Brabant-Collectie
Oproep Open
Monumentendag
AANKONDIGING MINI-EXCURSIE
OPROEP
ONDER LEIDING VAN JAN WEYTS
Zondag 17 mei 2009, aanvang 12.00 uur
Het Overleg van Erfgoedorganisaties in Bergen
op Zoom, waaraan ook de Geschiedkundige
Kring deelneemt, werkt hard aan de
voorbereiding van de Open Monumentendag
in september 2009. De organisaties hebben
gekozen voor het motto collectief geheugen
Zij stellen zich voor om in een aantal grote
monumenten en woonhuismonumenten
verhalen en herinneringen - opgeslagen in
het collectieve geheugen van de Bergenaren
- te verbeelden. Verbeelden door middel van
verhalen, schilderijen, gedichten en collages
van Bergse kunstenaars. U kunt denken aan
een kelderwaarin een moord is gepleegd,
de Gertrudiskerk waar een belangrijk
huwelijk is gesloten, het stadhuis waar een
spraakmakende misdadiger is veroordeeld,
een zolder waar..., een binnenplaatsje waar...,
enzovoorts.
Op zoek naar
De erfgoedorganisaties zijn op zoek naar
verhalen uit het nabije en verre verleden
die tot de verbeelding spreken en vragen
de medewerking van de leden van de
Geschiedkundige Kring. Schroom niet de
telefoon ter hand te nemen of een e-mail te
zenden wanneer u een dergelijk verhaal heeft,
kunt zich in verbinding stellen met de secretar
van de Geschiedkundige Kring, Greetje Hage
(tel. 0164-243144 of greetje.hagefahetnet.nl).
Op zoek naar de keerzijde van de bevrijding van Bergen op Zoom
Na afloop van de ledenvergadering zal de heer Jos Kuijlen een voordracht houden over wat de Brabant-Collectie is en
doet en voor wie. Hij zal daarbij proberen zich vooral te richten op wat er is met betrekking tot Bergen op Zoom en de
jaren zestig.
De Brabant-Collectie is in 1837 in 's-Hertogenbosch gestart met de oprichting van het Provinciaal Genootschap van
Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant te Den Bosch en wordt sinds 1986 beheerd door de bibliotheek van de
Universiteit van Tilburg. De naam Brabant-Collectie dateert van 1986.
De Brabant-Collectie verzamelt informatie over de geschiedenis van de gehele provincie Noord-Brabant en de
voorlopers daarvan (Generaliteitsland Brabant en Hertogdom Brabant). Informatie wordt verzameld van Boxmeer tot
Bergen op Zoom. De collectie bestaat uit boeken en tijdschriften, oude drukken, prenten, kaarten, handschriften, en
kranten alsmede foto's en films. Het onderwerp is voornamelijk het verleden van de Provincie Noord-Brabant. Voor
contact: www.brabantcollectie.nl
De Brabant-Collectie heeft een actief verzamelbeleid. In principe wordt elke publicatie die te maken heeft met
de qeschiedenis van Noord-Brabant alsmede alle publikaties van Noord-Brabantse auteurs aangeschaft. De
zwaartepunten binnen de collectie liggen op het terrein van geschiedenis, historische geografie, lokale geschiedenis,
genealogie, kunstgeschiedenis, heraldiek, volkskunde, archeologie, heemkunde, cartografie en literatuur van
Brabantse schrijvers.
De Waterschans 1 - 2009
6
Deze keer brengen we een bezoek aan het voltooide pand
Kortemeestraat 15 en aan Dubbelstraat 39-4-1.
Kortemeestraat 15
Dit huis is een groot zogenaamd zaaihuis, dat altijd
een bedrijfsfunctie in combinatie met een woonfunctie
had. Als eigenaren kennen we uit de vroege tijden een
'droogscheerder', een 'huidevetter' en een 'bakker'. Het is
omstreeks 1450 compleet herbouwd waarschijnlijk door
Berthelmeeus Crane, die ook nummer 13 bezat. Tussen
1654 en 1812 is het huis nooit door de eigenaren bewoond
geweest, wat wellicht tot een goede conservering
leidde. In het begin van de negentiende eeuw is het
huis ingrijpend verbouwd: voor- en achtergevel werden
vernieuwd, de oude, maar wei behouden balklagen
werden op een andere hoogte gebracht en er kwam
een nieuwe kap met hergebruik van de oude flieringen
of gordingen. In 1952 was hier de kleermaker Evers
gevestigd. Zijn opvolgers waren de elektrawinkel van
Maas en, tot voor kort, de schoenhandel Van Unen. Na
uitgebreide restauratie en uitbreiding huisvest het pand
thans Du Lac mode.
