in het nieuwe industriegebied. Haar typisch
stedelijke kern biedt volgens het Brabantse
rapport een voortreffelijk uitgangspunt voor
een sterke groei.9 De ruimtelijke mogelijkheden
worden door de provincie breed uitgemeten en
laten volgens de samenstellers van het rapport
toe de stad uit te breiden tot de woonplek voor
tenminste 200.000 inwoners.10
Bestaande en toekomstige stadsuitbreidingen
Het provinciale plan geeft een idee van de
toekomstige structuur van de stad. Als eerste
fase wordt gedacht aan het uitvoeren van de
al bestaande uitbreidingsplannen maar deze
moeten dan worden vergroot door de grens
naar het oosten te verleggen. Daar moet de
oostelijke randweg komen. Eenzelfde extra
vermeerdering van oppervlakte kan worden
verkregen door de grens met de gemeente
Halsteren naar het noorden te verplaatsen. Het
bijbehorende structuurplan laat zien dat men
niet verder naar het noorden wenst te gaan
dan de buurtschap Noordgeest zodat het ven
de Kleine Melanen buiten de eveneens aan te
leggen noordelijke randweg moet blijven. De
toekomstige zuidelijke randweg gaat vlakbij de
woonkern Nieuw-Borgvliet lopen. De westelijke
zal een deel van het Havenkwartier doorsnijden
en tegelijkertijd de oostgrens markeren van een
groot industrieterrein dat in hoofdzaak in de
Geertruida- en Theodoruspolders zal worden
aangelegd. Omstreeks 1978 zal men echter
buiten de randwegen ruimte moeten gaan
zoeken voor nieuwe woonwijken.11
Tot dan toe heeft de gemeente Bergen op Zoom
zich vrij rustig ontwikkeld. Na het herstel van
de oorlogsschade is sinds 1947 het aantal
woningen met 51% toegenomen, het inwonertal
van 28.464 tot 35.189 personen. Het Ministerie
van Wederopbouw en Volkshuisvesting
stimuleert gemeenten in hoger tempo meer
woningen te realiseren. In het kader hiervan
kan de gemeente Bergen op Zoom in 1958 een
contract met een particuliere maatschappij
sluiten om gedurende vijf jaar in conti nu bouw
te gaan werken. Het worden vooral woningen in
etages (populair gezegd flats).12
Er wordt in 1960 nog aan gewerkt om het
woongebied dat nu Gageldonk-West heet af
te ronden. Dat is ook het geval met het plan
De Warande (nu Warande-West) dat overigens
nog een bescheiden omvang heeft. Nog
bescheidener is tot dusverre de uitbreiding
van Nieuw-Borgvliet gebleven. Het oude
parochiecentrum van Het Fort en de nabij de
zogenaamde Stalen Brug gelegen 'Oranjebuurt'
zijn ondertussen aan elkaar vastgebouwd. Het
nieuwe stratennet in de stadsuitbreiding in
de woonwijk Het Fort wacht eveneens op een
afronding. In voorbereiding is een uitbreiding
in de richting van de Scheldeoever, het plan
De Zeekant. Tussen de Zandstraat en de
Moerstraatsebaan begint men eveneens een
woongebied in te richten.
De gemeenteraad van Bergen op Zoom heeft
enige jaren na de publicatie van de provinciale
brochure een structuurplan vastgesteld dat
daarvan gedeeltelijk afwijkt. Ondertussen
is immers het toekomstige beloop van
een aantal belangrijke verbindingswegen
duidelijker geworden zodat de aansluitingen
op het randwegenstelsel en andere details
zijn aangepast. Deze aansluitingen worden
aangeduid als 'invalspoorten'. Het zijn er drie.
De eerste in het noordwesten, in aansluiting
op de zogenaamde 'Zoom(se)weg' richting
Hellegatsplein en Rotterdam. Dan in het
oosten als invalspoort naar een geprojecteerde
rijksweg in de richting van Eindhoven en 's-
Hertogenbosch. Tenslotte in het zuiden een
rechtstreekse verbinding met Vlissingen,
uiteraard via de Kreekrakdam (de Zeeuwse
weg). De oostelijke randweg moet, evenals in
het plan van de provincie, aansluiting geven
op een verbinding met het eiland Tholen en
zuidwaarts op het wegennet in de richting van
Antwerpen. Naar binnen toe is op het kaartje de
stedelijke hoofdstructuur weergegeven, inclusief
de verkeerstechnische ingrepen (de beruchte
Tussen') binnen het oude stadscentrum.13
Wat is ervan al deze plannen terechtgekomen?
