Een ooggetu*3enrePSlag
Ee rekening
In de
volgende
jÉRRd-
tRRL:
De Waterschans nr. 4-200 7
I - §v
146
De Waterschans nr. 4-200 7
1TGM BGTXGLT FKXNS JXNSSGN MIJNS CGNXDICGN VKOUWGN
THyMMGFvMXN VXN XLLGT 'I QGNG DXT HIJ CGWXOCHT
GNDG CGLGVGRJ HGGFT INT CKOOT HOFF DOGN MÉN
VGRAVXCHTG DG PRJNCG GNDG KONINCJHINNG, ZOG VXN
DXYG qXOOTG PXSSGTTGN DXGIV DG TXFGLGN OP STONDGN
VXN DG BXILLyG GNDG VXNDGN P1LLGKGN TG DOGN DXXyGN GNDG
VOOXTS VXN VGLG XNDGXG WGBXKS ZOG INDG KUGCKGN
KGLDGFCS GNDG STXLLGN XL XCHTGXVOLGGNDG GGN CGLG
MGT HGM CGFCGKGNT, CGCXLCULGGXT GNDG CGCONTKOLGGXT
INHOUDGNDG BXGGDGX SPGCIFICXTIG BGDFCXCJGNDG DG
SOMMGVXN XLIX KXX.VIII SCH. I OBJ
147
Tijdens de inhuldigingsreis van
Philips II werd de koninklijke fa
milie vergezeld door diverse per
sonen in hun hofhouding. Onder
hen bevond zich de Spaanse
hofhumanist Juan Cristobal Cal-
vete de Estrella. Hij verzorgde
een nauwkeurig verslag van de
reis: El felicissimo viaje del muy al
to y muy podersos principe Don
Phelippe: 'de allergelukigste reis
van de zeer hoge en zeer mach
tige prins Philips'. Een ander lid
van het hof maakte ook een reis
verslag, Vincente Alvarez, maar
dat was minder uitvoerig. Het
verslag van Calvete is in 1552 ge
publiceerd en later in moderne
druk uitgegeven, Calvete vertelt
het volgende over het korte be
zoek van Philips II en zijn gevolg
aan Bergen op Zoom:
Vrije vertaling uit het Spaans door Marieke van Wijk
De hoge gasten zaten tijdens het banket aan een tafel op een verhoging. De
gezichten van de gasten zijn afgeleid van portetten uit de zestiende eeuw. Links
van de gasten staat Jan IV met een grote schaal in zijn handen. Over de tafel ligt
een loper met het wapen van Karei V. Detail van het onvoltooide schilderij van
het banket
In de Archieven van de Raad en Rekenkamer van de
markiezen van Bergen op Zoom en de stadsrekenin
gen zijn posten terug te vinden van de ontvangst van
de hoge gasten. Zo staat op een rekening uit 1549
een post voor de Rijnwijn geschonken tijdens het be
zoek van de prins van 19 pond en 7 schellingen en
een totaalpost van 800 pond voor het bezoek van
keizer Karei V, prins Philips en de twee koninginnen (in
het Frans),1 In een andere rekeningpost staan 235
pond 3 schellingen en 6 denieren Artois vermeld, on
der andere voor matrassen en mooie stoffen, die spe
ciaal voor het bezoek werden aangeschaft.2
)syiU; - r
De stad Bergen op Zoom is een
alleraardigst dorp in de provincie
Brabant geregeerd door de
Markies van Bergen. De Prins
wordt verwelkomd door de mar
kiezin, moeder van Jan IV van
Bergen, met veel toeters en bel
len en erkenning voor zijn aan
zien. Er branden de hele nacht
vuren op het grote plein. Op de
weg die naar het paleis leidt
staan twee triomfbogen (zonder
tekst) met boeketten verse bloe
men. De kamer die de Prins
wordt aangeboden is bekleed
met wandtapijten van goud, zil
ver, brokaat en zijde. Het bed is
supermooi. 's Avonds is er een
koninklijk banket.
