Van! ÖOiRT
Genealogie
Afb. 6 Detail van de centrale voor
stelling van het wandtapijt met het
achtste wereldwonder', gebaseerd op
tekeningen van Maarten van Heems
kerk. (Foto: Ward Warmoes kerken,
februari 2008).
Meer weten over het beeld van Constantijn de Grote of over
het Colosseum? Raadpleeg dan de volgende boeken:
Claudio Parisi Presicce, 'Konstantin als Iuppiter' in: Demandt,
A. Engemann, J. (red.), Konstantin der Grosse,
Ausstellungskatalog, Mainz am Rhein, 2007, p. 117-131.
Connolly, P. Dodge, H., Stad in de Oudheid. Leven in Athene
en Rome (oorspr. The Ancient City. Life in Classical
Athens Rome), Oxford, 1998 (met name p. 190-217,
met fraaie reconstructietekeningen!).
Afb. 7 Op het zestiende-eeuwse
tapijt (detail) vinden gladiatoren
gevechten en jachtspelen plaats in
het Amphitheatrum Flavium',
dat toen niet meer voor die
doeleinden werd gebruikt.
Wel werd het Colosseum toen
gebruikt als groeve voor
bouwmaterialen. Vandaar de
vervallen toestand. (Foto: Ward
Warmoeskerken, februari 2008).
2 2 1968-2 00 8
Werkgroep
Familienamen waren lange tijd aan verandering
onderhevig. Pas met de invoering van de Burgerlijke
Stand in het jaar 1811 en de inlijving van Nederland in
het Franse Keizerrijk wordt een familienaam verplicht en
worden de huidige familienamen definitief vastgelegd.
Van Dort als voorbeeld
uit Bergen op Zoom
1968-2008 23
PJHrCtHHL
de gang, terwijl die daar in de
zestiende eeuw al lang niet
meer gehouden werden, En dan
is er nog de voet van Constan-
tijn: deze komt uit circa 315 na
Christus, ruim twee eeuwen na
de dood van Vespasianus!
Dit alles lijkt heel vreemd, maar
dat is het in feite niet. Het Colos
seum is namelijk afgebeeld zoals
dat er in de zestiende eeuw uit
zag. Maarten van Heemskerk
beeldde daarbij de opdrachtge
ver van het gebouw af, zoals hij
dat ook deed bij de andere Ze
ven Wereldwonderen, Bovendien
voegde hij de voet van Constan-
tijn de Grote op de sokkel met
Zaal van Het Markiezenhof. Na de
herinrichting zal het als enige
wandtapijt tentoongesteld wor
den. Het zal dan een plaats krij
gen in de Hofzaal, waar ook de
twee schilderijen uit de vorige
WARdTAAL te zien zullen zijn. Het
tapijt zal daar een voorbeeld zijn
van de rijke wandversiering in het
adellijke hof van de heren en
markiezen, Bovendien vormt het
tapijt een goed voorbeeld van
de receptie van de klassieken: de
overname en verwerking van
klassieke thema's en motieven in
de beeldende kunst uit latere
eeuwen. In Bergen op Zoom kom
je daarvan slechts enkele voor
beelden tegen. Dus: ga eens kij
ken! Q
Romulus en Remus toe. Dit her
kenbare monument maakte de
zestiende (én eenentwintigste)
eeuwse 'kijker' meteen duidelijk
dat dit tafereel in Rome geplaatst
moet worden.
Het tapijt met het Colosseum en
de voet van Constantijn is een
van de drie tapijten in de Blauwe
v;tt.f
Sjaak de Vries en Frank Wierckx
Eén van de mooiste voorbeelden
van deze vrije naamskeuze
vinden we in Sprundel aan het
begin van de zeventiende eeuw.
Het betreft de vijf gebroeders
Commissaris alias Van Domburg
alias De Brouwer: Pieter noemt
zich Commissaris, evenals zijn
jongere broeders Huijbrecht en
Crijn. Adriaan wordt meestal De
Brouwer genoemd, maar soms
ook Commissaris. Daarnaast wordt
Adriaan vermeld onder zijn bij
naam "d'n ouden sticker", dit ais
onderscheid van zijn zoon, die
"de jonge sticker" genoemd wordt.
De laatste broeder Marijn noemt
zich meestal Van Domburg: waar
schijnlijk de oorspronkelijke
naam van de familie. Er is zelfs
een akte waarin Pieter Cornelissen
Commissaris en Marijn Cornelis
sen van Domburg nadrukkelijk als
broeders vermeld worden.1
Ook in Bergen op Zoom zijn en
kele voorbeelden bekend van fa
milies die onder verschillende
familienamen door het leven gin
gen, of zelfs nu nog gaan. In vele
gevallen is het notarieel archief
een goede bron om zulke ver
schijnselen te bestuderen.
De familie Van Dort behoort in
Bergen op Zoom tot de oudste fa
milies waarvan nu nog leden en
nakomelingen in de stad wonen.
Reeds in 1599 huwt de stamva
der van deze familie, Jan Pieters,
als weduwnaar afkomstig van
Middelburg, met Maijken Hen-
drix uit Bergen op Zoom. Uit dit
huwelijk wordt in 1 601 één zoon
geboren, Cornelis Jansse, die de
stamvader zal worden van alle
Van Dorten in Bergen op Zoom.
Cornelis Jansse huwt op zijn
beurt in 1625 met Magdaleentje
Jans, een dochter van Jan Corne-
liss en Adriaentken Claes Ber-
thelsen Louw. Cornelis wordt
slechts in één enkel document
aangeduid met de familienaam
Van Dort en dat vele jaren na
zijn dood in 1652 of 1653, na
melijk op 3 februari 1672, waar
bij de familienaam Van Dort in het
document is doorgehaald en ver
vangen door Quaekees (Magda-
leene Jans, weduwe van Cornelis
Janssen van Dort Quaekees, oud
70 jaar).2
In de meeste akten, die wij ken
nen, treedt Cornelis op onder de
naam Cornelis Janssen Quae
kees, schipper. Hij treedt daarbij
al of niet gelijktijdig met zijn
vrouw Magdaleene Jans op. Zo
maken zij samen hun testament
op 26 maart 1652. Blijkbaar is
Cornelis dan al niet zo gezond
meer, want ruim een jaar later
verkoopt Magdaleentje Jans, we
duwe van wijlen Cornelis Jans
sen Quaekees, in zijn leven
schipper aan haar zoon Jan Cor
nelissen Quaekees een cleijn
schuitje mette zeijlingen en alle
verdere gevolgen van dien.3 De
eerste vermelding van Cornelis
vinden we in 1634 wanneer hij
verschijnt voor notaris Van Wesel
onder de naam Cornelis Janssen
Kaes, schipper.4