an Blokker, Jan Blokker jr. en Bas Blokker
Jan Blokker
in de Val7
van Bergen op Zoom
'DE BLOKKERS'
HET
VOOROUDER
GEVOEL
AANKONDIGING LEZING VAN
De Waterschans nr. 3-2008
Anton Schellekens
Het Vooroudergevoel
BOEKBESPREKING
De vaderlandse geschiedenis
Met schoolplaten van J.H. Isings
Jan Blokker, Jan Blokker Jr. en Bas Blokker,
Het vooroudergevoel, de vaderlandse geschiedenis
met schoolplaten van J.H. Isings
Uitgeverij Contact, Amsterdam/Antwerpen,
2e druk, maart 2005
(le druk februari 2005)
ISBN 9025427510 gebonden editie 35,-
ISBN 9025426271 paperback 25,-
^fSjf 94 1 9 6 8 - 2008
Het boek
De belangstelling voor de vader
landse geschiedenis zit de laatste
jaren in de lift. Tussen de vele
boeken over dat onderwerp ligt
in de winkels Het voorouderge
voelmet de historische school
platen van Isings en een toelich
tende tekst van drie Blokkers:
Jan senior. Jan junior en Bas. Jan
senior heeft alom roem vergaard
met zijn cursiefjes in de Volks
krant. Het boek is onberispelijk
uitgevoerd: fraaie linnen kaft,
mooi papier, goed verzorgde
druk van afbeeldingen en tekst.
Latere herdrukken hebben een
slappe kaft, maar de binnenkant
ziet er nog altijd heel mooi uit.
Steekproef van de inhoud:
we bekijken een onderdeel -
over Bergen
Hoe beoordeel je de inhoud van
een boek? Zoek een onderwerp
waar je wat van weet. In ons ge
val de geschiedenis van Bergen.
Nu, dan komen we aan onze
trekken! Iedere Bergenaar weet
dat de stad in 1747 door de Fran
sen werd ingenomen. De mees
ten van ons zijn opgevoed met
het volgende beeld: de verdedi
gers geloofden dat de vesting zo
sterk was dat die zichzelf wel zou
verdedigen en lieten het er
schandelijk bij zitten. Zij waren
te bang, te lui of te dom (of alle
drie) om uitvallen te doen. Tij
dens het beleg werd het zuidelij
ke deel van de stad, tot en met de
Gertrudiskerk, in brand gescho
ten en verwoest. De Fransen
kwamen bij verrassing binnen
door een uitvalspoort (sortie) die
de slordige verdedigers open
hadden laten staan. De 'Franse
Afb. 1 Voorplaat van Het
Vooroudergevoel, het boek dat
hier wordt besproken.
Sortie', het straatje tussen de
Schoolstraat en de Klooster
straat, herinnert nog altijd aan
die ramp. Door de roman 'Ge
wassen vlees' van Thomas Rosen-
boom1 geniet het beleg van 1747
tegenwoordig ook buiten Bergen
weer enige bekendheid. Deze
traditionele visie wordt door Jan
Blokker senior in enkele speelse
zinnetjes door een frisse nieuwe
kijk vervangen:
"De 'revolutie' van 1747-48 leek
alleen in de verte een beetje op die
van 1672. Weer achtte men de
landsgrenzen bedreigd, en weer
waren het Fransen die - vanwege
een conflict met de Habsburgers
aan wie sinds 1713 de zuidelijke
Nederlanden waren toegevallen -
in Zeeland en Brabant het grond
gebied van de Republiek te na
kwamen. Frankrijk had geen en
kele intentie om de noordelijke
Nederlanden in zijn oorlog te be
trekken, maar de 'val' van Bergen
op Zoom - een paar soldaten die
waarschijnlijk verdwaald waren -
bracht paniek, een golf van anti
papisme, volkswoede tegen de
verraderlijke regenten en een
complete Oranjehysterie teweeg,
die als een virus door het land
ging. Ditmaal leidde de opwin
ding niet tot moord op een raad
pensionaris, maar wel weer tot de
Of je van de platen van Isings houdt, is een kwestie van smaak. Het zijn ech
te ouderwetse schoolplaten, een beetje stijf, maar met kennis van zaken en
veel gevoel voor detail getekend. Zij zijn in het boek kwalitatief uitstekend
afgedrukt.
