DROOG
"Al mo
BROOD
Genealogie
Truus Stevens
Werkgroep
De volgende generatie
te Bergen op Zoom
Slot
Trefwoordenlijst Genealogie
2 4 1968- 2008
ventiende vanuit de Frederika-
polder op Zuid-Beveland naar
Bergen op Zoom. Evenals haar
zusters ging zij daar in een
dienstje zoals dat toen heette.
Jan Trip en Wilhelmina kwamen
elkaar tegen in Bergen op Zoom
en trouwden in mei 1887. Nellie
was de derde van de elf kinderen
die zij kregen. Om in het onder
houd van zijn gezin te kunnen
voorzien maakte Jan manden in
de kelder van het huis. Daarnaast
verkocht moeder kruidenierswa
ren. Het was maar een klein win
keltje waar in kleine hoeveelhe
den wat koffie, suiker en andere
kruidenierswaren ingeslagen en
verkocht werden.
Nellie was een mooi meisje met
pikzwart haar in vlechtjes met
strikken erin. Zij groeide midden
in de stad op. Tot haar twaalfde
jaar ging zij naar de katholieke
lagere school bij de nonnen.
Nellies vader stierf in april 1900
toen haar moeder van het elfde
kind in het kraambed lag. Nellie
moest daarom onmiddellijk na
de lagere school gaan werken om
mee te zorgen voor het gezinsin
komen.1 Dat zou een grote in
vloed op haar leven en op de ge
neraties na haar hebben. Haar
eerste baantje was winkel
juffrouw. In de keuken moest zij
het overgeschoten eten van de
rijke mensen opeten. Zij vertelt
daarover: Nou en dat overgescho
ten eten wat een ander nie lustte
daar schepte ze dan een bietje bij
en in m'n eige denk ik: is 't nou
nie verschrikkelijk dat ik hier in
die keuken mot zitten eten.1 Later
was zij in een dienstje. Toen zij in
de kelder wijn voor het diner
moest halen, wilde meneer haar
daar vastpakken. Op dat adres
vertrok zij door bemiddeling van
een geestelijke. Een tijd lang is
Dit is het vervolg van het artikel 'Al moest ik er droog brood voor
eten', waarvan het eerste deel verscheen in De Waterschans van
december 2007. Dit deel is de casestudy, waarin de in het voorwoord
vermelde vier generaties vrouwen zelf aan het woord komen.
Zij vertellen over hun schoolopleiding.
Afb. 1 Nellie met haar twee dochters, Mien en Lien, 1915.
Casestudy
Achtergrond
Mijn oma, Nellie Trip, werd in
augustus L890 in de Zuivelstraat
te Bergen op Zoom geboren en
zij werd bijna honderd jaar. Ze
overleed in maart L990. Haar va
der, Jan Trip. was in Bergen op
Zoom geboren en getogen en hij
was mandenmaker, evenals zijn
vader, van wie hij het vak had ge
leerd. Haar moeder, Wilhelmina
van Puivelde, dochter van een
veldarbeider, kwam op haar ze-
1968- 2008 2 5
Familienamen waren in die perio
de niet verplicht en dus bestond
de mogelijkheid zonder adminis
tratieve procedure zijn familie
naam te veranderen. De naam
Van Dort kan mogelijk in de loop
van de periode voor 1672 steeds
gebruikt zijn. Dit is een mogelij
ke verklaring voor het gebruik
van de naam door notaris Stem
pel. De notaris gebruikte in zijn
akten immers die namen die hij
kende of die door de comparan
ten werden aangegeven. De
naam Van Dort lijkt te duiden op
een nauwe band met de stad
Dordrecht. Was dit een stad waar
sommige leden van de familie
veel zaken deden of misschien
als (beurt)schipper actief waren?
Het huwelijk van Cornelis en
Magdaleentje wordt gezegend
met twaalf kinderen van wie er
minstens acht volwassen worden.
De dochters lijken de verschillen
de familienamen goed verdeeld te
hebben: Janneke wordt eenvou
dig Janneke Cornelisdr genoemd,
Maeijken noemt zich meestal
Maeijken Cornelis van Dort en
Godelief komt in de meeste do
cumenten voor als Godelief Cor
nelis Qaekees. Maar soms ook als
Godelieve Cornelisse van Dort.5
De zonen uit dit huwelijk passen
eenzelfde verdeling toe: Jan
noemt zich evenals zijn broeder
Cornelis, die in 1696 te Rotter
dam woont, in de meeste geval
len Quakaes.6 Hun broeder Wil
lem gebruikt beide namen
afwisselend, of gelijktijdig Wil
lem Cornelissen van Dort geseijt
Quaekaes).7 Hun kinderen kie
zen echter definitief voor de
naam Van Dort. Anders vergaat
het de nakomelingen van de
vierde zoon Claas. Hij noemt
zich meestal Claes Cornelissen
Quakaes en zijn kinderen blijven
deze familienaam gebruiken
(enige uitzondering is dat hij bij
zijn huwelijk Claes Cornelisse
van Dort genoemd wordt). De
vijfde en laatste zoon Marijn
Cornelisse van Dort noemt zich
zelf evenals zijn nakomelingen
zonder uitzondering Van Dort.
