "Van houte ende
ijsere inde havene ghebesicht ende des
daer ane cleeft", in: J. Jacobs (red.),
"Krabbegat, 'Avestad, da's m'n groote
droom Het ontstaan, de geschiedenis en
de toekomst van de Bergse havenBergen
op Zoom 2005,16-46.
2. G. Groeneweg, Bergen op Zooms aarde
werk, vormgeving en decoratie van ge-
bruiksaardewerk gedurende 600 jaar pot
tenbakkersnijverheid in Bergen op
Zoom. Bijdragen tot de studies van het
Brabantse Heem 35, Waalre 1992,18.
3. G. Groeneweg, Archeologisch onder
zoek in Steenbergen. Voorlopig verslag
van het onderzoek naar de historische
ontwikkeling van het stadsdeel ten noor
den van de Kaai- en Kerkstraat. Publica
tie van de werkgroep stadsarcheologie
Steenbergen, 1981.
4. Y.E. Kortlever, "Krabbegat, Avestad
27.
5. M. Vermunt, Het ontstaan van de haven
van Bergen op Zoom, in: "Krabbegat,
Avestad", 7-15.