De tekst van de Blokkers is niet bedoeld als doorlopend geschiedverhaal,
maar probeert "de geschiedenis vanuit het gezichtspunt van dertig opeenvol
gende tijdstippen - dertig "halteplaatsen" uit ons verleden als het ware - zo ge
trouw en zo persoonlijk mogelijk vanuit het heden in ogenschouw te nemen."2
Inderdaad worden, aan de hand van de platen van Isings, bekende episodes
uit de geschiedenis van de Noordelijke Nederlanden van de zestiende tot hal
verwege de twintigste eeuw belicht. Het gaat daarbij voornamelijk om ele
menten uit de vaste 'canon' van het Nederlandse lager onderwijs van vóór
1960 - begrijpelijk, omdat de schrijvers nu eenmaal vastzitten aan die oude
schoolplaten.
De toelichtingen zijn uitstekend en heel leesbaar geschreven, maar bevatten
hier en daar oordelen waar je vraagtekens bij kunt zetten, zoals blijkt uit de
passage over 1747.
De laatste jaren zijn we overspoeld door een golf van boeken en boekjes over
de vaderlandse geschiedenis. Sommige daarvan doen, om het maar beleefd te
zeggen, denken aan de jaren dertig van de twintigste eeuw. Deze sfeer weet
het boek van de Blokkers aardig te vermijden. Al vaart hun boek mee op de
golf, het vaart een eigen koers. Dat is een compliment waard, ook als je het
niet altijd met de schrijvers eens bent.
Op donderdag 6 november 2008 geven 'de Blokkers' een lezing in Den
Enghel aan de Grote Markt in Bergen op Zoom. Jan Blokker sr. (1927)
studeerde enkele jaren geschiedenis in Amsterdam en heeft vele jaren
geschreven voor de Volkskrant; onder andere de rubriek 'Als de dag
van gisteren' over historische boeken. Jan Blokker jr. (1952) studeerde
Nieuwe Geschiedenis in Amsterdam en is rector van het Atlascollege
in Hoorn. Bas Blokker (1963) studeerde Middeleeuwse Geschiedenis
in Amsterdam en is redacteur van NRC Handelsblad.
'De Blokkers' schreven de boe
ken Het Vooroudergevoel en Er
was eens een God. Een derde
boek is in voorbereiding: De ge
schiedenis van Nederland in twaalf
moorden. Gelijktijdig wordt er
een twaalfdelige televisieserie uit
gezonden (vanaf september 2008)
door Teleac.
Veel kinderen die vóór de jaren
zeventig van de vorige eeuw naar
de lagere school zijn gegaan ken
nen de geschiedenisplaten van
Johan Herman Isings: van de hu
nebedbouwers tot het Leidens
ontzet, en van Floris V tot de
Vierdaagse Zeeslag. In het boek
Het Vooroudergevoel vertellen
de Blokkers de hele vaderlandse
geschiedenis nog eens opnieuw
met de klassieke schoolplaten
van Isings als leidraad.
Minder bekend is dat dezelfde
Isings tekeningen over gebeurte
nissen in de Bijbel heeft ge
maakt. Deze tekeningen gebrui
ken de Blokkers in hun boek Er
was eens een God. Geïnspireerd
door de schoonheid en vitaliteit
van de tekeningen vertellen zij
het aloude verhaal opnieuw en
plaatsen zij de tekst in een histo
rische context.
Beide boeken van de Blokkers
lezen als een trein. Zij kunnen
niet alleen goed schrijven maar
zij zijn ook boeiende vertellers.
Enige tijd geleden ben ik naar
een lezing van de Blokkers ge
weest in Roosendaal. In een
goed gevulde zaal wisten zij van
af de eerste minuut de aanwezi
gen te boeien met hun verhaal en
er ontstond een levendige discus
sie met de zaal over geschiedenis
en religie.
Vader Blokker was, jammer ge
noeg, niet aanwezig. Zijn leeftijd
begint hem parten te spelen.
Maar zijn zoons wisten ook van
wanten en speelden goed in op
vragen, opmerkingen en reacties
uit de zaal. Ik kan u de lezing van
harte aanbevelen!
De avond wordt georganiseerd
door de Geschiedkundige Kring en
Boekhandel Quist. Leden van de
Geschiedkundige Kring betalen
voor de toegangskaarten 5,-. Voor
niet-leden is de prijs 7,50. De
avond begint om 20.00 uur. De zaal
is open vanaf 19.30 uur. 'De kaartjes
zijn vanaf heden te reserveren bij
Boekhandel Quist (liefst per e-mail
info.quist@libris.nl) en te koop aan
de zaal op de avond zelf'.
Peter van den Ouden
1968- 2008 95
lees verder pagina 96
