A
onderstand is Bergen op Zoom, die voor de
kosten van meer bedelaars moet opdraaien
gezien besluit nr. 5 in de vergadering van
B&W van 12 januari 1856: "Besluit tot af- en
overschrijving op de begroting van 1856, eener
som van f 552,61, tot dewelke van kosten
ter zake van verpleging van bedelaars in de
koloniën der Maatschappij van Weldadigheid."
Wat werd hier allemaal van betaald?
Na aankomst in een bedelaarsgesticht werd
van de kolonist het haar geknipt en werd deze
van gestichtskleding voorzien. De kleding werd
in vijf verschillende grootten gemaakt. Uit
deze maten kan worden afgeleid, dat voor de
volwassenen een lengte van 1.60 al groot moet
zijn geweest. Catharina behoorde met haar 1.69
meter in die tijd niet eens tot de allerkleinsten.
De vrouwen kregen een witte en een zwarte
muts, een halsdoek, een jak en een rok, een
zwart voerlaken of katoenen jak, een zwarte
rok, een wollen borstrok, een baaien of wollen
onderrok, een hemd, een borstlap, een bonte
boezelaar of schort, een paar kousen en een
paar schoenen en klompen.
De maaltijden waren afgestemd op het seizoen.
Zomers waren er verse bladgroenten, 's winters
peulvruchten, wortels en knollen. Per dag werd
één warme maaltijd verstrekt, "meestal uit
aardappelen met kool, knollen of wortelen met
een weinig vleesch, boter of vet tot gezonden
hutspot zeer smakelijk toebereid." Overigens
verschilden de meningen daar nogal over, want
er was veel kritiek op het eten in de koloniën.
Als ontbijt en avondeten werd aardappelbrood
verstrekt, dat uit drie vijfde rogge en twee vijfde
aardappelen bestond.37 Om een idee te geven
wat men zoal te eten kreeg staat in tabel 1 de
voeding van een kolonist per week.
De hoeveelheden die een kolonist kreeg,
werden naar leeftijd berekend. Volle porties,
zoals in tabel 1 weergegeven, waren alleen
voor kolonisten van achttien jaar en ouder;
kinderen van twaalf tot achttien jaar kregen een
driekwart portie en die van zes tot twaalf jaar
een halve portie. Of Catharina een volle portie
kreeg, is de vraag, want zij werkte immers
niet. Ook volgens de toen geldende normen
zat er te weinig eiwit en vet in het voedsel.
Zeker voor mensen die moesten werken,
was dit eten onvoldoende. De achterliggende
gedachte hierbij stond in het jaarverslag van
de Maatschappij omschreven: "Een bedelaars-
Gesticht is geen kost-, maar werkhuis en een
werkhuis is eene toevlucht in nood, een kwaad,
zo men wil een noodzakelijk kwaad, waar juist
zooveel moet worden gegeven dat de mensch
Zondag
Dinsdag
Donderdag
Zaterdag
2 Vi kop aardappelen
21/2 kop aardappelen
V2 kop wortelen
21/2 kop aardappelen
V2 kop wortelen
5 one snijgroenten
2 Vi kop aardappelen
5 one snijgroenten
2 lood fijne groenten
2 lood zout
2 lood zout
2 lood zout
3 lood rundvleesch
3 lood rundvleesch
3 lood rundvleesch
2 lood rookspek
V2 wigtje peper
V2 wigtje peper
V2 wigtje peper
5 one roggebrood
Woensdag
5 one roggebrood
5 one roggebrood
Maandag
5 maatjes gort
Vrijdag (vleesloze dag]
2 lood zout
1 lood 10 gram
3 V2 maatje erwten
3 lood rundvleesch
5 maatjes gort
1 kan =1 liter
1 V2 maatje gort
5 one roggebrood
2 lood zout
1 maatje 1 deciliter
2 lood fijne groenten
1 1/2 lood boter
1 vingerhoed 1 centiliter
2 lood zout
5 one roggebrood
1 kop =1 liter
2 lood rookspek
1 one 100 gram
V2 wigtje peper
1 wigtje 1 gram
5 one roggebrood
/w/fffJ?ffCfj/f/
x
y/yyyyz/y Yyy, /ffzYzzzz/z.
/is/
vzz
y
Y/w- A e/.
'ff y
óf/Y
yy
y
<Af YM
zv y
f 'dt - ,i y Jyy
yy
zyAj/lrt
Je /tC-z
/f iJf
kan leven, en zoo weinig dat hij met alle kracht
verlangt in de gewone maatschappij terug te
keren."