Een zeer interessant dokument is
de inventaris van de nagelaten
goederen die opgemaakt wordt
na het overlijden van Willem
Cornelissen van Dort geseijt
Quaekaes, straetwageman en ar
beider in sijn leven ende poorter
dese stadt ende weduwnaar lest
van Cathelijne jans de Geep en
de te voorens van Cuniertje Pie-
ters, waervan hij behouden ende
naergelaeten heeft eenen soone
met naemen Cornelis Willems-
sen, nu oudt sijnde omtrent on
begrepen 14 ot't 15 jaeren, soo
ende ghelijck deselve bij den
overledene metter doodt sijn ont-
ruijmpt op den vierde dag deser
maendt van meije des jaere XVh
een en seventigh in den manier
hier naer volghende. Voogd over
de minderjarige Cornelis Wil-
lemsen wordt zijn oom Marinus
Cornelisse van Dort en Anthonie
de Vries wordt toeziend voogd.
Tot de inventaris behoren twee
zilveren lepels: een met de initia
len WCVD (Willem Cornelissen
van Dort) en een tweede met de
initialen CIVD (Cornelis Jansse
van Dort, zijn vader).8
In deze notariële akten is duide
lijk te zien hoe de familie uitein
delijk kiest voor de naam Van
Dort, terwijl de naam Quakees of
Quakaes nagenoeg volledig ver
dwijnt. Opvallend is dat gedu
rende vele generaties de familie
haar kostwinning trouw blijft: de
meeste leden van de familie ver
dienen de kost als schipper en/of
visser.
Dit blijkt ook uit de zogenaamde
Legger van de huizen in de bin
nenstad van Bergen op Zoom. In
dit register dat gebruikt werd om
een voorloper van de over
drachtsbelasting te innen, komen
verschillende leden van de fami
lie Van Dort voor. Zo bezit de
eerder genoemde Magdalena
Jans, weduwe van Cornelis Jans
het pand genaamd De Swarte
Monnick, later genaamd Grieks
Vier aan de Noordzijde Haven
(het huidige nummer 8). Dit pand
is later in bezit van haar zoon
Marinus Cornelisse van Dort. Het
pand De Witte Eenhoorn, gele
gen aan de Noordzijde Haven,
omtrent het Spuij (het huidige
nummer 2) was enige tijd in bezit
van Cornelis Jansen Quakaes.9
Dit artikel laat zien dat de genea
loog zich bij zijn of haar onder
zoek niet blind mag staren op één
enkele familienaam. Een gedegen
onderzoek van bronnen, zoals
het notarieel archief en het ar
chiefvan de schepenbanken, kan
bewijzen opleveren, dat een fa
milie in het verleden een andere
naam gevoerd heeft. Lang waren
vooral de leden van de familie
Quakees voor vele genealogen
een raadsel. Dit artikel laat zien
dat zij naadloos in de genealogie
van de familie Van Dort ingepast
kunnen worden.
Noten:
1.E.G. Boeren en P.G.A.M. Peeters-
Veraart, 'Tak van Domburg uit het
Rucphense geslacht Commissaris',
Brabantse Leeuw 42, (2) 111-119.
2. Het Markiezenhof Historisch Cen
trum (MHC), Notarieel Archief Ber
gen op Zoom (NA), inv.nr. 94, 3 fe
bruari 1672 (notaris G. Stempel).
3. MHC, NA inv.nr. 76, 26 maart 1652
en inv.nr. 77, 10 juli 1653 (notaris
G. Stempel).
4. MHC, NA inv.nr. 29, 20 mei 1634
(notaris j. van Wesel).
5. MHC, NA inv.nr. 248, 13 april 1678
(notaris A. Schippers) (Godelieve
Corn, van Dort), terwijl zij bij haar
huwelijk en overlijden Godelief
Cornelis Quakees genoemd wordt.
6. MHC, NA inv.nr. 89, 21 september
1666 (notaris G. Stempel).
7. MHC, NA inv.nr. 89, 12 december
1666 en 93, 9 mei 1671 (notaris
G. Stempel).
8. MHC, NA inv.nr. 93, 9 mei 1 671
(notaris G. Stempel).
9. MHC, Stedelijke Archieven, afde
ling secretarie, inv.nr. 5115.
André Dumont uit Oss heeft een Trefwoordenlijst Genealogie
opgesteld met circa 20.000 trefwoorden en begrippen voorkomend
in doop-, trouw- en begraafboeken, gerechts-, notarieel- en
gemeenteakten en andere bronnen. De 4e editie hiervan is gratis te
downloaden van zijn website http://www.dumont-andre.nl.
