Een glinstering op de Grote Markt REGISTER Herinneringen van juwelier G.A.M. Herbers over stadsontwikkelingen in de jaren zestig e.v. De heer G.A.M. (Bert) Herbers benaderde de redactie van De Waterschans naar aanleiding van het jubileumnummer over de jaren zestig. Bas ter Stege bracht een bezoek aan de juwelier in zijn woning in Bergen op Zoom. De heer Herbers ging in 1992 met pensioen. Bas ter Stege Waf is de aanleiding om contact met de redactie op te nemen? "De aanleiding is dat mijn pand op de Grote Markt, 'Onse Vrouwe', twee keer genoemd wordt in de jubileumuitgave van De Waterschans. De restauratie van het pand heeft ruim twee jaar geduurd, van 1966 tot 1968; ik heb in die jaren ontzettend veel geleerd. Als middenstander heb ik een soort historisch besef mogen ontwikkelen. Ook in die tijd respecteerden we historische aspecten. Ons bedrijf bestaat bijna 115 jaar, dus dan ga je wel een beetje dynastiedenken." "Daarnaast werd ik in het jubileumnummer geconfronteerd met de gebeurtenissen in de binnenstad van Bergen op Zoom, want die restauratie was financieel gezien d'r op of d'r onder - zo n geweldig project, zeker voor die tijd. We kregen toen te maken met de veranderingen op het gebied van stadsplanning en de gemeente kwam met het eerste plan Parade (1970-1971). Daar ben ik toen zo kwaad om geworden. Collega-middenstanders zeiden: 'Bert, jij kunt ons ongenoegen zo goed verwoorden, dat moetje maar blijven doen'. Van het een kwam het ander en dat betekende dat ik 30 jaar tot m'n enkels in de modder heb gestaan met overleg en belangenvertegenwoordiging, tot ondervoorzitter van de Kamer van Koophandel aan toe. Ondernemers die de historische panden in de binnenstad destijds in hun bezit hadden en in stand gehouden hadden, dat waren de mensen die een economische 'vloer' legden om te kunnen overleven. Daar wil ik graag meer aandacht voor vragen. Welke bedrijfsmatige ontwikkelingen heeft u als ondernemer meegemaakt in de jaren zestig? "In deze periode heeft er iets bijzonders plaatsgevonden: de verandering van de detailhandel. Het tijdperk van de hardwerkende middenstander die in gezinsverband een winkel exploiteerde kalfde langzaam af - het evolueerde tot meer grootschaligheid. Ketens, grootwinkelbedrijven, filiaalbedrijven, franchiseformules enzovoort. Dit had tot gevolg dat de behoefte aan vierkante meters winkelvloeroppervlakte groter werd. En met een historisch centrum kreeg de stad daar problemen mee. Een ander facet was dat na de Tweede Wereldoorlog eerst de tijd van wederopbouw en watersnoodramp kwam. Pas in de jaren zestig ontstond er schoksgewijs een spectaculaire verruiming van de koopkracht, wat betekende dat de detailhandel zowel qua omzet als capaciteit explodeerde." AANTEKENING AANGEBODEN STUKKE "Er speelde tegelijkertijd nog een andere ontwikkeling. In Bergen op Zoom was V&D toevalligerwijs 'geïmplanteerd' op een stuk braakliggende grond waar na de bevrijding van Bergen op Zoom [oktober 1944-, BtS] een V1-bom was terechtgekomen. Daar lag absoluut geen stedenbouwkundige visie aan ten grondslag. Het gevolg was een zekere verschuiving van het kernwinkelapparaat richting het oostelijke deel van de binnenstad. Bovendien besloten na verloop van tijd andere filiaalbedrijven zoals C&A en Peek&Cloppenburg om naar de kleinere provinciesteden te gaan, ook naar West- Brabant. Destijds was er een bouwonderneming uit Weert, Wilma, die hier samen met het architectenkantoor Groosman uit Rotterdam op inspeelde. Ze kwamen met een plan zoals 'de Roselaer' in Roosendaal: een overdekt winkelcentrum waar de filiaalbedrijven de door hun gewenste vierkante meters konden huren en waar V&D, C&A en Hema als trekkers op de hoekpunten zouden gaan functioneren - het plan Parade was geboren." "In Roosendaal had men niets te verliezen; daar lagen wat weidegronden achter de Oude Markt. Het plan 'de Roselaer' kon simpelweg op die plek gerealiseerd worden. In Bergen op Zoom was het anders, daar hadden we te maken met een meer kleinschalige perceelsindeling. Wilma kwam vervolgens met een plan om vanaf het Sint-Josephplein (met als begrenzing de Rozemarijnstraat, de Koevoetstraat en V&D) een soort Roselaer te bouwen. Dat betekende een hele kaalslag voor dit gebied. Onmiddellijk gevolg was dat de traditionele detailhandel in de binnenstad decentraal zou komen te liggen en dat de exploitatiemogelijkheden van de ondernemers zwaar in het gedrang zouden komen." "Als ondernemer was ik hier helemaal niet blij mee. Immers, de restauratie van mijn pand had plaatsgevonden met subsidies van rijk, provincie en gemeente. En natuurlijk had ik er zelf ook al flink in geïnvesteerd. Ik heb dingen uit eigen zak betaald, denk aan het Madonnabeeldje. Het had zo'n impact op mij dat ik de voorman van de tegenstanders ben geworden." Welke maatschappelijke beweging ontstond er toen? "Net als met de befaamde Ravelijnkwestie [1968, BtS], uitte zich een algemeen ongenoegen onder de Bergse bevolking over het plan Parade. Men zag de dynamiek van de vooruitgang wel, maar deinsde terug voor de grote gevolgen voor de stad. Dat was de reden dat het Actiecomité Binnenstad is opgericht. Op vrijwel hetzelfde moment zag het Comité Verontruste Burgers het licht - onder voorzitterschap van Jan Sanders, maar ook Fons Gieles was er bij betrokken." "Om belangenverstrengeling te voorkomen, werd een keuze gemaakt: het brede, gemeenschappelijke stedelijke belang viel onder de reikwijdte van het Comité Verontruste Burgers en het zogenaamde eigenbelang van middenstanders en de eigenaren van panden was de doelstelling van het Actiecomité Binnenstad. Ik wil niet ideëel zijn, want we hebben dat best uit commerciële motieven gedaan maar ook om het historische karakter van de binnenstad te behouden." CT-yu,6twv /'TV'?"}"* J Siv Afb. 1. De heer Herbers in gesprek (foto Bas ter Stegej. De Waterschans 1 - 2009 8 (NA£ (ADI Afb. 2. De voorzijde van het register van het Actie-comité Binnenstad (foto Bas ter Stegej. •temming gegcvcn r'Je y y i7 /I A s r.—.i-u. yC'SJ Gewichtgram '1 f/Ö~* drest*' tem rnirig C' Gewicht 2ram Afb. 3. Een impressie van de inhoud van het register van het Actie-comité Binnenstad tfoto Bas ter Stegej. 9 De Waterschans 1 - 2009

Periodieken

De Waterschans | 2009 | | pagina 5