De keerzijde van de medaille,
propaganda in zilver
illLi
verklaarden dat sij gisteren, 3 januari 1737, des
namiddags omtrent half vier uure komende met
haere geladen karre met potaerde van het land
van Govert Cornelisse Govaerts en rijsende na
de stad Bergen op ten Zoom in geselschap van
Anthoni Mauri, die met sijn geladen kar agter die
van de deponenten [personen die een verklaring
afleggen] was rijdende en sij lieden gecomen
sijn op de Cruijsweg als toen gesien hebben dat
Cornelis de Passer wonende onder dese jurisdictie
[heerlijkheid, rechtsgebied] met sijn lege kar
uijt de weg van 't Haentje [voormalige herberg
aan de huidige Halsterseweg, in de heerlijkheid
Noord geest] is comen rijden als wanneer den
voormelte [eerder genoemde] Anthoni Mauri sig
heeft omgekeert en de eerste deponent [Goris
Voorhans] hem vraegende waer hij naer toe wilde
tot antwoord kreeg dat dat is evenveel [dat dat er
niet toe doet] waer naer sij deponenten gesien
hebben dat de voornoemde personen [Mauri en
De Passer] met messen na malkanderen [elkaar]
sneeden sonders dat sij deponenten door de
distantie [afstand] als reets voorbij het huijsje
aancomende [dat bezit is van] Juffr. de weduwe
Ribbens geavanceert zijnde [verder gegaan tot]
konnen onderschijden de verder omstandigheden
van haer vegten, waernaer sij gemelte Anthoni
Mauri na haer lieden hebben sien toekomen sijnde
ondertusschen de gemelte Cornelis de Passer
met sijn kar weggereden [Anthoni Mauri] gaende
seer wankelende waerop de eerste deponent
[Goris Voorhans] hem vraegende of hij gestooken
was gaf denselve [Anthoni Mauri] tot antwoord:
ja wet, ik ben gestooken daerop versoeckende
dat sij deponenten [Goris Voorhans en Laureijs
Stevens] hem [Anthoni Mauri] wilde helpen
en also hij vervolgens bleef wanckelen heeft
den laatsten deponent [Laureijs Stevens] hem
vastgepakt, waernaer de eerste deponent [Goris
Voorhans] na de karre gelopen sijnde om die
te doen stilhouden [stoppen] is ondertusschen
de soon van Mauri met sijne lege karre voorbij
komen rijden op welcke karre sij deponenten
voornoemde Anthoni Mauri gelegt hebbende met
hem sijn voortgereden tot voor de huijzinghe het
Haentje en aldaer gecomen sijnde aan de hospes
[herbergier] Jacobus Pieterse Huijgen hebben
gereguireert [gevraagd] een glas genever om de
voorzeide gequetste [eerder genoemde verwonde
persoon] daer meede te laaven waerop sij verder
den voornoemde Jacobus Pieterse Huijgen
vraegende om desselve [Anthoni Mauri] in huijs
te nemen heeft de vrouw van voornoemde Huijgen
sulx gewijgert, dog op het aenraeden van de
deponenten en de omstaenden heeft voornoemde
Huijgen geconsenteert [toegestemd] hem in
huijs te nemen en vervolgens den gequetsten
[verwonde persoon] in huijs gedragen en voor het
vuur gelegt, hebben sij deponenten een quartier
uur daerna gesien dat denselven Anthoni Mauri
den geest heeft gegeven.2
Uit de getuigenverklaring van Goris Voorhans
en Laureijs Stevense werd duidelijk dat Anthoni
Mauri het slachtoffer werd van een steekpartij
op de Halsterseweg ter hoogte van de herberg
Het Haantje van Jacobus Pieterse Huijgen. Wat
de reden was, waarom Cornelis de Passer en
Anthoni Mauri elkaar met messen te lijf gingen
was onduidelijk; de gevolgen desastreus.