Dubbelstraat 39-41
Dit pand was vroeger het onderkomen van pottenbakkerij
'de Rode Leeuw'. In de negentiende eeuw was hier de
bekende pottenbakkersfamilie Augustijn gevestigd. Het
complex bestaat uit een laat zeventiende-eeuws woonhuis
(nummer 41) met links daarvan een bedrijfsgebouw en
achter het woonhuis een aangebouwde grote en wellicht
nog zeventiende-eeuwse bedrijfsschuur. Het woonhuis
is het best bewaard en nu weer als zelfstandig woonhuis
gerestaureerd. Het linker bedrijfsgebouw is in de loop
der tijd vaak veranderd, maar heeft toch zeventiende- en
achttiende-eeuwse elementen behouden. Het is nu ook
tot een zelfstandig woonhuis hersteld. Om bij het oude
woonhuis meer buitenruimte te verkrijgen, is de grote
schuur ingekort, waardoor deze los van het huis is komen
te staan. Het resterende gedeelte is zorgvuldig hersteld
en kan nu als atelier en gastenverblijf gebruikt worden.
De in de jaren vijftig vernieuwde achtergevel is nu weer
vernieuwd, maar wei in een bij het gebouw passende
sfeer. Hoewel er zich nu drie woningen in bevinden, is
het complex toch door de eigenaresse als één geheel
behouden, met centraal een zeer zuidelijk aandoende
binnentuin.
Er is veel te vertellen over de panden: zowel over de
geschiedenis, het exterieur, ais over de interieurs. De
heer Jan Weyts zal zijn kennis van genoemde panden deze
ochtend met u delen en als extraatje zal het wellicht ook
mogelijk zijn om het pand 'De Swaen' Blauwehandstraat
34 te bezichtigen.
We verzamelen om 12.00 uur aan de Kortemeestraat 15.
U bent allen van harte welkom!
Voor wie op zoek gaatnaarbeeldenvande bevrijding vanBergenop Zoom, is het niet
moeilijk de euforische sfeer waarin de stad destijds verkeerde terug te halen. Jonge
vrouwen omringen een Canadese soldaat en poseren lachend voor de foto. Op de Grote
Markt klimmen Bergse meisjes op de tanks van de bevrijder.
Dat er in een kazerne verderop tientallen meisjes, vaak van dezelfde leeftijd, worden
getreiterd, ontluisd en kaalgeknipt, ontsnapt aan het eerste oog. Zij kregen de
opgespaarde woede van vijfjaren bezetting over zich heen. 'Moffenmeiden' waren het.
Voor mijn afstudeerscriptie onderzoek ik de naoorlogse (in)formele omgang met deze
Bergse 'moffenmeiden'. Het blijkt dat behoorlijk diep in de geschiedenis van de stad
gegraven moet worden om een indruk te krijgen van de keerzijde van de bevrijding. Van de
publieke afrekening met 'foute' stadsgenoten is nooit een foto gemaakt. Mijn oproep in de
krant om de 'moffenmeiden' te spreken, geeft nauwelijks resultaat; Bergen op Zoom lijkt
het verleden te willen laten rusten of durft er niet over te praten. Alsof er niets is gebeurd.
Maar de verhalen over deze vrouwen, in dit geval binnen Bergen op Zoom, verdienen het
te worden verteld. Ze vormen een verborgen en verbloemd stuk geschiedenis, terwijl ze
grootschalige gevolgen hebben en/of hebben gehad op het leven van de betrokkenen.
Ondanks het taboe dat op het onderwerp rust, wil ik de uitdaging dan ook aangaan. 23 juni
is de inleverdatum van mijn resultaten, voor die tijd ben ik op zoek naar verhalen. Verhalen
over het leven van alledag ten tijde van de bevrijding. Maar ook verhalen over de bevrijding
zelf en alles daaromheen, met bijzondere aandacht voor de 'moffenmeiden'. Maar vooral
ben ik op zoek naar verhalen van de vrouwen zelf. De vrouwen die werden afgerekend
op het feit dat zij omgang hadden met de vijand, op wat voor manier dan ook, om wat
voor reden dan ook. Hoe hebben zij de bevrijding ervaren? ik wil deze personen vragen
hun verhaal te doen, in een gesprek, brief of e-mail. Met alle informatie wordt discreet
omgegaan en elk verhaal wordt geanonimiseerd. Ik kan alle medewerking gebruiken!
U kunt mij bereiken via het e-mailadres: annelieke_w0hotmail.com
Of per post: Doenradestraat 32, 4834 GC Breda.
Annelleke Wiegeraad,
masterstudente
Maatschappijgeschiedenis
aan de Erasmus Universiteit
te Rotterdam
De Waterschans 1 - 2009