k
Gideün
Egu rroege
ür1 m ti fl J- iJ b cl Ti _L) rj
Té
r f
Dit fragment komt uit het
boek Rechters (6 36-40) uit
het Oude Testament van de
Bijbel. In dit boek wordt be
schreven hoe het volk van Is
raël zich heeft gevestigd in
Kanacin en zich staande moet
houden tegen de oorspronke
lijke bevolkingsgroepen. Ver
schillende rechtersof 'rich
ters', zoals Gideon, proberen
hun volk te bevrijden van de
goddeloze bewoners.
Afb. 9 Op de Christoffelschouw
in de Hofzaal van Het Markie
zenhof is tussen twee leeuwen het
wapen van Jan III van Glymes
afgebeeld, met duidelijk zicht
baar de keten met daaraan de
ramsvacht. (Foto auteur).
112 19 6
2 OO
Eens werd de Griekse held lason door koning Pelias
van lolkos uitgedaagd een onmogelijke taak uit te
voeren. Hij moest het 'gulden vlies' weten te be
machtigen, de gouden vacht van een gevleugelde ram.
Een onmogelijke taak, maar als het hem zou lukken,
kreeg hij in ruil daarvoor het koningschap van Pelias.
Daarom vertrok lason terstond met een groot schip, de
Argo, en zo'n vijftig makkers, de Argonauten, richting Kol-
chis aan de oostkant van de Zwarte Zee. Daar bevond
zich van oudsher het gulden vlies, dat in de vijftiende
eeuw hét symbool werd van de nieuwe ridderorde van
Philips de Goede. Maar waarom koos hij juist voor dat gul
den vlies?
1968 - 2 O O 8 113
prRnPi RHL
TAAL). Deze genummerde ketens
moesten na overlijden binnen
drie maanden teruggegeven
worden aan de schatbewaarder
van de orde. De keten werd al
leen gedragen bij officiële gele
genheden van de orde en tijdens
de kapittelbijeenkomsten, waar
alle ridders dezelfde toga's en
mantels droegen. Karei V heeft
bepaald dat de ridders ook in
het dagelijks leven mochten to
nen dat zij lid waren van de or
de. Zij droegen daartoe een
gouden ramsvacht aan een
rood lint.
De Orde van het Gulden Vlies
bestaat nog steeds, al zijn er nu
twee aparte takken; een Spaan
se en een Oostenrijkse. Op 1 no
vember 1700 stierf de laatste di
recte afstammeling uit het huis
van Habsburg. De orde komt di
rect in handen van de koning
van Spanje uit het huis van Bour
bon. In de jaren daarop doet
Karei VI van het Oostenrijkse
Habsburgse huis pogingen de or
de voor zich te winnen. Hij claimt
de meest directe afstammeling
te zijn van Philips II en roept uit
eindelijk in 1712 eenentwintig
edelen bijeen om toe te treden
tot de nieuwe orde. Deze Oos
tenrijkse Orde van het Gulden
Vlies heeft alle tradities van de
oorspronkelijke ridderorde in ere
hersteld en bewaard. Bij de
Spaanse Orde van het Gulden
Vlies zijn alle oude tradities in
middels verdwenen. Het lid
maatschap van deze tak van de
orde is nog 'slechts' een hoge
onderscheiding, die onder an
deren aan koningin Beatrix en
koning Albert van België is toe
gekend.
Toen zei Gideon tegen
God: "Ik wil graag weten
of het werkelijk uw bedoeling
is door mijn toedoen Israël te
bevrijden, zoals u hebt ge
zegd. Daarom leg ik hier op
de dorsvloer een wollen
vacht. Als er morgenochtend
dauw ligt op de wol terwijl de
grond eromheen droog is,
dan weet ik zeker dat u in
derdaad door mijn toedoen
Israël zult bevrijden." En zo
gebeurde het. De volgende
morgen wrong Gideon de
wol uit. En er kwam water uit,
wel een kom vol. Toen zei Gi
deon tegen God: "U moet
niet kwaad op me worden
als ik nog één keer aandring,
maar ik wil nog een laatste
proef nemen: nu moet de
wol droog blijven en de
grond eromheen nat zijn van
dauw." Die nacht deed God
wat Gideon had gevraagd:
de wol bleef droog en de
grond eromheen werd nat
van dauw.
