van het vliegveld in de winter van 194-3-194-4-
worden er geen nieuwe eenheden meer op
de Einsatzhafen Woensdrecht geplaatst. Het
vliegveld wordt alleen nog maar gebruikt voor
nood- en tussenlandingen. Aan de rand van De
Eendenkooy hebben de Duitsers in totaal 47
gecamoufleerde hangars gebouwd. De meeste
zijn open en hebben een houten opbouw die
aan weerszijden rust op een 'Sptittermauer'
als bescherming tegen projectielen. Sommige
hangars zouden nu buiten het veld hebben
gestaan ter hoogte van de huidige manege aan
de Kooiweg, in de hangars wordt het dagelijks
onderhoud aan de vliegtuigen gepleegd. De
vliegtuigen kunnen vanuit de hangars via de
dichtst bij gelegen startplaats snel de lucht in.
Ontruiming
In juni 1944 worden op het veld en in de
hangars mijnen geplaatst tegen een eventuele
geallieerde verovering. In dezelfde maand
verdwijnt al het zware materieel, geschut en
lichte tanks. Eind juli 1944 begint inderhaast de
afbraak van het vliegveld. Alles wordt ontruimd.
Gevorderde gebouwen worden teruggegeven
aan de eigenaren en de bewoners. Toch maken
vijandelijke nachtjagers in augustus 1944 nog
gebruik van het vliegveld. Eind deze maand zijn
er nog maar 80 Duitsers op de basis. Die blazen
op 4 september 's avonds de meeste bunkers
op. Daarna vertrekken ze. Dan neemt de lokale
bevolking een kijkje op de vliegbasis. Wat daar
nog is achtergelaten, wordt meegenomen. Na
een paar dagen keren de Duitsers echter terug.
Burgemeester Van der Meulen proclameert
dan dat alles voor 11 september moet worden
teruggebracht. De Duitsers hebben hem laten
weten dat "eenige inwoners zouden worden
terechtgesteld" als bij huiszoeking nog Duitse
goederen worden aangetroffen.
Bevrijding
Vanaf 7 oktober 1944 wordt er rond Woensdrecht
zwaar gevochten tussen Canadese bevrijders
en Duitse Fallschirmjager. Op 21 oktober is
het grootste verzet gebroken en wordt de Slag
om Woensdrecht beslecht. Dan maken Britse
engineers en werknemers van Van Dijck-Petit
Wegenmij uit Bergen op Zoom die in 1940 ook bij
de uitbreiding van het vliegveld waren betrokken,
het vliegveld weer gereed voor de geallieerden.
Eén keer zou er nog een Duitser landen op het
veld. Niet gehinderd door Britse luchtafweer
landt tweeënhalve maand na de bevrijding, op
Eerste Kerstdag 1944 tot grote verbazing van de
Canadezen en de geallieerde vliegers van RAF
No. 132 Wing nog een Messerschmitt op De
Eendenkooy. Uitrollend richting het hoofdgebouw
bij het seinenvierkant ziet hij een vlaggendoek
aan de mast aldaar, bemerkt dan dat hij 'fout'
zit, draait terug en verdwijnt weer vol gas het
luchtruim in.31 In het licht van wat een week later
zou gebeuren, lijkt de landing niet 'toevallig'. Feit
is dat de Duitsers op 1 januari 1945 vrijwel alle
vliegvelden op het vasteland aanvallen. Zo'n 850
tot 900 Duitse vliegtuigen nemen deel aan het
Unternehmen Bodenptatte in Zuid-Nederland,
België en Noord-Frankrijk.32 Omstreeks 9.50
uur wordt het vliegveld bij het inmiddels al
ruim twee maanden bevrijde Woensdrecht
aangevallen door zes Duitse jagers. Door de
grondmist hebben de vliegers op zeer lage
hoogte niet precies geweten wat hun positie
was. Ze hebben zich pas gerealiseerd dat ze
boven Woensdrecht vlogen, toen ze werden
beschoten. Door de grondmist hebben ze hun
doelen niet kunnen lokaliseren. De aanval
wordt twee vliegers fataal. Een Focke Wulf-190
wordt door 40 mm luchtafweer van de Britten
neergehaald. Een Messerschmitt-109 boort zich
in de grond. In de annalen van de Technische
Dienst van 322-Squadron van 1 januari 1945
wordt niets over deze aanval vermeld. Als de
Britse luchtafweer de eerste klappen heeft
uitgedeeld waardoor twee vliegtuigen crashen,
lijken de overige vliegers geen verdere actie
meer ondernomen te hebben. Het is de laatste
aanval van de Duitsers op Woensdrecht. Het
vliegveld komt vrijwel ongeschonden uit de
strijd. 132e Wing heeft geen verliezen geleden
omdat zich een groot aantal vliegtuigen op dat
moment al in de lucht bevond. Maar volgens
het grondpersoneel van het Nederlandse
322-Squadron dat vooruit is gestuurd en zich
op 1 januari 1945 al op Woensdrecht bevond,
verkeert het vliegveld in een slechte staat.
