De bezetters hadden er bewust voor gekozen
om, bij het naderen van de geallieerde legers,
reeds gevangengenomen leden van het verzet,
die zij als 'zware gevallen' beschouwden, uit
verschillende kampen en gevangenissen in
Nederland naar Vught over te plaatsen om daar
zonder enige vorm van proces gefusilleerd
te worden. Deze liquidaties, want anders kan
men deze terechtstellingen niet noemen,
waren gebaseerd op een op 30 juli 1944 door
Hitier uitgevaardigd 'Niedermachungsbefehl'.
Dit bevel hield in dat alle zogenaamde zware
verzetsplegers zonder een rechtsprocedure
ter dood konden worden gebracht. Teneinde
dit soort wandaden van Hitier nog een zekere
rechtsgrond te geven hadden nationaal-
socialistische juristen vastgesteld, dat een
bevel van de Führer voldoende rechtskracht
had om gerechtvaardigd te zijn ("Führersbefehl
hat Gezetskraftes"). Bovendien had de Rijksdag
Hitler in april 1942 al benoemd tot 'Oberster
Gerichtsherr', een soort opperrechter. Een
bijzonder schrijnende bijkomstigheid is, dat
deze moorden, er was immers geen enkele
rechtsgrond, voor het grootste deel zijn
bedreven door Nederlandse SS'ers, die waren
aangesteld als bewakers van het kamp Vught.
Anderzijds was het begrijpelijk dat Walter
wantrouwig tegenover mij werd. Hij was tot
nu toe door iedereen met veel sympathie
en respect behandeld en werd opeens
geconfronteerd met iemand die gereserveerd
optrad en kritische vragen stelde. Overigens,
nadat het wederzijds wantrouwen was
verdwenen werd het tijd ter zake te komen. Ik
maakte hem duidelijk dat ik totaal onwetend
naar O.L.V. ter Duinen was gekomen, maar dat
ik van de rector had begrepen dat hij zo spoedig
mogelijk weg moest. Ik beloofde hem alles in
het werk te stellen om dit zo snel mogelijk te
regelen. Ik vroeg hem daarom mij de pasfoto's
te geven, die alle bemanningsleden bij zich
droegen. Terug in Bergen op Zoom nam ik
onmiddellijk contact op met Wout van den
Boom om zijn hulp te vragen voor transport
en onderdak van dit tweede bemanningslid dat
aan de Duitsers was ontsnapt. Ik gaf hem de
pasfoto's en hij beloofde meteen aan het werk
te gaan. Omdat ik hem had verteld over mijn
aanvankelijk wantrouwen kwamen we overeen
dat ik bij mijn eerstvolgende bezoek een pasfoto
mee zou nemen van de zaterdag jongstleden
reeds in veiligheid gebrachte korporaal Horna.
Reeds de volgende dag (woensdag) kwam Wout
in de middag met een uitgewerkt plan. De valse
identiteitspapieren zouden nog dezelfde dag
of uiterlijk in de loop van donderdagmorgen
beschikbaar zijn, zodat de verplaatsing
donderdagmiddag zou kunnen gebeuren.
De identiteitspapieren waren voor dit geval
eigenlijk ideaal. Het was het persoonsbewijs
van een 27-jarige inwoner van Halsteren, J.F.
Raadsveld. Het betrof hier een doofstomme
man die bij een controle door de Duitsers het
stopverbod niet had gehoord en zonder pardon
was doodgeschoten. Dankzij met name de
medewerking van gemeentesecretaris J. van
Elzakker waren niet alleen persoonsbewijs
en distributiepapieren niet vernietigd, maar
was de heer Raadsveld in de gegevens van
de Burgerlijke Stand ook niet vermeld als
overleden. Op het persoonsbewijs stond
tevens de aantekening "kan niet schrijven" met
de handtekening van de heer Van Elzakker,
die ook namens de gemeente Halsteren het
persoonsbewijs had ondertekend. Bij eventuele
controle kon Walter niet begrijpend zijn
schouders ophalen en op de naam van de heer
Van Elzakker wijzen.