In een vervolgakte werd vervolgens beschreven
dat reeds enkele dagen later Hendrik Bracco
beslag liet leggen op de inboedel van zijn
pachter Cornelis de Passer, voortvluchtig
wegens doodslag op Anthoni Mauri. Hendrik
Bracco kende op dat moment weining
compassie met Cornelis de Passer en stelde
zijn bezit en inkomsten veilig.3
Noten:
Han Verbeem
De Stichting Vrienden van het
Markiezenhof heeft deze zomer de hand
weten te leggen op een bijzondere Franse
gedenkpenning die betrekking heeft op de
inname van de vesting Bergen op Zoom in
17A7.1 Deze zilveren penning,2 waarvan u
bijgaand een afbeelding ziet, is tijdens de
Vriendenavond van 25 november overhandigd
aan museumdirecteur Wim Reijnders en zal
een plaats krijgen in de geheel vernieuwde
Blauwe Zaal.
Aan de voorzijde zien we Pallas Athene, gekleed
in een tunica die bezaaid is met Franse lelies,
het symbool van de Franse monarchie. Onder
haar voeten vertrapt zij het wapen en de
stedenkroon van Bergen op Zoom. Gelijkertijd
houdt Athene een lauwerkrans boven het
borstbeeld van de koning, Lodewijk XV. Het
betreft een gelegenheidspenning, die destijds
bij de Monnaie de Paris is geslagen ter ere
van de verovering van Bergen op Zoom, een
gebeurtenis die uitvoerig is verheerlijkt in de
toenmalige Franse beeldende kunst, muziek en
literatuur.3 Van deze penning, die vervaardigd is
naar ontwerp van Francois-Joseph Marteau (?-
1757), zijn uitvoeringen bekend in brons, zilver
en goud. Marteau was een zeer vakkundige
Franse goudsmid en medailleur. In februari 174-1
volgde hij Philippe Thomassin op als graveur et
orfèvre du Roi. Marteau werd als zoveel andere
kunstenaars in koninklijke dienst waarschijnlijk
gehuisvest in de Galeries du Louvre. Daar
overleed hij althans op 5 maart 1757; hij
werd begraven in de kerk van St. Germain
LAuxerrois.4
Normaliter is de penning aan de keerzijde
voorzien van een opschrift in het Latijn;5 hiervan
bezit het Markiezenhof reeds een exemplaar
in brons. De door de Vrienden aangekochte
penning heeft echter een afwijkende keerzijde,
waarvan de voorstelling betrekking heeft op de
Orde van St. Michel en die vervaardigd is voor
een oudere penning uit 1729.
Volgens de omschrijving in de verkoopcatalogus
zou de keerzijde een ontwerp zijn van Jean
le Blanc [1676-17X9], Dit blijkt niet correct:
het ontwerp is van de hand van Jean Duvivier
(1687-1761), een in Luik geboren medailleur die
vanaf 1714- werkzaam was bij de Monnaie de
Paris.6 De oorspronkelijke penning van Duvivier,
waarvan de keerzijde hier is 'hergebruikt', had
op de voorkant het portret van de Franse koning
Lodewijk XV en maakte deel uit van diens
it
Afb. 2. Tekening door Bernardus Klotz van de weg van
Bergen op Zoom naar Halsteren, links de herberg De Swaan
en rechts de herberg Het Haantje, waar zich een deel van
dit drama afspeelde. Tekening uit de Brabantcollectie
Universiteit Tilburg.
1. Het Markiezenhof Historisch Centrum (hierna MHC),
Oud Rechtelijk Archief Noordgeest, inv.nr. 570,
4 januari 1737, folia 82v.
2. MHC, Oud Rechtelijk Archief Noordgeest, inv.nr. 570,
A januari 1737, folia 83r.
3. MHC, Oud Rechtelijk Archief Noordgeest, inv.nr. 570,
7 januari 1737, folia 84v (beslaglegging) en 16 januari
1737, folia 87v (boedelbschrijving).
De Waterschans 4 - 2009
170
Afb. 2. Emblemen van de Orde van St. Michel, achterzijde van
de geschonken gedenkpenning.
Afb. 1. Allegorie op de verovering van Bergen op Zoom in 1747, voorzijde van de
geschonken penning.
171
De Waterschans 4 - 2009