De volgende ochtend bezoekt
de Prins de mis, vervolgens stapt
hij op een boot (groen en geel
versierd) met de meest belangrij
ke heren, zoals admiraal ter zee
Maximiliaan van Bourgondië,
heer van Veere, en de stadhou
der van Holland en Zeeland. An
dere minder belangrijke mannen
stapten op een andere boot.
Per boot is de Prins aangekomen,
via de Schelde, op het eiland
Zuid-Beveland en Reimerswaai
dat ongeveer 2 mijlen van Ber
gen op Zoom ligt. Daar is de Prins
overgestapt op een andere
boot, onder luid trompetgeschal
in gezelschap van de belangrijk
ste mannen van Zeeland en de
abt van Middelburg, de Eerste
van Zeeland die alle Zeeuwse ei
landen vertegenwoordigt. Enke
le korte welkomstwoorden in het
Frans worden tot de Prins gericht.
De Prins antwoordt 'naar zijn
waardigheid' en begint met het
gebruikelijke ritueel: een wande
ling te voet door de stad. Hij gaat
de kerk in en aanbidt het kruis.
Dan naar het stadhuis, alwaar
een houten tribune staat, rijkelijk
bekleed met tapijten. Speciaal
voor het belangrijke feest van 20
september voor de Graaf van
Zeeland dat ook gevierd wordt in
de andere Zeeuwse steden en
staten met veel trompetgeschal
en militair vertoon. De Prins eet
vervolgens in het stadhuis. De
stad ziet er gehavend uit vanwe
ge de stormvloed van 1530. Zij
ligt midden in de rivier omgeven
door muren en dijken. De dijken
zijn van steen, hout en aarde. Erg
hoog en sterk om de zee buiten
te houden. Van een afstand ziet
men alleen maar de torens van
de kerken. Nicolao Concflitense
declameert tijdens het eten een
vers in het Latijn; vertaald in het
Spaans: dat zij maar een klein
scheepje op de grote zee zijn,
vergeleken met de grootsheid
van de Prins, zoon van de keizer.
Na het eten gaat de Prins weer
aan boord en vaart richting het
oosten (Calvete beschrijft vervol
gens het vervagen van de torens
van de stad Reimerswaai), Voor
het ondergaan van de zon komt
de Prins in Bergen aan. Hij vaart
met twee boten midden op het
kanaal dat naar de stad leidt.
Het kanaal is door mensen aan
gelegd. Het is erg breed en komt
uit de Schelde. Aangekomen in
de stad komt een groot aantal
met bloemen versierde boten de
Prins tegemoet. Op de boten
staan lansdragers en er vindt een
soort vermaak plaats met zwem
mers en mensen die van de bo
ten duiken. Het is een feest van
vermaak en tijdverdrijf. Na dit
feest gaat de Prins naar het pa
leis waar hij deze avond een
banket geserveerd krijgt in gezel
schap van de Markies. (Dit ban
ket is afgebeeld op het tweede
schilderij dat in de Hofzaal te zien
zal zijn),
Noten:
1Archieven van de Raad en Rekenkamer van de markiezen van
Stad en Land van Bergen op Zoom (hierna ARR) inv.nr. 657, fol. 13
2. ARR inv.nr. 657 fol.lóv en 17
3. ARR inv.nr. 939.2 fol,36v
De voorname gasten zaten tijdens het banket op
een verhoging om hun hogere status aan te geven.
De timmerman van de markiezin kreeg een bedrag
van 49 karolusguldens 8 schellingen en 1 oortje be
taald voor enkele aanpassingen in het Hof en onder
andere voor levering van drie passetten (verhogin
gen) daer de tafelen op stonden vande baillye en-
de vanden pilleren te doen drayen....3 De volledige
tekst van deze rekening luidt:
Nogmaals
aandacht voor
Constantijn de
Grote en voor
Jan III van Glymes!
