\^0ftPOUwenweKkencie
De Waterschans'
eWT'v-
Het hebben van een eigen honk was een
waarborg voor de continuering van de
archeologische activiteiten.
In datzelfde jaar vond de eerste Braderie plaats.
Die was geënt op historie, waarbij ieder werd
aangespoord 'historische' gevels te bouwen
en gekostumeerd te verschijnen. Toen al werd
er voor gepleit ook in de rest van het jaar
zorgvuldiger met de echte historische gevels om
te gaan, een boodschap die nog niet goed over
kwam. Toch was het enkele feit dat de braderie
op de geschiedenis geënt werd belangrijk voor
de ontwikkeling van het historisch bewustzijn in
Bergen op Zoom.
Ook de betreurenswaardige aanleg van de
Westersingel had een positief neveneffect.
Er werd daar een bijzonder aansprekende
vondst gedaan in de vorm van een rijke
verzameling steengoed ter plaatse van 'de
Cannemansplaetse'.2 Belangrijker was
de ontdekking van de stenen brug vóór de
Gevangenpoort met de funderingen van de
bijbehorende voorpoort en de stadsmuren,
alsmede de stadsgracht met de authentieke
kademuren. Elke Bergenaar kende de poort
natuurlijk, maar toen werd de samenhang
ervan met gracht en stadsmuren inzichtelijk.
Het plaatste bovendien de stad landelijk in de
kijker. Opmerkelijk is wel, dat bij een recente
rioleringsaanleg die vondst in het ambtelijk
apparaat al weer vergeten was.
In de jaren zestig trad Van de Laar aan als
burgemeester. Omdat hij oud-staatssecretaris
was van het ministerie van Cultuur, Recreatie
en Maatschappelijk werk, waaronder ook
Monumentenzorg viel, waren er op het vlak van
de monumenten hooggespannen verwachtingen.
Voor de grote monumenten spande hij zich
zeker in; herstel van de woonhuismonumenten
was in zijn ogen echter geen zinnige en een
bepaald onhaalbare optie. Van de Laar was
ook een voorstander van het vestigen van
de muziekschool op het Ravelijn. Dat riep
zoals gezegd heftige weerstand op. De toen
gemobiliseerde krachten hebben uiteindelijk
mede tot de oprichting van de Geschiedkundige
Kring, de Stichting Stadsherstel en later
de Vereniging Binnenstad geleid.
Besluit
De jaren zestig hebben de tijd rijp gemaakt
voor behoud en herstel van de oude stad, dat
uiteindelijk pas in de jaren zeventig geleidelijk
aan op gang gekomen is. In eerste aanleg
gebeurde dat veelal zonder medewerking van
de gemeente. Het entameren ven de restauratie
van 'de drie panden' op de Dubbelstraat (de
nummers 12, 12-a en 14) betekende een omslag
in het denken in het gemeentelijk apparaat.
Het was zelfs een initiatief van de verder in
de oude stad toch niet altijd even fijngevoelig
opererende directeur gemeentewerken Van
Vianen. Toch duurde het lang voor daar een echt
enthousiasme ontstond. Voor de aanwijzing tot
Beschermd Stadsgezicht, toch een belangrijk
uitgangspunt voor beleid, werd nooit zichtbaar
een tandje bijgezet. Hetzelfde gold jarenlang
voor de restauratiebudgetreserveringen van het
Rijk: subsidieaanvragen uit Bergen op Zoom
werden steeds aangehouden tot aan het eind
van een kalenderjaar was gebleken dat andere
gemeenten, waar wel reserveringen voor waren,
hun budget niet opgemaakt hadden. Wij genoten
toen bij wijze van spreken van de kruimels die
op tafel waren achtergebleven. Hoewel er altijd
wat te wensen overblijft is er toch veel bereikt,
voor een belangrijk deel dankzij de inzet van
Stichting Stadsherstel en particulieren. Aan de
uitverkiezing tot Beste Binnenstad in 2007 zal
dat zeker hebben bijgedragen.
Willem van Ham, erelid, deelt zijn ervaringen.
Wat zijn uw herinneringen aan Bergen op Zoom in de jaren zestig?
Hoe was het leven in de stad toen?
"Bergen op Zoom imponeerde mij als een
plaats waar de historie om de hoek ligt, en
soms regelrecht voor je gezicht staat. De keerzijde van de medaille
was de grote achterstand die de Scheldestad al jaren geleden
had opgelopen doordat men economisch en demografisch was
overvleugeld door buurgemeente Roosendaal. Dat trauma bleek
ook toen al diep gegrift te zijn in het hart van 'iedere' Bergenaar.
Die achterstand werd de bezoeker van de stad duidelijk door het
sluipende, maar duidelijk waarneembare verval - vooral
bouwkundig. Kenmerkend was het hoekpand van de Grote Markt,
Onse Vrouwe, waarin nu een juwelier is gevestigd. In de jaren zestig
ging Bergen op Zoom schoon schip maken. Het genoemde pand
was het eerste in een reeks woonhuisrestauraties die de stad
langzamerhand haar oude luister hebben teruggegeven."
"Daarnaast kwam er een zekere vernieuwing op gang, bijvoorbeeld met de bouw van de
kantorenflat 'Lucerna' aan het Sint Josephplein; sindsdien een jarenlange ergernis voor het
oog. Verder breidde men de stad uit over het oostelijke hoveniersgebied en in de richting
van de bosranden. De voor 1960 gestarte projecten (zoals het graven en inrichten van de
Theodorushaven, het gelijknamige industrieterrein en dat van de Lage Meren) werden
afgerond en verder uitgebouwd".
Kunt u aangeven hoe de Geschiedkundige Kring zich in de afgelopen 40 jaar
heeft ontwikkeld?
"De oprichting van De Kring vond plaats in de Meizaal van hotel De Draak en op initiatief
van de bekende tekenleraar Fons Gieles en gemeentearchivaris Jan van Mosselveld. Vanaf
de oprichting was ik sterk betrokken bij de voorbereiding van de voornaamste producten van
de Geschiedkundige Kring, namelijk de publicaties. Dit betreft zowel De Waterschans (sinds
1968) als de reeks Studies uit Bergen op Zoom' waarvan het eerste deel verscheen in 1975.
Daarbij had ik veelvuldig contact met bestuurders, met name de toenmalige voorzitter,
wijlen dr. Miel Hartel die met de secretaris, broeder Alberik van Rijckevorssel een onafschei
delijk duo vormde. Verder maakte ik de stijging van het ledental mee, waardoor het
getalsmatig zeer kleine clubje uitgroeide tot een krachtige, bloeiende vereniging. Dat was
echter vooral de verdienste van de opvolger van de heer Van Rijckevorssel, Theo Jansen.
De Waterschans kreeg na zo'n twintig jaar de vorm van een volwassen magazine."
afb. 7. De havenmonding met de Ham en de bruggen
Iinks het bastion Van Dun.
1. Mededeling van de ontwikkelaar Christ Hoppenbrouwers.
2. W. van Ham, L. Weijs en J. Weyts, De Lievevrouwepoort
te Bergen op Zoom en zijn omgeving, in: Bulletin van de
Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond,
jaargang 73, 1974.
De Waterschans 4 - 2008
12
ZThlt^ededehngeM HaJbescS
naam van ne Qeschied- op Zoom yv. cfmataerecht te
van de nog 0 9 Lan(J van de gravure december
het
13
40 jaar 1968 - 2008