Daaraan wordt hierna in paragraafjes per
stadsdeel, wijk of buurt aandacht besteed.14
Gageldonk-West
Het nog zo jonge woongebied is een
schilderachtig geheel geworden, opgetrokken
in traditionele bouwstijlen, waarvan naast een
aantal woonstraten de monumentale Heilig-
Hartkerk een treffend voorbeeld vormt.
Deze is later terecht op de gemeentelijke
monumentenlijst geplaatst.15 De
bouwstijl van Gageldonk-West vormt ook
nu nog een opvallende tegenstelling met
die van Gageldonk-Oost. In tegenstelling
met de eerstgenoemde zal de nieuwe
wijk weinig verwijzingen naar vroegere
bouwtradities kennen.
Dit woongebied naderde in 1960 zijn
voltooiing. De winkelgalerij aan het
Piusplein werd de kroon op het werk.
In deze tijd voltooide men tevens de
bebouwing aan de Kastanjelaan.
Gageldonk-Oost
Dit woongebied moet tot aan de Randweg-
Oost gaan reiken, in het noorden tot de
Wouwsestraatweg en in het zuiden tot de
Rooseveltlaan. Aan de Wouwsestraatweg
bestaat nog steeds een, grotendeels al
voor 1940 gerealiseerde lintbebouwing.
De gemeenteraad besloot in oktober 1965 tot
de vaststelling van het plan voor deze eertijds
Gageldonk-ll genoemde stadsuitbreiding. Zij
werd vervolgens in verschillende onderdelen
gerealiseerd. Het eerste, aan de Holleweg,
kwam tot stand in 1967-1969. Vrijwel
tegelijkertijd bouwde men in een zuidelijk deel
van de buurt bungalows. Kenmerkend voor
deze periode is de hoogbouw aan de Heiningen,
in de zuidoostelijke hoek van de wijk tussen
het Roosevelt- en het Heiningenviaduct. Deze
bestaat uit drie zogenaamde 'Wilmaflats',
gebouwd in 1968-1969.16 Ook sportvoorzieningen
pasten in deze stadsuitbreiding. In 1969-1970
werd het eerste deel van het zogenaamde
combi-bad aan de Gagelboslaan gerealiseerd.17
Warande-West
De oorspronkelijke opzet van dit woongebied
beperkte zich tot de straten gelegen tussen
de Roosevelt-, Churchill-, Kardinaal De
Jong- en Pastoor Jutenlaan en die tussen de
laatstgenoemde laan, de Guido Gezellelaan en
de Parallelweg.
In de jaren zestig kwam de inrichting en
bebouwing tot stand van het gebied ten oosten
en zuidoosten van de Guido Gezellelaan; tot de
aanleg hiervan heeft men al in 1959 besloten.
Aan de oostzijde van de laan zelf verrees een
reeks etagewoningen die in 1960-1963, in
continubouw werden gerealiseerd. Aan de
Abraham de Haanstraat en de straten ten
zuiden van de Beukenlaan paste men een lagere
bouwwijze toe, waaronder bungalows (1963-
1968).18
Warande-Oost
Dit woongebied omvat het gebied ten zuiden
van de Rooseveltlaan en strekt zich oostwaarts
uit tot de Randweg-Oost en zuidwaarts tot de
Huijbergsebaan en de Olympialaan. Aan de
westzijde bevinden zich het (later zo genoemde)
A.M. de Jongpark en de groenaanleg rond de
parochiekerk van de Goddelijke Voorzienigheid
(1964), het al bestaande kazernecomplex Cort
Heyligers en het sportpark Rozenoord.
Na de aanleg van de Van Heelulaan volgde
pas in 1965-1967 de ontwikkeling van het
gedeelte tussen de Roosevelt-, Plejaden, -
Churchill-, en Sterrelaan. Die zette pas goed
in met de bouw van het in 1968 voor het eerst
in gebruik genomen ziekenhuis Lievensberg
aan het Boerhaaveplein.19 De Warandeflat, een
massaal gebouw voor seniorenzorg verrees
een jaar tevoren aan de Argolaan. Tussen het
nog in ontwikkeling zijnde Zonneplein en de
Plejadenlaan realiseerde men in hoogbouw
De Waterschans 4 - 2008
42
Luchtfoto van het Piusplein en omgeving, in het uitbreidingsplan
Gageldonk, april 1963, Detail: rechts de H Hartkerk met links daarvan
winkels, waarboven woningen in galerijbouw. De rest van de bebouwing
bestaat hoofdzakelijk uit laagbouw, gerealiseerd sinds 1947.
Aero Camera Rotterdam. Collectie MHC.
43
40 jaar 1968 - 2008
