MINI-EXCURSIE
De Lourdeskerk en het wijkhuis
Fort Zeekant
ZONDAG 6 JUNI 2010, aanvang 12.00 uur
Onder leiding van Jan Weyts
Historie
De wijk Het Fort is aan het eind van de
negentiende eeuw ontstaan direct buiten
de vestingwerken of forten, op de plaats
waar de weg naar Antwerpen buiten de
vestingwerken kwam. Na de sloop van
het bastion Antwerpen in 1872 nam de
bebouwing aan de Oude Antwerpsebaan (nu
de Prins Bernhardlaan) toe. In 1909 nam
de woningbouwvereniging St. Josef het
initiatief woningen voor de volkshuisvesting
te bouwen aan de Julianastraat en het
Emmaplein. De uitdijende bevolking maakt
het wenselijk een zelfstandige parochie op
te richten. Dat gebeurde in 1917, waarbij
Jos de Meulemeester tot bouwpastoor
benoemd werd. Hij was een telg uit het
gezin De Meulemeester-Van Hasselt,
woonachtig in Steenbergsestraat 27. Na
aankoop van de benodigde terreinen werd
een hulpkerk opgericht, het huidige wijkhuis.
Als architect werd de Rotterdammer Jac
van Gils ingeschakeld. De kerk werd in
gebruik genomen op 19 december 1918. In de
daaropvolgende jaren werd de kerk verder
aangekleed en verfraaid.
De architectuur van de hulpkerk is opmerkelijk.
De buitengevels hebben in hoofdlijn een wat op
de Hanzestreken georiënteerde neogotische
architectuur met enkele art-deco ornamenten.
Het interieur daarentegen heeft een complete
art-deco uitwerking. Met name de kapitelen,
spanten en het fries boven de kolommen
hebben een kenmerkende detaillering. Het
gewelf van het middenschip en de vlakke
plafonds van de zijbeuken hebben een vrij
vlakke afwerking met enig lijstwerk. Naast de
koorabsis staat er een bescheiden kerktoren in
eenvoudige art-deco uitwerking.
Ook in 1917 werd begonnen met de bouw van de
fraaie pastorie, evenals de kerk naar ontwerp
van Jac van Gils. Een gang verbindt de pastorie
met de hulpkerk en de hoofdkerk.
In 1921 kwam er nabij de kerk een
Jongensschool tot stand, bediend door de
broeders van Huijbergen. In 1926 werd een
Meisjesschool, de Bernadetteschool, in gebruik
genomen met ernaast een klooster voor de
zusters die er onderwijs gaven.
In 1926 werd begonnen met de bouw van een
nieuwe parochiekerk naar ontwerp van Jos en
Pierre Cuijpers. Er was plaats voor wel 1000
mensen. De kerk heeft een kruisvormig plan
met vrij sober opgezette bakstenen gevels.
Het interieur wordt gedomineerd door een
centrale koepel. Er zijn ondiepe transeptarmen,
een vrij kort schip en een halfronde absis met
kooromgang. De muren zijn uitgevoerd in
decoratief schoonmetselwerk. De koepel, schip
en transepten hebben een gewelf van houten
spanten met stucvelden. De absis heeft een
graatgewelf; de nissen aan weerszijden van de
absis hebben halfronde gewelven. De toren is in
1944- opgeblazen, waarbij ook de voorbouw en
de Lourdesgrot vernield werden. De toren is in
1955 herbouwd.
De transeptgevels zijn voorzien van figuratieve
gebrandschilderde ramen uit 1939, gesigneerd
door de Tilburger Clysen. In de koepel is nog
een noodbeglazing aanwezig, aangebracht als
herstel na oorlogsschade. De overige vensters
hebben eenvoudige geometrische patronen met
gekleurd glas.
De hulpkerk, de hoofdkerk, de school, het
klooster en de pastorie vormen een uniek
ensemble door de compleetheid van een
rooms-katholiek opvoedkundig en religieus
centrum. Van een dergelijke ouderdom komt
dat in Bergen op Zoom niet meer voor en is
ook elders in Zuid-Nederland zeer zeldzaam.
Daarnaast neemt het door de centrale ligging in
de wijk een bijzondere plaats in.
We verzamelen om 12.00 uur in het wijkhuis
(de hulpkerk), Lourdesplein 1, Bergen op
Zoom. Deze excursie staat open voor leden en
introducés van de Geschiedkundige Kring.
U bent allen van harte welkom!
De Waterschans 1 - 2010
10
ll
De Waterschans 1 - 2010