Jagdgeschader 20 (I/JG20] vanaf het vliegveld
Welschap bij Eindhoven over naar 'het grasveldje
van Hoogerheide'.26 Vandaaruit worden ze
ingezet voor de Blitzkrieg in België en Frankrijk.
Tegen de tijd dat 1/JG20 op 29 mei naar Gent
wordt verplaatst, is het vliegveld volledig
hersteld van de maatregelen die Nederland nog
voor de oorlog heeft genomen om vijandelijk
gebruik onmogelijk te maken. Het vliegveld is
obstakelvrij en de Duitsers beginnen met de
uitbreiding van het veld. Ze maken er een grote
militair vliegbasis van voor de Luftwaffe. Het
vliegveld fungeert vooral als uitvalsbasis. De
bevolking van de omliggende dorpen probeert
'op de oude voet' door te gaan. Op het vliegveld
is grote vraag naar arbeidskrachten. Regionaal
heerst grote werkeloosheid. Een tiental
aannemers met in totaal ongeveer 2800 man
personeel uit heel West-Brabant werkt mee aan
de uitbreiding van het vliegveld. De lonen liggen
er aanzienlijk hoger dan de verdiensten op de
akkers.27
Organisatie
Het vliegveld maakt in de oorlog deel uit van
de groep Duitse vliegvelden beneden de grote
rivieren. Die ressorteren allemaal onder
Gilze-Rijen. Woensdrecht is een zogenaamde
Einsatzhafen, waar alleen vliegtuigen worden
gestationeerd als dat nodig is. Afhankelijk
van de ontwikkelingen aan het front of in de
lucht kan de belegging worden opgevoerd of
verminderd. Woensdrecht is een grote, goed
georganiseerde en intensief gebruikte basis.
Hoewel het vliegveld voor de Duitsers van
niet onaanzienlijk belang is, is Woensdrecht
vergeleken met andere Duitse velden in ons
land een van de kleinere bases. In de herfst
van 1940 worden verkenningseenheden op
Woensdrecht gestationeerd. Ze zijn uitgerust
met Henschel-126 hoogdekkers en tweemotorige
Messerschmitt-110's.28 De Duitsers maken dan
vanaf Woensdrecht voornamelijk verkennings-
en verbindingsvluchten langs de Noordzee en
boven de Zeeuwse en Zuid-Hollandse delta.
Meer permanent is de stationering op 8 mei
Duitsland. Vanaf mei 1943 komt de Luftwaffe
meer en meer tegenover een overmacht van
geallieerde vliegtuigen te staan. De RAF valt
in de periode juli-oktober 1943 verschillende
keren het vliegveld Woensdrecht aan. Door de
toenemende bombardementsvluchten van de
geallieerden die via de Scheldestromen op zeer
lage hoogte Nederland en België binnenvliegen
op weg naar Duitsland, ziet de Luftwaffe
zich genoodzaakt om de gevechtssterkte op
Woensdrecht op te voeren. In augustus 1943
staat Woensdrecht vol met Fw-190's en Me-
109's, zo'n 80 vliegtuigen in totaal.
Uitgespeeld
Als deze eenheden op 31 augustus 1943 het
bevel krijgen om Woensdrecht te verlaten, komt
er een einde aan het operationele belang van
het vliegveld voor de Duitsers. Zo af en toe is er
nog sprake van enige Duitse vliegbewegingen,
maar operationele eenheden worden er niet
meer gestationeerd. De rol van de Einsatzhafen
Woensdrecht is uitgespeeld. Toch blijven de
geallieerden het vliegveld bombarderen. De
geallieerde overmacht en de toenemende eigen
verliezen zorgen voor de uiteindelijke ondergang
van de Luftwaffe. Voor de geallieerden zijn de
bombardementen op het vliegveld geslaagd.
Werklieden uit de omgeving worden door de
bezetter gedwongen de aanzienlijke schade te
herstellen. Er werken nog bijna 2.000 mensen op
het veld. Maar de meesten hebben het intussen
wel gehad met de Duitsers. Als er wordt
gebombardeerd krijgen ze geen toestemming
om het vliegveld te verlaten en naar huis in het
dorp terug te gaan. Ze hebben zich aanvankelijk
aangepast aan de Duitse bezetting. De
werkgelegenheid op het vliegveld heeft velen
uitzicht gegeven op enig financieel voordeel in
een hard bestaan. Nu wordt er in toenemende
mate sabotage gepleegd. Telefoonverbindingen
worden onklaar gemaakt en onderdelen van
stukken luchtafweergeschut verdwijnen. De
Duitsers op hun beurt geven geen luchtalarm
meer voor de Nederlanders op het vliegveld. Die
mogen zich alleen in de onmiddellijke omgeving
van hun eigen werk ophouden. Bij overtreding
zal zonder waarschuwing worden geschoten.
Dat is overigens nooit gebeurd. Maar bij een
actie van het verzet worden in de nacht van 16
op 17 februari 1944 de Duitse wachtposten zelf
beschoten.30 Ondanks verdere uitbreidingen
1942 van een eenheid met 17 Me-109's die
op 28 mei allemaal worden vervangen door
nieuwe Focke-Wulf 190's.29 Intussen proberen
in 1942 de meeste werklui op het vliegveld
weg te komen. De uitbreiding is zowat voltooid
en de werkgelegenheid wordt minder. In de
dorpen rond het vliegveld begint men zich te
ergeren aan de Duitsers. Die leggen beslag op
van alles en nog wat en vorderen huizen voor
inkwartiering van militairen.
Geallieerden
In 1943 wordt Woensdrecht van groot belang
voor de Luftwaffe bij hun inzet tegen de
geallieerden. Maar van de andere kant is
daardoor Woensdrecht voor de geallieerden
net zo belangrijk. Die breiden dat jaar hun
luchtoffensief aanzienlijk uit. Naast de Britse
zet nu ook de Amerikaanse luchtmacht massaal
vliegtuigen in voor bombardementsvluchten naar
Afb. 8. Op 1 september 1939 wordt vanwege de mobilisatie een Bewakingsdetachement op De Eendenkooy gestationeerd.
Commandant is 1e Luitenant A. Ballot Imiddenl. Vanaf 5e van links: Jan Clevis (Broekhuizervorst), Eric van Beurs (Maastricht],
Peer Polart, Kees Slotenmaker, Jurice Kamps, Jo Stoffels Tegelen] (Foto: collectie A.J.M. Daalmans, Hoogerheide
bron: drs. E.P. van Loo, NIMH],
De Waterschans 4 - 2009
160
Afb. 9. De Duitse verkeerstoren stond in de noordwest hoek
van het huidige Kooibos, ook wel NAMIRO-bos genoemd.
Het rood-wit geblokte bouwwerk is in de jaren zeventig
van de vorige eeuw gesloopt (Bron: collectie W. van Diejen,
Hoogerheide],
161
De Waterschans 4 - 2009