Vliegers en vliegtuigen van RAF No.322 (Dutch)
Squadron zouden niet lang meer op zich laten
wachten. Vanuit Biggin Hill landt het squadron
op 3 januari 1945 met 18 Spitfires als eerste
Nederlandse eenheid op Nederlandse bodem.
Op De Eendenkooy. "Goed vliegveld, barakken
ingericht. Eten uitstekend", schrijft F/0 F.J.H. van
Eijk van het 322-Squadron kort na aankomst.33
Hoewel 'bruikbaar' verkeert de basis in een
erbarmelijke staat. Er moet nog veel werk
worden verzet. De Britse engineers en de
arbeiders van Van Dijck-Petit zijn nog druk bezig
met het herstel van de oorlogsschade.
In januari 1945 mag de oorlog in Zuid-Nederland
dan wel voorbij zijn, elders in Nederland
en Duitsland is dat nog niet het geval. Het
Nederlandse 322-Squadron en het Noorse
331-Squadron worden vanaf Woensdrecht
voor heel wat operationele vluchten boven
vijandelijk gebied ingezet. De Spitfires van
'322' vallen spoorwegstations, opslagplaatsen
en fabrieken aan. Ook geven ze luchtsteun
bij geallieerde acties in Nederland en
Duitsland. Het wapendepot dat de Duitsers
op Woensdrecht hebben aangelegd, wordt
nu door de geallieerden gebruikt. In de zes
weken dat het 322-Squadron op Woensdrecht
verblijft, sneuvelen er vier vliegers. Een van hen
is F/0 J.G. Koes die in Bergen op Zoom wordt
begraven.36 Met het opschuiven van de frontlinie
verplaatst het 322-Squadron zich op 15 februari
1945 met haar Spitfires verder oostwaarts
naar het vliegveld Schijndel. Dan komt het
terrein weer in handen van de Nederlandse
strijdkrachten.
III. HET VLIEGVELD NA DE OORLOG
Hoe nu verder met Woensdrecht? Als het er
naar uit ziet dat Europa en dus ook ons land zal
worden verlost van de Duitse bezetting, wordt
in Engeland op 26 juli 1944 het Directoraat der
Nederlandse Luchtstrijdkrachten opgericht.35
Dat heeft vooral tot taak te onderzoeken hoe
de luchtmacht na de bevrijding moet worden
opgebouwd en hoe de opleiding van het
personeel moet plaatsvinden. Teruggekeerd in
Nederland moet de voorbereiding van de opbouw
van de Nederlandse luchtstrijdkrachten verder
worden gepland en uitgevoerd. Dat het in Londen
gevestigde Directoraat nauw contact hierover
onderhoudt met het Britse ministerie van
Luchtvaart, ligt voor de hand. In oktober 1945 zijn
behalve de plannen voor luchtmachtopleidingen
in Engeland en Australië, ook die voor de eigen
opleidingen in Nederland al uitgewerkt. Voor
Woensdrecht heeft men een Initial Training Wing
bedacht.36 De Elementaire Vliegeropleiding dus.
Afb. 10. De meeste Duitse hangars op Woensdrecht zijn open. De 'Sptittermauer' aan de zijkanten dient ais bescherming tegen
projectielen. De foto is tijdens de bevrijding gemaakt. De hangars staan in het verlengde van de Vijfsprong richting Huijbergen.
Nu staan er grote magazijnen van het Logistiek Centrum Woensdrecht. (Bron: collectie A.C. van Zunderd, Hoogërheidej.
De Waterschans 4 - 2009
162
163
Afb. 11. In juli 1946 komen 36 goorgrijs geschilderde De
Havilland DH-82A Tiger Moth lesvliegtuigen van de Royal
Air Force tRAFj uit Engeland op Woensdrecht aan. Ze
worden ingezet voor de Elementaire Vliegeropleiding. [Bron:
Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag],
De Waterschans 4 - 2009