L
UIiRrEi n
Eén van de doelen die Philips de
Goede met de oprichting van
zijn ridderorde voor ogen had,
was het organiseren van een
nieuwe kruistocht om de heilige
plaatsen te bevrijden, Voor deze
tocht over zee wilde hij kunnen
rekenen op de steun van be
langrijke edelen. De overzeese
kruistocht is niet helemaal van
de grond gekomen zoals Philips
voor ogen had, maar deze wens
heeft er wel voor gezorgd dat
de orde vernoemd is naar het
gulden vlies. Philips zag zichzelf
namelijk als een tweede lason,
zijn ridders als de nieuwe Argo
nauten en het bevrijden van de
heilige plaatsen kwam overeen
met het bemachtigen van het
gulden vlies. En zo verenigde Phi
lips een christelijk ideaal met een
klassieke mythe. En dat is opval
lend!
De interesse in de klassieke oud
heid is kenmerkend voor de re
naissance, de periode dat de li
teraire en beeldende kunsten
van de Grieken en de Romeinen
in Europa opnieuw 'geboren'
werden, Terwijl de renaissance in
Italië al rond 1400 begint, is het
noorden van Europa pas ruim
een eeuw later klaar voor deze
nieuwe periode. De oprichting
van de Orde van het Gulden
Vlies vormt daarop een uitzon
dering: door de Griekse mythe
van lason en de Argonauten te
koppelen aan zijn verder christe
lijke orde, zet Philips de Goede
een eerste stap in de richting
van de renaissance. De Orde
van het Gulden Vlies is daarmee
een goed voorbeeld van een
vroege renaissance.
Het is begrijpelijk dat niet ieder
een het waardeerde dat de
klassieke mythologie werd ver
bonden met het christelijke ge
dachtegoed van de orde. De
klassieke mythen en sagen wer
den immers gezien als heidens.
Daarom werd bij de eerste kapit
telbijeenkomst in 1431 door de
kanselier voorgesteld om een bij
bels verhaal over een wollen
vacht als uitgangspunt te ne
men; een verhaal uit het Oude
Testament over Gideon die in
Kanaan de goddeloze volken
overwint, nadat God hem daar
toe met een wollen vacht heeft
aangewezen. Pas na de dood
van Philips de Goede werd dit
voorstel daadwerkelijk aange
nomen. Er werden zelfs nog
meer bijbelse .verhalen waarin
vachten een rol spelen verbon
den met de orde; verhalen over
Jacob, Mesa, Job en David. Elk
verhaal stond symbool voor rid
derlijke deugden als geduld,
voorzichtigheid, trouw en recht
vaardigheid.
Over welk verhaal verbonden
moet worden met de naam van
de orde is veel te doen geweest,
maar de naam is alle eeuwen
hetzelfde gebleven, Ook het
symbool van de orde is nooit ver
anderd: elke ridder droeg een
kleine gouden hanger in de
vorm van een ramsvacht aan
een rijkversierde keten. Deze ke
ten bestaat uit schakels in de
vorm van vuurslagen. Een vuur
slag was een veelgebruikt middel
om vuur te maken. Twee metalen
voorwerpen met vuurstenen wer
den tegen elkaar geslagen
waardoor er vonken vrijkwamen.
Deze werden opgevangen door
een bepaald soort paddestoel,
die zeer licht ontvlambaar was
en dus snel zorgde voor de nodi
ge vlammen. De vuurslag en de
paddestoelen droeg men dik
wijls bij zich in een zogenaamde
tondeldoos,
De vuurslag in de keten van de
Orde van het Gulden Vlies be
staat uit twee gekrulde metalen
schakels met daartussen een
vuursteen of edelsteen, waaruit
vlammen schieten. De metalen
schakels hebben de vorm van
een B. Deze verwijst wellicht naar
het huis van Bourgondië, maar
kan evengoed de standaard
vorm van een vuurslag zijn ge
weest, De krullen van de scha
kels grijpen zo in elkaar, dat de
verschillende vuurslagen samen
een keten vormen. Philips de
Goede koos niet zomaar voor
een keten van vuurslagen.
Waarschijnlijk wilde hij ermee
duidelijk maken dat hij de poli
tiek van zijn voorouders wilde
voortzetten met meer dynamiek;
waar zijn voorouders als vuurste
nen de vonken gecreëerd had
den, wilde Philips de vlammen
zijn die uit de vonken tevoor
schijn komen. Of zouden de von
ken en vlammen verwijzen naar
de vuurspuwende draak die het
gulden vlies in het heilige woud
van Kolchis bewaakte.,.?