Voor Catharina zou dat nooit gebeuren. Zij bleef
alle vier jaren dat zij in Veenhuizen was "geheel
invalide op grond van Algemeene Zwakte". En
al werden de porties eten in 1859 vergroot, voor
Catharina mocht het niet meer baten. Na een
koude winter en een gure lente verschenen de
zaalopzieners Johannes Verhagen en Johannes
Dieks op 16 mei 1860 voor burgemeester
Homan van Norg met de mededeling "dat
Catharina Trip ongehuwd, woonachtig te Bergen
op Zoom, gemeente Bergen op Zoom van
beroep Koloniste, dochter van wijlen Elermanus
Trip en van wijlen Maria de Kort van welke zij
geboren is in de gemeente Bergen op Zoom
in den jare achtienhonderd, de dertienden
der maand Mei des morgens te zeven ure, ten
huize van het tweede gesticht te Veenhuizen
in de gemeente Norg, in den ouderdom van
negenenvijftig of zestig jaren is overleden."
In juli zou zij drieënzestig geworden zijn.
In de vergadering van B&W van Bergen op
Zoom van 6 juli 1860 is "een missive van den
hr. Commissaris des Konings van 16 dezer,
mededeelende dat uit de bedelaarsgestichten is
ontslagen 1 mei j.l. A.A. Janssen en overleden
16 d-C. Trip. Aangenomen voor Notificatie."
Die goeie ouwe tijd?!
Heel toevallig kwam ik in het Rijksarchief
Noord-Brabant deze oud-oudtante
Catharina Trip 'tegen' in de Vonnissen
van de Arrondissementsrechtbank. Mijn
nieuwsgierigheid was gewekt, want dit
verhaal had ik nooit gehoord in de familie.
Naarmate ik meer te weten kwam over het
leven van Catharina nam de verbazing en ook
boosheid toe. Hoe kan je iemand die niets
heeft, die één keer bedelt, voor de rest van
zijn leven zo opsluiten en behandelen? Wat
Catharina overkwam, gold in die tijd voor
veel Nederlanders. Eén op de vijftien van
de tegenwoordige Nederlanders heeft een
voorouder die in Veenhuizen heeft gewoond
of 'gezeten'. Maar door het leven van deze ene
vrouw te volgen, komt haar leven ook heel
dichtbij. Tegenwoordig staat 'kwaliteit van leven'
bovenaan ons verlanglijstje. Tik 'kwaliteit van
leven' in bij Google en binnen 0.06 seconden
vind je 185.000 treffers voor dit onderwerp! Of
het aantal treffers evenredig is met de huidige
kwaliteit van leven laat ik in het midden.
Mijn conclusie na dit onderzoek is wel, dat er
vraagtekens gezet kunnen worden bij het idee
van de 'goeie ouwe tijd'!
Tabel-1. Voeding van een kolonist per week in het Tweede Gesticht Veenhuizen [kosten 74,54 centl.
De Waterschans 1 - 2009 40
S f Y/ya /yy.^ yyy
AyyYZy/'y Yc C/Y/?
frW
y
y
y
Y/ZZYT eZ-At"-/'* "i'
yyjs
yzy
él/ff dn-
We/MZiiV
j0_
syttJZ ZcY
j
yf/'cfi?' yy/c-- zsyyy
Cf dy/rY/Z/i -
,v YYM
3 />zzfaz^ jYav*/t'-vze/y Attt^YYCi
y z SzYe/ {pztZ' Y
if/tf/teZ. t „f
y /(if CZY
7Y<Y s 7?
Afb. 10. Kaft en inhoud van het invalidenregister, 1857.
Z.M^zYy^' Z/Y'
y (Uf/6/SP 7
Yw'/ZC
Y/3
Yfwf/ZC'f
/2 aXzzTZ/Jfrffc
/j 7a*
f
g/te-efV
(yfzT
r/zrs-t d
Yr v' Cf, V:
/V C C.'
y A/r'z,
fjitoiicvr*» "'"'f'
YCoUt AyY Y r. -il;'Am u r
yCt fty Cu y* /'Cc
j, yAy
3
ZZ,„,i/tY!,' ft. Y Y -■**$
Az- rrf z"tC
fj
lif'~yY
Y>
C/kttZ' ff-
41
De Waterschans 1 - 2009