Wout en ik zouden hem op de fiets naar Bergen
op Zoom begeleiden, waar een onderduikadres
was geregeld bij tandarts Peteri aan het
Zuivelplein. Het binnengaan van een onbekende
persoon bij een tandarts zou uiteraard geen
argwaan wekken. Tijdens het overbrengen
zouden Wout en ik respectievelijk iets voor en
achter hem rijden, teneinde te voorkomen dat
een begeleider uitleg zou moeten geven.
Ik fietste nog dezelfde middag naar O.L.V. ter
Duinen om Walter op de hoogte te brengen en
te instrueren. Na hem bij het binnenkomen
te hebben begroet liet ik hem meteen zonder
commentaar de meegenomen pasfoto zien.
Zonder enige aarzeling riep hij: "That's Horna,
that's my boy". Ik zette hem vervolgens onze
plannen uiteen. Ik drukte hem op het hart
om te oefenen om op geen enkel geluid te
reageren, maar vertelde ook dat het hoogst
onwaarschijnlijk was dat er controle zou
plaatsvinden. Teneinde te vermijden dat Wout
en Walter elkaar op het terrein van O.L.V. ter
Duinen zouden ontmoeten, sprak ik af, dat
Walter (met fiets) en Bram de Korte even buiten
O.L.V. ter Duinen op ons zouden wachten. De
volgende middag verliep alles geheel volgens
plan. Vlak voor de woning van tandarts Peteri
nam ik de fiets van Walter over en reed met
beide fietsen weg. Mede om geen aandacht te
trekken was er geen tijd om elkaar goedendag
te zeggen. We zouden elkaar pas 27 jaar later
terugzien. Walter zou slechts korte tijd bij
tandarts Peteri blijven. In de euforie van Dolle
Dinsdag was hij in de tuin van familie Peteri
geweest en de kans bestond dat hij daarwas
gezien. Om ieder risico uit te sluiten werd
besloten hem naar een ander adres te brengen.
Onderduiken in Bergen op Zoom
Korte tijd later werd hij daarom overgeplaatst
naar de broer van Wout, die een slagerij in
de Steenbergsestraat had, niet ver van de
Ortskommandantur. De verhuizing vond te
voet plaats, waarbij Wout een aantal meters
voor Walter uitliep en hem zo naar zijn nieuwe
adres loodste. Een winkelwaar regelmatig
mensen in en uit liepen was evenals een
tandartsenpraktijk een betrekkelijk veilige
entree en alles verliep dan ook probleemloos.
Het huis van Jacques en Corrie van den Boom
bood een ideaal onderdak.
Reeds jarenlang was het grote huis van
deze familie een doorgangshuis voor
bemanningsleden van neergeschoten
geallieerde vliegtuigen, die via de zogenaamde
pilotenlijnen via België, Frankrijk, Spanje en
Portugal weer naar Engeland probeerden
te ontkomen om weer aan de strijd deel te
nemen. Door Nederland liepen meerdere van
deze pilotenlijnen, die eindigden in Brabant
en Limburg. In het algemeen konden de
bemanningsleden met valse papieren zonder
veel risico per trein reizen tot enkele kilometers
voor de Belgische grens. Bij het passeren
van de grens per trein vond namelijk een zeer
V. H 12 JV» 005241 X/ W
-i
Raadsveld-- Lax>^ A J#
Johannes Frans-- yy
2:6 Augustus 1917
.■^otterdam
NEDERLANDER
zonder
3 Vpril 1944
HALSTEftetf
x xxxx.x
Afb. 14. Het vervalste persoonsbewijs van Walter Hern alias
Johannes Raadsveld.
De Waterschans 3 - 2009
120
Afb. 15. Paniek bij terugtrekkende Duitsers op 'Dolle Dinsdag'
in de Antwerpsestraatweg. Collectie Het Markiezenhof
Historisch Centrum Ihierna MHCj.
Afb. 16. Walter Hern op zijn onderduikadres bij de familie
Van den Boom.
121
De Waterschans 3 - 2009
