'IE IS! ll W 50 De Waterschans nr. 2-2008 1968- 2008 51 Afb. 4. Westwand van de Grote Markt in Mechelen, met daar bovenuit de St.-Romboutstoren. Margaretha vormde een bestuur lijk, kunstzinnig en intellectueel middelpunt. Dürer en Erasmus kwamen er op bezoek. Maanblussers Mechelen en haar bevolking hadden zeer te lijden tijdens de Opstand tegen Spanje. De stad onderging, naast de beelden storm, een Spaanse én een En gelse Furie. Bestuurders van pro testantse en katholieke huize wisselden elkaar af. In de zeven tiende eeuw kwam de stad in rus tiger vaarwater. De bijnaam de 'Maanblussers' danken de Me- chelaars aan een heldere maan nacht in januari 1687 wanneer la te wandelaars menen dat de Sint-Romboutstoren in brand staat en alarm slaan. In de perio de 1835-1843 (de stadswallen zijn dan al geslecht) groeide Meche len uit tot het knooppunt van de Belgische spoorlijnen. De vesti ging van een Centrale Construc tiewerkplaats van de Belgische spoorwegen betekende een extra stimulans voor de metaalindus trie. Ook de meubelindustrie bloeide op. Met name de Eerste, maar ook de Tweede Wereldoor log lieten hun sporen in Meche len achter. Zo schoten de Duit sers in 1914 talrijke monumenten en woonhuizen in brand. De nij verheidssectoren van oudsher (metaal, meubel en textiel) kre gen vanaf de jaren vijftig te ma ken met een crisis. De stad oriën teerde zich op nieuwe vormen van werkgelegenheid. In de over gangsfase rekten sommige be drijven hun bestaan met het aantrekken van Marokkaanse gastarbeiders. Deze maken nu met hun gezinnen en nakomelin gen 14% van de bevolking uit. Verrassende parallellen? Veel overeenkomsten tussen Mechelen en Bergen op Zoom zijn niet verrassend: vroege be woning, gunstige ligging, middel eeuwse bloeiperiode, problemen met Antwerpen, de roerige tijd van de Opstand tegen Filips II 2 OO 8 van Spanje, invloed van de indus triële revolutie, neergang van de traditionele nijverheid, inclusief de komst van gastarbeiders. Pest epidemieën, opstanden, stads branden, plunderende soldaten, ontploffende kruithuizen, econo mische op- en neergang, het zijn bekende gebeurtenissen in deze beide steden. Bijzonder voor Mechelen zijn de langdurige aan wezigheid van de Romeinen, de laatmiddeleeuwse wapenindus trie opgericht door de strijdlusti ge Karei de Stoute, de functie van bestuurlijk, financieel en ju ridisch centrum, de zetel van de aartsbisschop van België. Onmis kenbaar is deze stad ouder dan die van ons, haar geschiedenis in drukwekkender. Boeiende overeenkomsten Opvallend voor wie Mechelen van verre nadert, is de toren van de Afb. 6. Binnentuin van het paleis van Margaretha van Oostenrijk nu Gerechtshof. Flet Markiezenhof de eeuwen re delijk doorstaan en vormt daar door een uniek voorbeeld van hoe de hoge adel woonde. De uit Brussel afkomstige steen houwers- en bouwmeestersfami lie Keldermans was in Mechelen betrokken bij de bouw van talrij ke kerkelijke, openbare en bur gerlijke gebouwen: de toren van de Sint-Romboutskathedraal, het paleis van de Grote Raad, het Hof van Busleyden, het Hof van Kamerijk en de vestingwer ken. In Bergen op Zoom was de ze familie betrokken bij de bouw van de vergrote Gertrudiskerk, Het Markiezenhof, de Watermo len en de vestingwerken, ver voordat Van Coehoorn deze ver beterde. Waar Bergen opduikt In de Sint-Romboutskathedraal hielden de ridders van de Orde van het Gulden Vlies in 1491 ka pittel onder voorzitterschap van hun vorst Filips de Schone. On der de 31 Vliesridders bevond zich ook Heer Jan van Walhain, de latere Jan III van Glymes. In een van de transkapellen van de ze kerk hangt, inmiddels ruim 500 jaar, een houten bord aan de muur met daarop zijn wapen, sa men met 30 andere wapenpane len. Jan III vervulde de hoogste functies aan de hoven van de Bourgondiërs. Zijn broer Hend rik van Glymes was bisschop van Kamerijk en werd in 1493 kanse lier van de orde van het Gulden Vlies. De opvolger van Jan III, markies Antoon van Glymes, verkeerde eveneens aan het hof van Margaretha en had er hoge functies. Antoons zoon, Jan IV van Glymes, bezat een huis in Mechelen.1 Veel hoge heren ver toefden vanwege de politieke en zakelijke belangen van henzelf, hun heerlijkheid en hun steden, regelmatig in Mechelen. Opgemerkt: de transkapel met de wapenborden bevat ook de relie ken van de Martelaren van Gor- kum, de naamgevers van een van de verdwenen Bergse kerken. Sint-Romboutskathedraal, mach tig en bijna 100 meter hoog. Dit hadden 167 meters moeten wor den! Men wilde andere steden overtreffen, precies zoals de Ber- genaren met de vergroting van de Gertrudiskerk. Beide bouwwer ken raakten niet voltooid. In Me chelen niet, omdat men vreesde dat de torenromp niet bestand zou zijn tegen de grote druk en in Bergen niet, omdat het econo misch getij tegen zat. Waar Bergen op Zoom trots is op Het Markiezenhof, zijn de Mechelaars dit op hun paleizen: Hof van Kamerijk (Margaretha van York) nu stadsschouwburg, Hof van Savoyen (Margaretha van Oostenrijk) nu gerechtsge bouw, Hof van Busleyden, nu museum, plus nog zestien ande re, veelal kleinere. Dit grote aan tal is verklaarbaar door de talrijke hoge bestuurs- en gerechtscolle ges die in Mechelen waren geves tigd. Vele hoven zijn in de loop van de tijd verdwenen, grondig verbouwd en niet meer als zoda nig herkenbaar, of na de Eerste Wereldoorlog herbouwd, zoals het Hof van Busleyden. Feitelijk heeft in de Nederlanden alleen Afb. 5. Raam fragment in de zijwand/het transept van de St.-Rombouts- kathedraal (hooggotiek, met driepas- en vierpas- motieven.

Periodieken

De Waterschans | 2008 | | pagina 5