De Waterschans nr. 2-2008
76 1 9 6 8 - 2008
De Waterschans nr. 2-2008
1968- 2008 77 "ffe"
Afb. 7. Foto verschil in metselwerk zuidwestgevel (Foto: Sjoerd Bakx,
februari 2007).
Afb. 8. Foto stalen trekband
(Foto: Sjoerd Bakx, februari 2007).
Afb. 9. Klein Arsenaal met de oorspronkelijke kapconstructie
(Foto: C. Vanwesenbeeck, datum onbekend).
zetter in het Klein Arsenaal
blijkt moeilijk te traceren. Een
nader onderzoek op dit terrein is
zeker een aanbeveling.
In 1965 heeft opnieuw een groot
schalige interne verbouwing
plaatsgevonden. Er zijn verschil
lende ruimten aangebracht in het
gebouw ter bevordering van de
opslag. Verder is er een timmer
werkplaats gerealiseerd waar
voor drie rondboogkozijnen in
de noordoostgevel zijn vervan
gen door drie hogere kozijnen
ter bevordering van de daglicht
toetreding. Ook is de oorspron
kelijke trap van de begane grond
naar de verdieping verwijderd en
vervangen door de trap. Verder
zijn er toiletten en een goederen
lift aangebracht. De trap, toilet
ten en lift zijn thans nog aanwe
zig in het Klein Arsenaal.
Rijk. Voordien, tijdens de Wei-
mar Republiek, waren de Duitse
strijdkrachten bekend als de
Reichswehr.6 De 'Bezirksverwal-
tung' ofwel het 'beleidsdistrict'
was een belangrijke leverancier
van het kamp. De Bezirksverwal-
tung leverde voornamelijk in be
slag genomen goederen van het
Nederlandse leger aan het kamp.
Informatie over deze Duiste be-
Afb. 10. Doorsnede over korte
zijde anno 1965 waarin duidelijk
de nieuwe kapconstructie is te
zien.
Mede door de verschillende
bouwtekeningen is duidelijk ge
worden hoe het Klein Arsenaal er
oorspronkelijk uitzag. Een aantal
van deze bouwkundige elementen
heb ik in mijn afstudeeropdracht
in overeenstemming gebracht met
de oorspronkelijke toestand.
Hieronder valt de dakgootcon
structie, alle rondboogkozijnen in
de achtergevel en alle grote poort
openingen met poortdeuren. De
ze leveren ook een bijdrage aan
de daglichttoetreding van een
nieuwe gebruiksfunctie. De hoge
re kozijnen in de voorgevel en de
verhoogde gevels met kapcon
structie zijn kenmerkend voor de
bouwhistorie van het gebouw en
blijven behouden, evenals het ge
schilderde opschrift door de Duit
se bezetter op de noordoostgevel.
Het zijn juist deze verbouwingen
die het Klein Arsenaal zo bijzon
der maken.
Afb. 12 en 13. Artist Impression
voorstel ontwerp (Sjoerd Bakx,
juni 2007).
Afb. 11. Geschilderd opschrift op noordoostgevel:"Wehrmacht Bezirks-
verwaltung Lager N° 4" (Foto: C. Vanwesenbeeck, datum onbekend).
Noten:
-»o
1. W.A. van Ham, Bergen op
Zoom geschiedenis en monu
menten, p. 12.
2. Register van de Dienst Gebou
wen Werken en Terreinen, Eerst-
aanwezendschap Bergen op
Zoom (anno 1883), Het Markie
zenhof Historisch Centrum.
3. Drs. R.J.A. van Gils e.a., Bergen
op Zoom als militaire stad p. 58-
59, Sectie Militaire Geschiedenis
Koninklijke Landmacht, Den
Haag 1996.
4. Interview met J.P. Bakx, gepen
sioneerd adjudant Koninklijke
Landmacht.
5. Register van de Dienst Gebou
wen Werken en Terreinen, Eerst-
aanwezendschap Bergen op
Zoom (anno 1883), Het Markie
zenhof Historisch Centrum.
